President Poetin heeft opzien gebaard met uitspraken waarin hij de schuld voor de massamoord op joden in Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog compleet in de schoenen schuift van Oekraïense nationalisten en antisemieten. Niet de Duitse bezetters, niet de speciale Einsatztroepen voerden de massamoorden in Oekraïne uit, maar Oekraïense nazi’s waarvan de nazaten nu in Kyiv aan de macht zijn onder dekmantel van de ‘etnische jood’ Zelensky, aldus Poetin.
'Walgelijk dat een etnische jood zich leent als dekmantel voor de heldenverering van het nazisme.' Schermafdruk van interview door Pavel Zaroebin op 5 september
Poetin presenteerde zijn versie van de holocaust tijdens een bijeenkomst op 5 september met een Russisch herdenkingscomité van de Tweede Wereldoorlog. Volgens Poetin werden 1,5 miljoen Oekraïense joden in de oorlog vermoord door aanhangers van de Oekraïense strijder voor onafhankelijkheid Stepan Bandera en soortgelijke organisaties. Zij gaven plaatselijke collaborateurs de opdracht tot het doodschieten van joden. ‘Zelfs de Duitsers, zelfs de SS-troepen, vonden het niet mogelijk om aan deze massarepressie mee te doen. Ze lieten het praktisch allemaal over aan lokale nationalisten en antisemieten.’ Waarop de president liet volgen dat wat Rusland nu in Oekraïne doet daarmee verband houdt.
Later op de dag uit werkte hij zijn gedachte uit in een interview met tv-propagandist Pavel Zaroebin. ‘Westerse managers’ zetten de ‘etnische jood’ Zelensky neer als president om op die manier ‘de inhumane aard’ van het tegenwoordige Oekraïne te verhullen. ‘Dat maakt de hele situatie ontstellend walgelijk: een etnische jood die als dekmantel dient van de heldenverering van het nazisme, als dekmantel voor de heldenverering van degenen die destijds de leiding hadden van de holocaust in Oekraïne, waardoor anderhalf miljoen mensen vernietigd werden’, zei Poetin.
'Chronische fixatie'
Een woordvoerder van Oekraïne gaf als commentaar: ‘Poetins chronische fixatie op de etnische achtergrond van de Oekraïense president is de zoveelste manifestatie van het antisemitisme dat diep geworteld zit in de Russische elites.’ De Jerusalem Post reageerde met een scherpe veroordeling van Poetins uitspraken: ‘Om zijn invasie in Oekraïne te rechtvaardigen, beschuldigt Rusland de leiders in Kyiv ervan dat ze neonazi’s zijn en “genocide” plegen op de Russischtalige bevolking… Het is niet de eerste keer dat Poetin de democratisch gekozen regering van het tegenwoordige Oekraïne probeert te koppelen aan de massamoord op Oekraïense joden.’
In juni reageerde Poetin op de opmerking dat men in het Westen niet begrijpt dat Rusland Oekraïne van nazisme beschuldigt, terwijl het een joodse president heeft met de woorden dat hij ‘veel joodse vrienden heeft die over Zelensky zeggen dat hij geen jood is, maar een schande voor het joodse volk’. Waarop de opperrabbijn van Oekraïne antwoordde dat hij en de hele joodse gemeenschap van Oekraïne trots zijn op Zelensky en hem steunen.
Zelensky heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij uit een joods gezin komt. In interviews heeft hij verteld dat hij opgegroeid is in een ‘gewoon Sovjet-joods gezin', dat in de Tweede Wereldoorlog zijn overgrootouders zijn vermoord, dat zijn grootvader en diens drie broers gevochten hebben in het Rode Leger en dat alleen zijn grootvader het overleefde.
Tot voor kort liet Poetin antisemitische commentaren over Zelensky over aan ondergeschikten, zoals minister Lavrov van Buitenlandse Zaken en de vice-voorzitter van de Russische veiligheidsraad Medvedev.
Poetins versie van de holocaust in Oekraïne wordt niet door feiten ondersteund en is voor zover bekend niet eerder in de Sovjet-Unie of Rusland verspreid. Het is bekend dat Oekraïense collaborateurs meededen aan moordpartijen op joden, maar dat deden ze over het algemeen als helpers van de Duitse nazi’s. Op het moment van de inval van de nazi’s – op 22 juni 1941 – woonden er 2,4 miljoen joden in Sovjet-Oekraïne. Daarvan wordt aangenomen dat eenderde kon vluchten en dat tweederde van hen, zo’n anderhalf miljoen mensen, vermoord is. Dat gebeurde grotendeels door speciale Duitse eenheden, Einsatzgruppen, die in het kielzog van de Wehrmacht Oekraïense steden en dorpen invielen en massa-executies uitvoerden. Ze werden daarbij geholpen door Wehrmacht-soldaten, de Waffen-SS, de Sicherheitsdienst, Roemeense soldaten en lokale Oekraïense collaborateurs. De beruchtste massaexecutie is die in Kyiv, waar op 29 en 30 september 1941 33.000 joden een graf vonden in het ravijn van Babi Jar.