Loekasjenko is direct betrokken bij het illegaal verplaatsen van Oekraïense kinderen uit de door Rusland bezette delen van Oekraïne. Dit blijkt volgens Pavel Latoesjka, voormalig minister van Cultuur en hoofd van het Belarussische Nationaal Anti-Crisis Management, uit het bewijs dat hij op 7 november presenteerde aan het Europees Strafhof in Den Haag.
Kindertekening met de tekst 'Belarus in de ziel, Donbas in het hart'. Foto: YouTube.
De rol van Belarus in de deportatie van Oekraïense kinderen kwam afgelopen voorjaar al aan het licht. Eind juni presenteerde Latoesjka een eerste pakket bewijsmateriaal dat wijst op Belarussische betrokkenheid bij deze oorlogsmisdaad. Volgens Latoesjka zijn er sinds 2021 ruim 2600 kinderen vanuit Oekraïne naar Belarus gekomen voor zomerkampen.
Hoewel de kampen door de Russische en Belarussische autoriteiten worden gepresenteerd als zomerkampen, stelt Katerina Rasjkevska, hoofd van het Regionaal Centrum voor Mensenrechten in Oekraïne, dat het gaat om heropvoedingskampen. Tijdens deze kampen worden Oekraïense kinderen blootgesteld aan politieke indoctrinatie en militarisatie. Volgens een rapport van de organisatie zijn sinds 2021 sporadische programma's voor specifieke groepen kinderen (o.a. kinderen met een beperking) veranderd in een grootschalig en systematisch plan voor de versnelde uitroeiing van de Oekraïense nationale identiteit.
Samenwerking met Rusland
Bij de organisatie van de kampen werkt de Belarussische staat nauw samen met Rusland. Het financieren van ‘humanitaire projecten om de kinderen uit de Donbas te helpen’ is sinds 2022 prioriteit van de Uniestaat van Rusland en Belarus.
Op 1 november bracht de Russische federaal commissaris voor kinderrechten Maria Lvova-Belova nog een bezoek aan de Russische ambassadeur in Belarus Boris Gryzlov. Sinds 17 maart wordt Maria Lvova-Belova, net als de Russische president Poetin, internationaal gezocht voor de onrechtmatige deportatie van Oekraïense kinderen uit de door Rusland bezette gebieden van Oekraïne. Latoesjka en zijn organisatie hopen op eenzelfde bevel voor Aleksandr Loekajsenko en andere medeplichtigen.
Maria Lvova-Belova met de ambassadeur van Rusland in Belarus Boris Gryzlov. Foto: Press service of the Presidential Commissioner for Children's Rights.
Volgens Latoesjka wordt het verblijf van Oekraïense kinderen direct door de staat gefinancierd en georganiseerd. Een brief die Belarussische hackers in maart in handen kregen onderschrijft dit. De brief, waarin verzocht wordt om de komst van kinderen uit de regio’s Donetsk en Loehansk te faciliteren, werd ondertekend door Dmitri Mezentsev, generaal-secretaris van de Unie van Rusland en Belarus.
Veel kinderen reizen niet direct vanuit Oekraïne richting Belarus, maar gaan via de Russische stad Rostov aan de Don, waardoor hun verblijfplaats moeilijk is te achterhalen. Of alle kinderen na hun verblijf in Belarus terugkeren naar Oekraïne is daarom volgens mensenrechtenorganisatie Memorial moeilijk vast te stellen. Pavel Latoesjka stelt dat het voornamelijk weeskinderen zijn die niet terugkeren naar hun thuisland. 'Hun spoor is verdwenen op Russisch grondgebied. We hebben geen informatie over waar deze kinderen zich nu bevinden,' meldt hij.
Een hoofdrol in de organisatie van de zomerkampen is weggelegd voor het Belarussische Rode Kruis, waarvan het hoofd Dimitri Sjevtsov tijdens een recente reis naar Oekraïne nog werd gezien in camouflagekleding en met een ‘Z’ - een veel gebruikt symbool door Russische soldaten - op zijn arm. Een reis naar Belarus noemt Sjevtsov een reis naar ‘het eiland van geluk’. Op 3 oktober deed het IFRC een beroep op het Belarussische Rode Kruis om Sjevtsov te ontslaan wegens een grove schending van het integriteitsbeleid van de organisatie. Samenwerking met het Belarussische Rode Kruis wordt opgeschort wanneer de organisatie niet voor 30 november aan het beroep voldoet.
Ook bedrijven spelen een rol in de organisatie. Op 22 september 2022 verklaarde Ivan Golovaty, de directeur van staatsbedrijf Belaruskali, dat het in september en oktober 1050 kinderen zou ontvangen in kamp 'Doebrava.' Een nieuwsbericht verslaat de ontvangst van kinderen op een zomerkamp georganiseerd door voormalig atleet Aleksej Talaj.
Politieke indoctrinatie en militarisatie
Hoewel het verblijf van de kinderen wordt gepresenteerd als een zomerkamp, worden Oekraïense kinderen blootgesteld aan indoctrinatie, militarisme en de bevordering van Russische invloeden. Katerina Rasjevska benadrukt dat hiermee de rechten van kinderen om hun identiteit te behouden worden geschonden.
Verschillende bronnen wijzen op het duidelijk politiek karakter van de zomerkampen. Vorige maand hebben 10 diplomaten uit onder andere Palestina, Cuba, Syrië, China en Rusland een ontmoeting gehad met Oekraïense kinderen in de stad Novopolotsk, regio Vitebsk. De band met Rusland staat centraal: in een video, genomen tijdens kamp 'Doebrava', zijn Russische vlaggen en vlaggen van de Donetsk People’s Republic te zien. Ook is te horen hoe Aleksej Altaj de aanwezige kinderen een 'multinationaal Russisch volk’ noemt.
Daarnaast heeft de invulling van het dagprogramma een militair karakter. In een video, die genomen is tijdens een recent georganiseerd kamp, is te zien hoe de Belarussische popduo de ‘Groezdev zussen’ pleiten voor de dood van de Amerikaanse president Joe Biden, Volodymyr Zelensky en 'het innemen van heel Oekraïne door president Poetin.' Tijdens een kamp van de militair-patriottische Lynx club, die al langer kinderkampen organiseert, nemen kinderen deel aan schietworkshops en kijken ze naar demonstraties van militair materieel en man-tot-man-gevechten.