Zwak Oekraïne wacht angstig op komende corona-klap

Hoewel het coronavirus in Oekraïne nog niet in alle hevigheid heeft toegeslagen zijn de zorgen in het armlastige land met 44 miljoen inwoners en een zeer gebrekkige gezondheidszorg groot. De Oekraïense regering heeft daarom scherpe maatregelen afgekondigd om de komende storm het hoofd te bieden. Op 1 april waren er 669 mensen positief getest op het virus (velen jong), van wie inmiddels 17 zijn overleden.  

zelensky radaPresident Zelensky (rechts) begroet parlementsvoorzitter Dmytro Razoemkov voor de parlementsvergadering op 30 maart (foto: rada.gov.ua) 

Op 12 maart – toen er in Oekraïne nog maar 1 bevestigde coronapatiënt was – werd al besloten om alle scholen en universiteiten te sluiten. Op 18 maart volgde het besluit om al het openbaar vervoer tussen steden aan banden te leggen en alle openbare plaatsen behalve supermarkten, apotheken en tankstations te sluiten. In Kyiv mogen sinds 23 maart alleen nog maar mensen met een vitaal beroep met het openbaar vervoer reizen.

Volgens president Zelensky zijn zulke verregaande maatregelen in dit stadium onvermijdelijk. 'De ervaring van China toont dat impopulaire en moeilijke maatregelen het virus overwinnen en levens redden. De ervaring van andere landen laat zien dat zachtheid en liberale ideeën bondgenoten zijn van het coronavirus,' aldus de president.

corona besmettingen oekraïne                                                Ontwikkeling van het coronavirus in Oekraïne per dag (besmettingen in het blauw, sterfgevallen in het paars en hoeveelheid genezen patiënten in het groen) (bron: Oekraïnse Ministerie van Volksgezondheid, moz.gov.ua)

Minister weggestemd, bevolking wantrouwig

Middenin deze coronacrisis ontstond een controverse rondom minister van Volksgezondheid Ilja Jemets. Na een ministerschap van minder dan een maand,  werd hij op 30 maart weggestemd door een meerderheid in het parlement wegens een belangenconflict met het hoofd van het staatsbedrijf dat medicijnen inkoopt. Eerder veroorzaakte Jemets al ophef door te stellen dat ‘alle gepensioneerden om zullen komen’ door het coronavirus. 

Hoewel Oekraïners de harde hand van de regering over het algemeen steunen is er ook veel kritiek op het platleggen van het dagelijks leven. Volgens de Kyivse politicoloog Oleksij Jakoebin maken velen zich zorgen over de economische gevolgen van de crisis. Het sociale vangnet in Oekraïne is beperkt. ‘Wij hebben hier een verdeling tussen klassen. De mensen met weinig geld zijn in de meerderheid, en de economie is belangrijker voor hen dan de quarantaine,' zei de politicoloog tegen nieuwssite Euronews. 

Hij concludeert dat nog veel mensen denken dat de regering de coronacrisis overdrijft. Dat komt voort uit groot wantrouwen jegens de autoriteiten dat nog uit de Sovjettijd stamt: ‘Oekraïners weten dat er dit jaar lokale verkiezingen zijn, en dat politici deze crisis in hun voordeel zouden kunnen gebruiken,’ aldus Jakoebin.

Sergi Mirni, een voormalige Sovjetsoldaat die betrokken was bij de opruiming van het nucleaire afval na de ramp in de kerncentrale van Tsjernobyl, benadrukt tegenover Euronews de parallellen tussen de coronacrisis en de nucleaire ramp van 1986. ‘Men nam Tsjernobyl pas serieus toen de gevolgen ervan zichtbaar werden. Hoewel Tsjernobyl een veel grotere catastrofe was zijn de twee crises toch vergelijkbaar, omdat je de vijand in beide gevallen niet kan zien. Pas als er – God verhoede – tientallen doden gaan vallen door corona in Oekraïne zullen mensen beginnen het serieus te nemen.’

Vooral jongeren ziek

Eén opmerkelijk feit kleurt de statistieken over de verspreiding van het virus in Oekraïne: bijna de helft van alle bekende besmettingen zijn mensen tussen de 18 en 49 jaar. Maar 6% van de besmette Oekraïners is ouder dan 65, een opmerkelijk verschil met de meeste andere getroffen landen. Volgens onderminister van Volksgezondheid Viktor Ljasjko heeft dit alles te maken met hoe de maatregelen worden nageleefd: ‘Dit geeft aan dat de oudere leeftijdsgroep naar de aanbevelingen luistert, de quarantainemaatregelen volgt, en de mobiliteit beperkt,’ verklaart de onderminister. Jongere mensen gaan te laks met de maatregelen om.

Economische ramp dreigt

De economische vooruitzichten voor het land in tijden van de coronacrisis zijn dan ook niet mals: volgens analist Andrian Prokip van de denktank Wilson Center zal de coronacrisis leiden tot een economische krimp van 5 tot 10%. Daarnaast blijkt uit onderzoek van peilingbureau Gradus dat 57% van de Oekraïners niet genoeg geld heeft om rond te komen als het dagelijks leven meer dan vier weken platligt. Ook zijn naar schatting van de Oekraïense Kamer van Koophandel nu al 500.000 tot 700.000 Oekraïners werkloos geraakt door de coronacrisis.

Problematisch zijn ook de vele economische migranten die nu door gebrek aan werk in het buitenland terug willen komen. In Polen alleen al hebben 220.000 Oekraïners een verblijfsvergunning voor werk. Naar schatting 20% van hen is uit Polen vertrokken nadat ook daar de coronacrisis toesloeg. Dit zorgde de afgelopen dagen voor schrijnende situaties aan de (gesloten) grens tussen beide landen in de laatste dagen, waar honderden tot duizenden Oekraïners tegelijk bij de grenspost stonden te wachten – met alle besmettingsrisico’s van dien.

Intussen is de staatskas niet bij machte om de economische pijn vanuit de overheid te kunnen verzachten. Op 30 maart stelde de regering voor om het begrotingstekort voor 2020 te verdrievoudigen tot bijna 300 miljard hryvnia (9,5 miljard euro), voornamelijk vanwege de verwachting dat de inkomsten van de staat met 11% gaan dalen. De regering moet dan ook grote hoeveelheden geld lenen om de coronacrisis te lijf te kunnen gaan.

corona oekr 1 april zelensky vergadert foto persdienst president 1Zelensky vergadert met mondkapjes (foto president.gov.ua)

IMF en oligarchen

Om de economische klap op te vangen is Oekraïne dus afhankelijk van hulp van buitenaf. Zo probeert president Zelensky voor de komende drie jaar 10 miljard dollar aan ondersteuning te krijgen van IMF, de Wereldbank en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). Het Oekraïense parlement nam daarom in een noodsessie op 30 maart twee wetten aan die door het IMF als voorwaarde werden gesteld voor die hulp: het schrappen van het al 19 jaar lang staande moratorium op het verkopen van land en een wet die het onmogelijk maakt voor eigenaars van insolvent verklaarde banken om hun vermogen terug te krijgen.

Vooral het aannemen van de laatste wet is veelzeggend: de oligarch Ihor Kolomojsky, over wiens invloed op president Zelensky veel gespeculeerd wordt, verzette zich fel tegen deze wet, die een streep trekt door zijn strijd om ‘zijn’ genationaliseerde Privatbank terug te krijgen.

Tegelijkertijd probeert Zelensky ook de oligarchen – schatrijke zakenlieden die grote delen van de economie in handen hebben – hun steentje bij te laten dragen aan de bestrijding van het virus. In een ontmoeting met de top van het Oekraïense zakenleven op 16 maart zei hij hen dat het land 500 ambulances en 13 miljard hryvnia (400 miljoen euro) voor medicijnen nodig heeft. 'Het zakenleven moet sociale verantwoordelijkheid nemen in moeilijke tijden voor de regering. Oekraïners moeten zich beschermd voelen als ze naar staatsziekenhuizen gaan. En ik sta erop dat jullie daar nu bij helpen,' aldus Zelensky.

zelensky oligarchenPresident Zelensky ontvangt de oligarchen om hun steun te vragen in de coronacrisis (bron: president.gov.ua)

Zwakke gezondheidszorg

Hoewel de piek van de besmettingen naar verwachting nog moet komen, wordt het gezondheidssysteem van Oekraïne nu al overrompeld door het virus. Zo kwam op 26 maart, toen er in het land 100 positief geteste gevallen van het virus waren, naar buiten dat er nog maar 500 tests waren afgenomen. Ook de voorraad van andere middelen om het virus tegen te gaan staat nu al onder druk. In totaal zijn er in Oekraïne slechts 6.000 beademingsapparaten op een bevolking van 44 miljoen mensen, in het zuiden van het land maar 130 op een bevolking van 4 miljoen. Op dit moment is er al een tekort aan handschoenen, maskers, ventilatoren en zuurstof in de ziekenhuizen van het land.

Hoe schrijnend de situatie in de ziekenhuizen is omschrijft de Brit Jonathan Rainey, die toen bij hem het coronavirus werd vastgesteld enkele dagen doorbracht in een ziekenhuis in de West-Oekraïnse stad Lviv. Volgens hem was er in de vleugel met coronapatiënten nauwelijks zeep aanwezig, geen warm water, en kon het overwerkte personeel het ziekenhuis niet schoon houden. De badkamer en toiletten werden gedeeld tussen alle coronapatiënten. Het eten voor iedereen werd onbedekt in de gang gezet, vertelt Rainey.

Ook Anna Polisjtsjoek, wier vader aan het coronavirus bezweek in een ziekenhuis in de stad Ternopil, vertelde de nieuwssite Hromadske over de schrijnende situatie rondom het coronavirus. Vanwege een gebrek aan medisch personeel en beschermende kleding moest Polisjtsjoek haar vaders lichaam onbeschermd zelf in zijn grafkist leggen en naar een begraafplaats brengen.

Bronnen: Kyiv Times, Hromadske, Reuters, Euronews.

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.