Inderhaast door de overheid georganiseerde muziekfestivals konden niet verhullen dat steeds meer populaire musici en vloggers de protesten in Moskou steunen. Solidair zijn begint in het post-sovjet-tijdperk modieus te worden, zegt cultuurcriticus Andrej Archangelski. Zanger Jagodin weigerde een fors honorarium voor een festivaloptreden met de woorden: 'Dan ga ik nog liever bedelen.'  

Stand-up comedian Danila Poperetsjny op de Moskouse protesten van 10 augustus (YouTube)

door Andrej Archangelski

‘Geachte burgers, u verspert andere burgers de doorgang’. Tijdens de spontane demonstraties in Moskou klinkt deze standaardfrase uit politiemegafoons. De zinsconstructie alleen al (‘hinder andere burgers niet’) is een symbolische poging om te suggereren dat de demonstranten apart staan van het volk, van de burgers. Wanneer u deelneemt aan een officieel toegestane protestwandeling of -bijeenkomst, staat de politie in een keten rond de hele actie opgesteld en schermt u als het ware af van de rest: van de stad en zijn bewoners. Dat moet een psychologisch effect sorteren: de demonstratie wordt gemarkeerd als een plek waar ziekte heerst , waar de pest is uitgebroken.

‘Protesteren is abnormaal’, suggereert het Kremlin en deze strategie heeft tot nog toe gewerkt. Het doel is niet om de demonstranten te bestrijden - van hun aantallen liggen de autoriteiten voorlopig niet wakker. Het belangrijkste doel is symbolisch: voorkomen dat protesteren eerder regel dan uitzondering wordt. Tegelijkertijd levert het regime geen openlijke kritiek op het recht van mensen protestbijeenkomsten bij te wonen: het recht van vergadering wordt als voorheen door ’s lands constitutie gegarandeerd.

Het Kremlin balanceert al twintig jaar op deze dunne scheidslijn tussen wet en onuitgesproken stelregel. Zorgvuldig bewaakt het de grens tussen de actieve minderheid en de passieve meerderheid. Het Kremlin mikt op het zwijgen en de passiviteit van de meerderheid, op een gewoonte die al uit de sovjet-tijd stamt: ‘liever niet je nek uitsteken’. De hedendaagse propaganda is gericht op het reproduceren van sovjet-gedragsmodellen. De felle kritiek op de perestrojka en de ‘vermetele jaren negentig’ op de televisie is een poging de herinnering uit te wissen aan de jaren tachtig-negentig toen protest een normaal verschijnsel was in Rusland en miljoenen de straat opgingen; iedereen staakte: mijnwerkers, onderwijzers, artsen en bouwvakkers. Het Kremlin is erin geslaagd dit gebruik te verdringen uit het massabewustzijn, ook al was het niet voorgoed.

Festivals tegen demonstraties

Maar alle inspanningen van het Kremlin ten spijt hebben zich de afgelopen dertig jaar ook andere maatschappelijke instincten ontwikkeld. De protesten in Moskou kenden een formele aanleiding: de gemeenteraadsverkiezingen. Ook de massale steun voor het protest had aanvankelijk een onschuldige aanleiding. Terwijl de massa-arrestaties op 3 augustus in volle gang waren (achthonderd demonstranten werden opgepakt tijdens de betogingen waarvoor geen toestemming was gegeven), was er een door het gemeentebestuur van Moskou georganiseerd festival: Sjaslyk Live: proeverij plus rockmuziek, toegang gratis.

Het festival was razendsnel georganiseerd, en iedereen snapte dat het initiatief bedoeld was om de Moskovieten van de demonstratie weg te lokken. Het cynische zat hem in de uitnodiging aan de gemeenschap bij het straatgeweld ‘de andere kant op te kijken’. Niet iedereen ging hierop in: de voormannen van Bravo en Tequillajazzz, bands die op het festivalprogramma stonden aangekondigd, schreven in de sociale media dat ze die dag ‘nergens zouden optreden’. De bandleiders van Nesjtsjastnyj sloetsjaj (‘Ongeval’) en Nogoe svelo (‘Beenkramp’), Aleksej Kortnev en Maks Pokrovski deelden mee dat ze die dag ‘om ethische redenen’ niet optraden. Bandleider Vladimir Sjagrin van Tsjajf [Tsjaj = thee en Kajf = ‘te gek’, red.], een band uit de Oeral die wel op het festival optrad, oogstte kritiek in de sociale media.

Het weekend daarop, op 10 augustus, organiseerden de Moskouse autoriteiten tegelijk met de betoging op de Sacharovboulevard die een recordaantal van 50 à 60 duizend demonstranten trok opnieuw een ‘muzikaal-gastronomisch festival’ in het Gorkipark: Meat & Beat. Oleg Jagodin, solist van de groep ‘Curare’ uit Jekaterinburg, vertelde dat hem een flink honorarium was geboden voor een optreden op het festival, maar dat hij had geweigerd met de woorden: ‘dan ga ik nog liever bedelen’.

Lees meer