Rusland zit klem: Krim houden kan niet, teruggeven evenmin
Vijf jaar geleden annexeerde Rusland de Krim. Wat is het daar nu eigenlijk mee opgeschoten? Volgens politicoloog Vladimir Pastoechov op de site Republic.ru kan Rusland de oorlog met het Westen om Oekraïne niet winnen. Het zal de Russische economie kapot maken. Maar de Krim teruggeven is ook geen optie. Hij pleit voor een 'Krim-Kong', een onafhankelijke status voor het schiereiland onder internationaal toezicht.
'Groene mannetjes' bezetten vijf jaar geleden de militaire bases op de Krim. Het bleken Russische soldaten (foto Shutterstock)
door Vladimir Pastoechov
Bij uitzondering begin ik met iets persoonlijks. Ik heb mijn eigen Krim, geen Russische, geen Oekraïense, maar een sovjet-Krim. Die is eigenlijk ook gewoon 'sovjet gebleven, al is het schiereiland als een vaag voorwerp inmiddels in andermans handen overgegaan. Mijn Krim - dat was het tsarenpaleis van Livadia en daaromheen het grootste sovjet-sanatorium. Onlangs schreef persbureau RBK dat dat sanatorium is opgekocht door zakenman Konstantin Malofejev, sponsor van de 'Russische lente' {de annexatie van de Krim in 2014 werd in de Russische pers de 'Russische lente' genoemd - red.] Hij heeft zijn geld dus niet voor niks in de 'Russische lente' gestoken, hoewel paleizen natuurlijk eerder rieken naar 'herfsttij' en vergane glorie. Jammer, het was een goed sanatorium. De hoofdarts Tatjana Savtsjenko was een vriend van mijn ouders en daarom heb ik een vijftiental heerlijke zomers op de Krim doorgebracht.
Tatjana Savtsjenko heeft met haar enthousiasme alles gecreëerd wat nu het oog van Malofejev streelt: het paleis werd gerestaureerd, een enorme 'eetzaal' met een concertzaal gebouwd en voor die tijd werden surrealistisch moderne liften aangelegd naar de zee, honderd meter diep uitgehakt in de rotsen. Het park was gefatsoeneerd en schoongemaakt.
Het Livadia-paleis op de Krim, zomerverblijf der tsaren, waar in 1945 de Jalta-conferentie plaatsvond (foto Wikipedia)
Tatjana Savtsjenko was een Oekraïense, maar dat interesseerde destijds niemand. Ook was zij een overtuigd communist en zelfs deels een staliniste, lid van het partijcomité van Jalta en meer in die geest. Haar man, Vilen Osipovitsj, die aan het front had gevochten, krijgsgevangene van de Duitsers was geweest en in Stalinkampen had gezeten, had hele andere opvattingen en hij was de eerste die mij [het in de USSR verboden - red.] kampdagboek Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj van Aleksandr Solzjenitsyn en de Brief aan Stalin van Fjodor Raskolnikov te lezen gaf. Maar dat verhinderde hen niet tot hun laatste snik dol op elkaar te zijn. Het belangrijkste wat we door deze oorlog kwijtgeraakt zijn en wat vrede onmogelijk maakt is waarschijnlijk mensen te beminnen met wie we het niet eens zijn. Ik weet dat dit artikel bijna zeker zal worden verworpen in zowel Rusland als Oekraïne, maar ik hou van hen allemaal en daarom schrijf ik het ook op. Maar nu terzake.
Doodlopende steeg
Het probleem is niet dat het onmogelijk is geworden het eens te worden over de Krim vanwege de diametraal tegengestelde opvattingen erover. Het probleem is dat geen enkele van de voorgestelde benaderingen om uiteenlopende redenen acceptabel is.
Van wie is de Krim? Het is maar van welke kant je het bekijkt. Cultureel en historisch is ze - met bepaalde correcties - Russisch. Waarom met correcties? Omdat de Krim en trouwens ook de Donbas een heel specifieke subcultuur heeft. Men spreekt er Russisch, maar denkt Oekraïens. Men spreekt er trouwens grotendeels soerzjik [benaming voor locaal Russisch-Oekraïens mengtaaltje - red.] en daar moeten we rekening mee houden, als we niet alles totaal bij het verkeerde eind willen hebben.
Maar dat geeft je nog niet het recht de Krim met geweld van Oekraïne af te pakken. Want politiek gesproken (en vanuit het internationaal recht bezien) is de Krim Oekraïens en zo wordt dat gezien door de hele wereld, met inbegrip van Belarus. Maar ook dat betekent nog niet dat je haar niet op goed moment zou kunnen teruggeven. De daad van agressie heeft een nieuwe politieke realiteit geschapen, die je niet meer kunt wegdenken. Het verleden is dood en geen tranen of verwensingen, geplengd op zijn graf, kunnen het weer tot leven wekken. Maar als je de Krim niet kunt teruggeven dan betekent dat nog niet dat je hem kunt houden. Zolang het probleem van de Krim niet is opgelost zal die oorlog voortduren, al is het een koude. Maar eeuwige oorlogen bestaan niet.
Van welke kant we het ook bekijken: overal loopt de steeg dood. Er zijn geen eenvoudige oplossingen. Russen die zeggen: 'De Krim is van ons', liegen. De mensen die zeggen dat we hem terug kunnen geven draaien erom heen. En wie denkt dat het probleem 'zichzelf zal oplossen' en in vergetelheid weg zal zinken vergissen zich. Het is een buitengewone situatie en die eist buitengewone stappen, zodra de voorwaarden voor een oplossing zich voordoen.
