De kleinschalige militaire operaties in de provincie Belgorod van dissidente Russische gewapende groepen, die vermoedelijk worden gesteund door de Oekraïense legerleiding, gaan gepaard met andere, meer propagandistische, middelen om het zelfvertrouwen van de Russische autoriteiten in het grensgebied te ondermijnen. Daags na het orthodoxe Pinksterfeest (zondag 4 juni) zonden radiostations in de districten Rostov, Belgorod, Voronezj en Brjansk een ‘noodoproep’ uit waarin president Poetin zelf de bewoners leek op te roepen tot een ‘ordelijke en rustige evacuatie’ naar veiliger gebieden. In dezelfde toespraak leek Poetin ook de staat van beleg in de regio en een algehele mobilisatie voor het leger af te kondigen.
Leden van het Russische Vrijwilligerskorps vechten in de Russische provincie Belgorod (foto twitter)
Volgens Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov was de vermeende presidentiële boodschap, die zowel in geluid als in beeld door Poetin leek te zijn ingesproken, het werk van hackers die de noodoproep met behulp van deepfake in elkaar hadden gezet. De lokale gezagsdragers in Belgorod en Voronezj verklaarden eveneens dat het ging om een nepoproep, bedoeld om paniek te zaaien onder de bewoners in deze aan Oekraïense grenzende regio’s.
Dat er sprake was van hackers uit Oekraïne is inderdaad denkbaar. Ook op de bezette Krim slaagde hackers erin om op de lokale televisie in te breken en het lopende programma te vervangen door een videoclip van het Oekraïense ministerie van Defensie waarin de burgers worden geïnformeerd over het komende offensief tegen Rusland en worden gemaand geen informatie daarover rond te vertellen of te twitteren.
De mini-invasies in het grensdistrict-Belgorod worden uitgevoerd door twee Russische vrijwilligersbataljons: het Legioen Vrijheid voor Rusland, waarover het in Kyiv levende voormalige Russische Doemalid Ilja Ponomarjov de politieke leiding zegt te hebben, en het Russische Vrijwilligerskorps, waarin neonazi’s uit Rusland een belangrijke rol spelen. Deze gevechtseenheden kopiëren het taalgebruik van de Russische separatisten in de Donbas in mei 2014. Net als de pro-Russische rebellen en hun Moskouse handlangers in die afscheidingsbeweging negen jaar geleden zeggen het Legioen en het Vrijwilligerskorps in Belgorod een ‘volksrepubliek’ te komen stichten.
Beelden van aanval op het stadje Sjebekino in de provincie Belgorod (foto twitter)
Net als het Kremlin indertijd doet Kyiv alsof zijn neus bloedt als gevraagd wordt waar de bataljons hun wapentuig vandaan halen. De Oekraïense autoriteiten maken gebruik van de mogelijkheden die de tactiek van ‘plausibele ontkenning’ bieden. Ze hullen zich in stilzwijgen of maken sarcastische grapjes.
Ook de Belgische regering kreeg daarmee te maken. Uit beelden zou blijken dat het Legioen en het Vrijwilligerskorps beschikken over wapens die door FN Herstal in Luik zijn gemaakt en wellicht door België zijn geleverd, op voorwaarde dat ze alleen voor defensieve doeleinden zouden worden gebruikt. Premier Alexander De Croo kondigde daarom een onderzoek aan en eiste opheldering van Oekraïne. Een woordvoerder van de Oekraïense militaire inlichtingendienst GOeR kaatste terug dat De Croo in Kyiv aan het verkeerde adres is. België moet zich wenden tot de Russische gewapende milities met de vraag hoe ze aan hun spullen komen.
'Oekraïense saboteurs'
Dat de Russische autoriteiten in verlegenheid worden gebracht, staat na twee weken buiten kijf. Het Russische departement van Defensie moest toegeven dat de provincie-Belgorod wederom was aangevallen. Het ministerie maakte overigens geen gewag van Russische milities, maar van ‘Oekraïense saboteurs’ die vanuit Oekraïne de rivier Severni Donetsk zouden zijn overgestoken om het dorpje Novaja Tavolzjanka aan te vallen. De aanvallers zouden zijn uitgeschakeld, aldus de Defensiewoordvoerder in zijn dagelijkse communiqué vanuit Moskou.
Vjatsjeslav Gladkov, gouverneur van Belgorod
Of dat waar is, is onduidelijk. Want Belgorod-gouverneur Vjatsjeslav Gladkov, wiens vrouw uit angst de wijk heeft genomen naar het noorden, liet na het Pinksterweekeinde weten dat het rayon-Sjebekino, dat door de gewapende schermutselingen is getroffen en volgens het Vrijwilligerskorps in handen van de Russische rebellen is, nog steeds niet kan worden bezocht door ambtenaren die de schade moeten opnemen. Gladkov heeft zelfs niet voldoende informatie om de situatie ter plaatse te kunnen beoordelen. Bovendien heeft de provincie geen geld om de herstelwerkzaamheden te kunnen betalen, zei de gouverneur van Belgorod.
Tegenoffensief over breed front
Mogelijk zijn de militaire acties van de twee Russische milities deel van een Oekraïens offensief over een veel breder front dan verwacht. Volgens Anna Maljar, onderminister van Defensie, is de regio rondom Bachmoet in de Donbas het ‘epicentrum’ van de tegenaanval. ‘We bewegen over een breed front. De vijand is in het defensief’, schreef de bewindsvrouw op een Telegramkanaal.
Officieel zegt Moskou dat de Oekraïense aanvallen zijn afgeslagen. Maar officieus gaf het Russische kamp na het Pinksterweekeinde ook toe dat de Oekraïense troepen bij Bachmoet en Voegledar alsmede in zuidelijker in de districten Zaporizja en Cherson in de aanval zijn om door Moskou geannexeerd gebied te heroveren. ‘We zitten in een moeilijke positie’, erkende luitenant-kolonel Aleksandr Chodakovski, een locale commandant die in de Donbas al sinds 2014 betrokken is bij de Russische oorlog tegen Oekraïne.
Volgens de Amerikaanse televisiezender CNN beschikt Oekraïne over een groot netwerk van medewerkers in Rusland zelf. Deze infiltranten zouden zelfs drones hebben om in te zetten tegen doelen in Rusland. Amerikaanse inlichtingendiensten geloven dat dit netwerk ook verantwoordelijk is voor de (mislukte) drone-aanval op het Kremlin aan de vooravond van de jaarlijkse Overwinningsdag op 9 mei.
Eigen foto van het Russisch Vrijwilligers Corps