Hoge opkomst is doel van de volksraadpleging

Op 22 april zal president Poetin, om zijn grondwetswijzigingen goed te laten keuren een volksraadpleging houden. Het is geen referendum, maar een 'raadpleging', een begrip waarover de wet niets zegt en waarvoor geen regels bestaan. Het Kremlin zet alles op alles om een zo hoog mogelijke opkomst te krijgen. Hiermee zou de stemming dienen als bewijs dat Poetins populariteit springlevend is en zijn politieke erfenis gewaarborgd.

Op 2 maart kondigde Doema-voorzitter Vjatsjeslav Volodin een aantal nieuwe begrippen aan in de kernbeginselen (de preambule) van de grondwet, naar verluidt voorgesteld door Poetin zelf. Het gaat hier onder andere om teksten waarin het huwelijk wordt vastgelegd als een verbintenis tussen een man en een vrouw, en een clausule waarin staat dat de Russische Federatie 'de herinnering aan onze voorouders in ere houdt, die ons onze idealen en geloof in God hebben gegeven.'

Deze voorgestelde veranderingen lijken onderdeel van een campagne om zoveel mogelijk mensen naar de stembus te krijgen voor een volksraadpleging over de wijzigingen in de grondwet die Poetin op 15 januari aankondigde.

Het Kremlin wil in deze volksraadpleging graag een zo hoog mogelijke opkomst zien, en probeert daarom zoveel mogelijk groepen stemmers te winnen voor de nieuwe grondwet. Volgens critici, zoals Grigori Melkonjants, co-voorzitter van de onafhankelijke verkiezingswaarnemer Golos ('Stem'), zijn deze veranderingen in de preambule daarom ook 'manoeuvres om het publieke debat op een zijspoor te brengen en af te leiden van de echte fundamentele grondwetswijzigingen.'

Raadpleging, geen referendum

Toen president Poetin op 15 januari onverwachts zijn wijzigingen in de grondwet aankondigde, zei hij dat hij het volk hierover wilde raadplegen. Zijn persvoorlichter Dmitri Peskov maakte echter dezelfde dag nog duidelijk dat Poetin niet een referendum bedoelde. 'Het kan hier niet om een referendum gaan, en feitelijk wordt er ook geen enkele goedkeuring door stemmen geïmpliceerd. Maar gezien het feit dat dit verstrekkende hervormingen zijn, vindt de president het doelmatig en noodzakelijk om het volk op deze manier te raadplegen.'

Het feit dat het om een 'raadpleging' gaat, en niet om een referendum, heeft verregaande gevolgen voor de procedure. Volgens de Russische wet is een referendum pas rechtsgeldig als de opkomst meer dan 50% is, en de stemming volgens 'internationale standaarden' heeft plaatsgevonden. Omdat de wet niets zegt over een 'raadpleging' hoeft de stemming in april niet aan deze criteria te voldoen.

'Het doel is om het politieke kapitaal van president Poetin voor nog vele jaren te consolideren, zodat geen enkele president in de toekomst deze kan verspillen'

Intussen lijkt het Kremlin duidelijke doelen gesteld te hebben voor de volksraadpleging: zo verklaarde een anonieme bron aan de krant Kommersant dat de presidentiële administratie ernaar streeft om een opkomst van 60% te behalen, en 70% van de stemmen voor de wijzigingen.

Het belangrijkste doel van de raadpleging is dan ook om 'het politieke kapitaal van president Vladimir Poetin voor nog vele jaren te consolideren, zodat geen enkele president in de toekomst deze kan verspillen,' zo verklaarde de zegsman aan Kommersant.

De volksraadpleging over de grondwettelijke veranderingen wordt hiermee dus vooral gezien als een manier om de legitimiteit van president Poetin te versterken, ook nadat er eventueel een nieuwe president ten tonele verschijnt na de presidentsverkiezingen in 2024.

werkgroep grondwetDe vergadering van de Doema-werkgroep over de grondwetswijzigingen op 26 februari, voorgezeten door president Poetin (foto: Kremlin.ru)

Vele veranderingen, één vraag

Om een hoge opkomst te garanderen gaat de regering een grootschalige campagne voeren. Het budget dat hiervoor vrij wordt gemaakt uit de federale schatkist bedraagt bijna een miljard roebel (13,5 miljoen euro). Dit is meer dan werd uitgegeven bij de presidentsverkiezingen van 2018.

Bij de stemming komt er maar één vraag op het stembiljet te staan: 'Bent u het eens met het pakket aan wijzigingen in de grondwet?'. Dit omvat maatregelen van het vastleggen van de indexatie van de pensioenen in de grondwet tot aan een regeling dat de Russische grondwet boven alle internationale verdragen komt te staan.

De campagne kan dan ook breed gevoerd worden. Het onderzoeksbureau 'Dossier' kreeg een document in handen over de aanpak van het Kremlin. De Russische bevolking wordt in zes groepen verdeeld, bij wie allemaal andere aspecten van de nieuwe grondwet benadrukt worden.

Zo wil de campagne ouderen naar de stembus lokken met de garantie voor indexatie van pensioenen, en patriotten met de prioriteit van het Russische recht boven het internationale recht. Er wordt zelfs gedacht aan een manier om Poetin-critici naar de stembus te krijgen, door erop te wijzen dat de grondwet de presidentiële macht beperkt met de slogan 'Wil je van Poetin af? Stem voor de grondwet!'

'Wil je van Poetin af? Stem voor de grondwet!'

Ongebruikelijke stembusgang

Nog een manier voor het Kremlin om de stemming naar zijn hand te zetten is door het veranderen van de spelregels die gewoonlijk bij stemmen gelden. Zo zal er veel ruimer gebruik gemaakt worden van stemmen op afstand, bijvoorbeeld door stemming voor de verkiezingsdatum, mogelijk zelfs thuis via 'electronische stemming'. 

Verder zullen er alleen verkiezingswaarnemers die zijn aangewezen door de overheid tot de stembureaus toegelaten worden. Bij reguliere verkiezingen staat het iedereen vrij om het proces op de verkiezingsdag bij een stembureau waar te nemen. Hierdoor kon de onafhankelijke waarnemer Golos met hulp van vele vrijwilligers bij de presidentsverkiezingen in 2018 ruim 3000 ongeregeldheden bij het stemmen registreren, meestal beïnvloeding van het verkiezingsproces in het voordeel van president Poetin.

Dat de regering bij zowel de campagne als de uitvoering van de volksraadpleging de teugels stevig in handen houdt bleek ook toen naar buiten kwam dat Boris Nadezjdin, een politicoloog in dienst van de Centrale Kiesraad, van plan was de gang van zaken rondom de stemming te bekritiseren in een open brief. Daarop besloot de leiding van de Kiesraad - onder druk van het Kremlin - de raad van experts en politicologen volledig af te schaffen.

Bronnen: Kommersant, Meduza, Vedomosti, RBK, Golos

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.