Een jaar na het begin van de militaire invasie heeft Rusland in de zogeheten Global South nog niet veel actieve politieke steun verworven voor zijn oorlog tegen Oekraïne en het ‘collectieve Westen’. Rusland hecht van oudsher veel waarde aan de Verenigde Naties als hét orgaan waar mondiale problemen en conflicten moeten worden gereguleerd. Maar in de algemene vergadering van de VN staat Rusland tot nu toe nagenoeg alleen.
Stemgedrag in VN na één jaar oorlog in 2023
Donderdag 23 februari stemde de algemene vergadering van de VN over een resolutie, waarin Moskou werd opgeroepen om de strijd onmiddellijk te staken en zich uit Oekraïne terug te trekken. Rusland kreeg steun van zes andere landen die ook tegen deze oproep stemden: Belarus, Eritrea, Mali, Nicaragua, Noord-Korea en Syrië. Dat zijn er slechts twee meer dan een jaar geleden. Bij de stemming over een vergelijkbare resolutie op 2 maart 2022 was Rusland in het gezelschap van Belarus, Eritrea, Noord-Korea en Syrië. Slechts vijf landen vonden het toen niet nodig dat Rusland de oorlog onverwijld zou staken.
Dat wil niet zeggen dat Oekraïne kan bogen op significant toenemende steun. Weliswaar spreekt een grote meerderheid van de wereldgemeenschap zich nog steeds uit tegen Ruslands oorlog – 141 lidstaten een jaar geleden en wederom 141 nu – het aantal landen dat zich afzijdig wil houden blijft stabiel. In 2022 onthielden 35 lidstaten zich van stemming, dit jaar deden 32 landen dat.
Deze groep van niet-kiezers heeft geen eenduidig karakter. Alle landen die geen partij willen kiezen horen tot de Global South maar niet de hele Global South heeft in de VN een eenduidig stemgedrag of dezelfde motieven.
Onder de blanco stemmers bevinden zich allereerst landen met een grote bevolking, zoals China, India, Pakistan, Vietnam, Congo, Iran, Zuid-Afrika, Angola en Mozambique. Samen vertegenwoordigen zij meer dan de helft van de wereldbevolking. Deze groep wil (vooralsnog) geen partij kiezen. China heeft recent weliswaar een 12-puntenplan voor vrede gepresenteerd, maar dat heeft nog niet geleid tot een andere positie binnen de VN.
Daarnaast onthouden zich nogal wat voormalige satellietstaten en/of bondgenoten van Rusland nu al een jaar van stemming, te weten Kazachstan, Oezbekistan, Kirgizië, Tadzjikistan, Armenië, Mongolië en Cuba. Hun stemgedrag is bedoeld nadrukkelijk geen steun aan Rusland te verlenen, maar wel buiten het westerse kamp te blijven.
Tot slot zijn er (grote) landen uit de Global South die zich afgelopen jaar steeds tegen de Russische agressie hebben uitgesproken, bijvoorbeeld Brazilië (ook nu de Poetin-gezinde Lula president is) en Nigeria.
Stemgedrag in VN na één week oorlog in 2022
Wisselende stemming in Global South
In het stemgedrag van de Global South weerspiegelt zich ook de publieke opinie. In een onderzoek voor de European Council of Foreign Relations concluderen de analisten Timothy Garton Ash, Ivan Krastev en Mark Leonard dat de oorlog buiten het Westen minder wordt gezien als een strijd tussen democratie en autoritarisme, maar veeleer als een uiting van een zich ontwikkelende multipolaire wereldorde. In de publieke opinie wordt daarom de positie van de Verenigde Staten meer geïnterpreteerd als eigenbelang dan als steun voor de territoriale integriteit en democratische ambities van Oekraïne.
Dat wil echter niet zeggen dat de Global South over één kam mag worden geschoren. In India bijvoorbeeld heeft de bevolking meer oog voor de westerse motieven om Oekraïne te steunen dan in Turkije, zo blijkt uit het rapport voor European Council of Foreign Relations. Het Westen mag afgelopen jaar dan eensgezind hebben geopereerd, de regeringen van Amerika en Europa ‘moeten er rekening mee houden dat deze consolidatie zich voltrekt in een steeds meer verdeelde post-westerse wereld en dat opkomende machten als India en Turkije zich ertegen zullen verzetten dat ze worden betrokken in een strijd tussen Amerika en China’, aldus Garton Ash, Krastev en Leonard.