Vorige maand werd met overweldigende meerderheid komiek Volodymyr Zelensky tot president van Oekraïne gekozen, een stem voor verandering. Maar de hamvraag is dezelfde gebleven als in 2015: welke koers moet Oekraïne inslaan om vrede te bewerkstelligen in de Donbas zonder concessies te doen die de maatschappij verdelen en op scherp kunnen zetten? Stef Heinink peilt de stemming in het frontgebied en de oostelijke havenstad Marioepol.

Waarschuwing voor mijnenveld bij de toegang tot dorp Talakivka. Foto Stef Heinink

door Stef Heinink

Ze zit even uit te rusten op een bankje in de schaduw van een kastanjeboom. ‘Vanmorgen al rond zevenen hoorden we schoten. Iets zwaars. Wat het was weet ik niet. En gisteren ook,’ zegt Antonina Kovtoen met een vriendelijke glimlach. ‘Het gebeurt praktisch elke dag.’ Achter haar bloeien paarse lupines in een bloemenperk, vogels fluiten en vlakbij klinken kinderstemmen. ‘Vooral als we op het land staan is het goed te horen. En 's nachts natuurlijk. Als we niet kunnen slapen doen we de oortjes in en gaan we naar muziek liggen luisteren.’

Antonina werkt in de dorpsbibliotheek van Talakivka, een gehucht van 3.500 inwoners in het oosten van Oekraïne. Zelf woont ze met haar dochter in Hnoetove, niet ver van een militaire controlepost. De dorpjes liggen aan de oostelijke oever van de rivier de Kalmioes, op dit moment zo'n zes kilometer van de 'nul', zoals de frontlijn wordt genoemd in militair jargon. In, of nagenoeg in, de 'grijze zone', het honderden kilometers lange risicogebied aan weerszijden van het front waar op dit moment zo’n 400.000 mensen wonen.

De oorlog is geen dag uit haar gedachten. ‘Waarom we niet weggaan? Waarvan zouden we moeten leven?’ Ze debiteert een wrang gezegde. ‘Catharina de Grote zei het al: wie tot de galg is veroordeeld, zal niet door verdrinking om het leven komen. Een paar jaar geleden vluchtte een familie uit Donetsk naar het dorp Sartana, hier vlakbij. Ze dachten veilig te zijn, tot er twee granaten in hun huis insloegen.’

Lawaai van schoten

Behalve het lawaai van schoten maakt nog wel meer in Talakivka je erop attent dat het oorlog is. Je komt het dorp binnen door een van beton en blindages voorziene controlepost bemand door met kalasjnikovs bewapende leden van de Nationale Garde. Ernaast ligt een met prikkeldraad omheind mijnenveld. Van de weg afgaan wordt afgeraden. Militaire voertuigen, onder camouflage, rijden af en aan.

Toch krabbelt het dorp weer op, vijf jaar nadat het opeens midden op de frontlijn belandde. Mensen uit Marioepol, de industrie- en havenstad twintig kilometer zuidelijker, bezoeken er hun datsja's. De nieuwe, particuliere pakketdienst Nova Posjta is actief, de bussen rijden en de supermarkt is open. Het is wat rustiger nu, zeggen de inwoners, net zoals elders in het oosten van Oekraïne. Tenminste rustiger dan in de heftige oorlogsjaren 2014 tot 2016.

Op de zenuwen is intussen wel een wissel getrokken. ‘Alles hebben we hier meegemaakt’ zegt een vrouw in een moestuin aan de hogergelegen oostkant van het dorp. ‘Hier, tussen de uien, vond ik een granaat die niet was geëxplodeerd.’ Ze wijst heuvelopwaarts in de richting van de zonovergoten groene velden. ‘Een hele rij tanks stond daar. Wagens met machinegeweren, granaatwerpers. Op een dag was er een knal en lagen alle ramen uit de woningen. Wat daarna kwam was oorlog, niks anders.’

Natalja is wantrouwend en geeft liever niet haar achternaam. ‘Separatisten hebben ze ons genoemd. En waarom? Omdat we Russisch spreken. Wie de echte separatisten waren? Misschien de gewapende mannen die we hier voor onze huizen hebben zien rennen. Nog steeds vraag ik me af wie dat waren en waar ze vandaan kwamen.’ Een tijdje woonde Natalja met haar zieke man en zoon elders bij familie, maar ze zagen zich genoodzaakt terug te keren. ‘Van 2014 tot 2016 hebben we vele nachten in de kelder doorgebracht. En nauwelijks geslapen.’x.

Grote frontbewegingen mogen er in de oorlog in Oekraïne al een tijd niet meer zijn,  de strijd eist nog steeds zijn tol aan mensenlevens. Niet alleen onder de circa 40.000 actieve militairen, ook onder de burgerbevolking. De landmijnen en niet ontplofte munitie blijven slachtoffers eisen. Er zijn terugkerende problemen met de stroom- en watervoorziening. En dit jaar kwamen meer dan tien scholen onder vuur te liggen.

Alweer verkiezingstijd

Afgezien van oorlog en overleven hebben de Oekraïners in het frontgebied nu ook iets anders aan het hoofd. Het is verkiezingstijd in Oekraïne. Na zijn verbluffend succesvolle gooi naar het presidentschap, eind april, heeft nieuwkomer en politiek wonderkind Volodymyr Zelensky vervroegde parlementsverkiezingen afgedwongen voor 21 juli. Hij hoopt die te winnen met zijn nieuwe partij Dienaar van het Volk, genoemd naar zijn satirische tv-serie.

lees meer