Op 1 september, de eerste schooldag, ging in de Donbas het veertiende staakt-het-vuren in. Ook dit zal geen stand houden. Vier jaar al geeft Alexander Hug leiding aan de speciale monitoring mission van de OVSE in Oekraïne, die bestandsschendingen moet registreren en de bevolking helpt het hoofd boven water te houden. In oktober vertrekt hij. Zijn conclusie: de oorlog kan stoppen, maar de politieke wil ontbreekt. Want er is geen enkel onderscheid tussen de Oekraïners aan beide zijden van de frontlinie.

Alexander Hug (OVSE) op de crash-site van de MH17, juli 2014.

door Laura Starink

Elke dag passeren 40.000 Oekraïners over en weer de wegversperringen in de frontlinie tussen de strijdende partijen in de Donbas. Voor de Zwitser Alexander Hug, leider van de OVSE-missie die in Oekraïne met 600 waarnemers de naleving van de Minsk-akkoorden controleert, is dat het beste bewijs dat we hier te maken hebben met een kunstmatig gecreëerd conflict, dat niet bestaat in de hoofden van de gewone burgers.

Eind oktober vertrekt Hug bij de missie, na vier jaar pendelen in oorlogsgebied.  

‘Wij houden geen opiniepeilingen, maar verreweg de meeste mensen die wij spreken in het gebied aan beide zijden van de frontlinie zeggen dat ze zich beschouwen als Oekraïners,’ zegt Hug in een skype-interview vanuit zijn hoofdkantoor in Kiev. ‘Zelfs in de stad Donetsk [de hoofdstad van de zelfs niet door Rusland erkende Volksrepubliek Donetsk – red.] wordt Oekraïens gesproken, zonder vrees voor vergelding. De bewoners mogen van mening verschillen over het beleid van de regering in Kiev, over de mate waarin de Donbas moet worden geherintegreerd in Oekraïne, over de mate van autonomie, maar een overgrote meerderheid van de bevolking identificeert zich als Oekraïne.

'The conflict'

Vier jaar oorlog in Europa: Alexander Hug zul je dat woord niet in de mond horen nemen. De Zwitser valt nooit uit zijn rol: in de neutrale terminologie van de OVSE (ook Rusland is lid) spreekt hij consequent van ‘the conflict’. Nooit zal hij Rusland als agressor kenschetsen maar hij zal ook nooit verzuimen de rebellenrepublieken te voorzien van het bijvoeglijk naamwoord ‘niet-erkend’. Voor de OVSE – en voor bijna de hele wereld – zijn de Volksrepublieken illegale constructies. Zelfs Rusland heeft ze officieel niet erkend.

Op 31 augustus werd Aleksandr Zachartsjenko, leider van de ‘Volksrepubliek Donetsk’, in café Separ (afkorting voor separatist) in Donetsk opgeblazen. Dat was zo ongeveer bij het OVSE-kantoor om de hoek. Hug had hem een paar dagen daarvoor nog  gesproken. ‘Zachartsjenko was een van de ondertekenaars van het Minsk verdrag en de leider van de gewapende formaties in het gebied van Donetsk. Onze waarnemers wonen ook in de gebieden die onder hun controle staan. Zij zijn verantwoordelijk voor onze veiligheid, maar moeten ook garanderen dat wij ons werk kunnen doen. Dat vereist contact, maar het is contact zonder enige vorm van erkenning. Voor ons was Zachartsjenko niet de leider van de Volksrepubliek Donetsk, want dat is een zelfverzonnen titel, maar de man die de baas was over de militaire groepen die wij moeten controleren.’

Op de vraag of de moord een nieuw bewijs is van de instabiliteit van de Volksrepublieken zegt Hug: ‘Laten we ons bij de feiten houden. Na dit incident op 31 augustus is de situatie langs de contactlijn en in Donetsk kalm gebleven. Er is geen sprake van verslechtering van de situatie. We hebben niets abnormaals geregistreerd.’

Hugs eeuwige met meel in de mond praten is veel Oekraïners een doorn in het oog. Op 14 augustus baarde de OVSE, die dagelijks minutieus rapporteert over de eindeloze schendingen van de Minsk-akkoorden, dan ook opzien met videobeelden waarop duidelijk te zien is dat militaire vrachtwagens uit Rusland zonder enige belemmering de grens met Oekraïne passeren. Vierhonderd kilometer van de grens met Rusland ligt in rebellengebied en staat dus niet meer onder controle van Oekraïne. Het is een gapend gat in de landsverdediging en hoewel de OVSE geacht wordt die grens te controleren, krijgt ze nauwelijks toegang tot dat gebied. Haar drones worden regelmatig uit de lucht geschoten.

Lees meer