Oekraïne kiest met Zelensky opnieuw tegen de oude elite
Met Volodymyr Zelensky als president wil Oekraïne nogmaals breken met de Machers uit de omgeving van Petro Porosjenko en de corrupte macht van de oligarchen. Al is zijn politieke programma verre van duidelijk, driekwart van de bevolking koos voor vernieuwing, zegt historicus Stef Heinink in Kiev. Oekraïense commentatoren spreken van een nieuwe Majdan-revolutie.
door Stef Heinink
De teerling is geworpen. Een briljant komiek en tv-maker, gespeend van iedere politieke ervaring, gaat het hoogste ambt van Oekraïne bekleden. Lefgozer Volodymyr Zelensky, met basstem van steenkoolgruis, stelt zich ten doel als eenvoudige volksjongen iets voor zijn land te betekenen en daarmee de geschiedenisboeken te halen. Hij zegt er ook vast bij: in maximaal één termijn. De tegenstander, president Petro Porosjenko, was vooral het boegbeeld van de oude garde, een hermetisch gesloten, van het voetvolk vervreemde machtselite die zichzelf al decennia poogt te overleven.
De verkiezingsuitslag is bijzonder. Nooit eerder in de prille Oekraïense democratie was het verschil tussen de nummers één (73%) en twee (25%) zo groot. Een andere verrassing: de traditionele Oekraïense ‘grens’ tussen het westen/noorden en zuiden/oosten lijkt doorbroken. Op de doorgaans nationalistisch gestemde provincie Lviv na kleurde heel Oekraïne groen, de kleur van Zelensky. Wel is de aanhang van de winnaar in het meer industriële zuiden en oosten groter.
Lange tijd stond de winnaar aan de zijlijn van de campagnes. Zijn werk speelde zich af op podia en in studio’s. Grappen en grollen makend over het tragikomische ‘circus’ van de Oekraïense politiek. ‘Geen grap’ was de slogan dan ook toen Zelensky zich begin dit jaar kandidaat stelde voor het presidentschap.
Hiermee kreeg de strijd om het hoogste ambt in Oekraïne een rechtvaardiger vorm: een confrontatie tussen volk en elite, ja tussen mens en machine. Onder Oekraïners was immers de mening steeds populairder geworden dat de keizer geen kleren droeg. Porosjenko’s ronkende taalgebruik en professionele pr-campagnes konden de hoofden en harten van de Oekraïners uiteindelijk onvoldoende overtuigen.
Circus van absurditeiten
Met een onvoorspelbare satiricus in de race was het natuurlijk wachten op absurditeiten. Begin deze maand, een kleine week na de eerste verkiezingsronde, zagen we hoe twee presidentskandidaten in laboratoria hun bloed afgaven voor een test op alcohol en verdovende middelen. Televisiekijkers in de hele wereld wreven hun ogen uit: waar gebeurt dit ? Het antwoord: in een land waar het vertrouwen van de bevolking in haar leiders minimaal is.
De praktijk van bestuur en politiek is namelijk een weinig verheffende zaak in het vroegere sovjetland. Chantage, clientelisme, karaktermoord, wraak, particulier zakenbelang, wheelen en dealen, fysiek geweld: het hoort er allemaal bij. Dat de Oekraïners dit alles beu zijn wordt niet alleen bewezen door de verkiezingszege van Zelensky. Schrijnend was recentelijk ook een poll van het Amerikaanse bedrijf Gallup waaruit bleek dat in 2018 slechts 12 procent van de bevolking vertrouwen had in een eerlijk verloop van de presidentsverkiezingen.
