Kolonie Kaliningrad worstelt met zijn Duitse verleden
Alle centrale pleinen en hoofdstraten in de exclave Kaliningrad zijn vernoemd naar de overwinning op de Duitsers in 1945. Dat bepaalt de identiteit van het vroegere Königsberg. Maar 70 jaar Russische geschiedenis is mager vergeleken bij zeven eeuwen Duits verleden. Hubert Smeets bericht uit een Russisch militair bruggenhoofd in Europa, volgend jaar speelstad voor het WK voetbal.
Het Plein van de Overwinning in Kaliningrad. De stad werd verwoest door Engelse bommen, het Rode Leger en de nieuwe sovjet-overheid
door Hubert Smeets
Nergens is de Tweede Wereldoorlog in Rusland zo zichtbaar als in Kaliningrad. De oorlog is dé identiteit van het district, dat sinds het einde van de Koude Oorlog in 1989-1991 als een exclave ligt ingeklemd tussen de onafhankelijke landen Polen en Litouwen. De centrale pleinen en hoofdstraten in nagenoeg alle steden en dorpen in de provincie zijn vernoemd naar de opmars van het Sovjetleger in Oost-Pruisen en de uiteindelijke overwinning op Duitsland in 1945.
Kortom, Pobeda (Overwinning) verslaat aartsvader Lenin ruimschoots in Kaliningrad. Dat heeft alles te maken met de geschiedenis (of non-geschiedenis) van de provincie. De inname van Oost-Pruisen in 1945 door het Sovjetleger is zo ongeveer het enige wapenfeit waarop ze aanspraak kan maken. Kaliningrad kan bogen op zeven decennia Russische geschiedenis, maar dat valt in het niet bij de zeven eeuwen Duits verleden.
De gevolgen zijn groot. De regio mist een vanzelfsprekende, in de geschiedenis gewortelde, identiteit. Pregel Info, een onafhankelijke website met een keur aan (foto)reportages, bericht daar sinds eind 2016 systematisch over. Identiteitsvragen zijn: van wie en wat is Kaliningrad? En: hoe heet de stad eigenlijk: Kaliningrad of Königsberg? Om geen (landverraderlijke) keuze te hoeven maken lost men dat op door te spreken over de Stad K. Maar dat is geen antwoord op de eerste vraag.
Vast staat niettemin wel dat Kaliningrad anders is dan de andere Russische steden. ‘Bij jullie in Rusland’ is daarom een gevleugelde zinsnede in Kaliningrad als er iemand uit 'het vaderland' over is.