De Russische oppositieleider Aleksej Navalny is veroordeeld tot negen jaar strafkolonie. Hij zat al vast vanwege een eerdere fraudezaak. Bij zijn terugkeer naar Rusland, een jaar geleden, werd Navalny direct gearresteerd. Tijdens zijn gevangenschap kwam daar nog een nieuwe aanklacht bij, ditmaal voor fraude en minachting van de rechtbank.
Aleksej Navalny bij aanvang van de zitting in strafkamp Pokrovsk-2. Schermafbeelding van Youtube.
Op 22 maart bevond de rechter hem schuldig aan beide aanklachten. Navalny heeft aangegeven in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak. Op Twitter dankt Navalny zijn volgers voor hun steun, maar hij benadrukt: 'De beste steun aan mij en andere politieke gevangenen is niet medeleven en warme woorden, maar daden.'
Navalny zit sinds zijn terugkeer naar Rusland op 17 januari 2021 vast vanwege een fraudezaak uit 2014. Aleksej en zijn broer Oleg Navalny werden toen veroordeeld omdat hun transportbedrijf de Franse cosmeticagigant Yves Rocher te veel in rekening zou hebben gebracht. Navalny kreeg destijds een voorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd van drieënhalf jaar, op voorwaarde dat hij zich twee keer per maand zou melden.
Dat liet hij eind 2020 na, waardoor zijn voorwaardelijke straf omgezet werd in een gevangenisstraf. Navalny kon zich op dat moment echter niet melden omdat hij vocht voor zijn leven in een Berlijns ziekenhuis. Volgens Navalny was hij tijdens een vlucht van Tomsk naar Moskou vergiftigd met het zenuwgif novitsjok. De oppositieleider beschuldigt president Poetin ervan opdracht te hebben gegeven voor deze vergiftiging.
Onderzoek van Duitse artsen bevestigde de vergiftiging, maar het Kremlin houdt vol niets met de zaak te maken te hebben. Navalny liet later op YouTube een telefoongesprek horen waarin hij zich voordoet als medewerker van de Russische veiligheidsdienst. FSB-agent Konstantin Koedrjavtsev geeft in dat gesprek toe dat hij Navalny’s onderbroek in een hotelkamer in Tomsk had ingesmeerd met gif.
'Je verkoopt je grootvader'
Na zijn arrestatie op het vliegveld, direct na terugkeer uit Berlijn, werd Navalny in drie dagen tijd veroordeeld en overgebracht naar een strafkolonie in Pokrov, in de provincie Vladimir. Uit protest tegen de gebrekkige medische verzorging die hij daar kreeg begon hij in maart 2021 een hongerstaking, die 24 dagen zou duren. Vanuit de strafkolonie blijft Navalny oproepen tot protest tegen het bewind van president Vladimir Poetin, met name na het begin van de oorlog in Oekraïne. Op 11 maart plaatste hij op Instagram een oproep om in opstand te komen tegen 'de gestoorde maniak Poetin'. Over de massale arrestaties na protesten tegen de oorlog schreef hij dat het 'geen zinloze strijd' is.
Een paar dagen voor het begin van de oorlog werd Navalny, in de strafkolonie, een nieuwe zaak ten laste gelegd. Ditmaal werd hij beschuldigd van fraude en minachting van de rechtbank. De zaak werd behandeld door het Moskouse gerechtshof, maar vond plaats in de aula van de strafkolonie in Pokrov. Het is zeer ongebruikelijk dat een Moskouse zaak elders wordt behandeld. Dit maakte het lastig voor publiek en media om de zaak te volgen. Journalisten werden beperkt toegelaten tot het proces, voor anderen werden de zittingen online uitgezonden.
Het in Letland gevestigde Russische mediakanaal Meduza schrijft dat de geluids- en beeldkwaliteit ‘niet altijd even goed’ was en dat de uitzending regelmatig afgebroken werd. Dit gebeurde bijvoorbeeld op de slotdag van het proces, toen Navalny mocht spreken. Novaja Gazeta schrijft dat rechter Margarita Kotova het vonnis ‘onduidelijk, afgeraffeld en ongelooflijk snel’ uitsprak, waardoor ‘slechts enkelen de uitkomst van het proces in de zaal konden zien’.
Aleksej Navalny citeert na zijn veroordeling de Amerikaanse serie The Wire. Schermafbeelding Twitter.
In het proces werd Navalny schuldig bevonden aan fraude en minachting van de rechtbank. Hij moet naast zijn gevangenisstraf ook een geldboete betalen van 1,2 miljoen roebel (10.000 euro). De fraudezaak draaide om campagnedonaties. Navalny en zijn medewerkers zouden donaties voor persoonlijke doeleinden gebruikt hebben. Een deel van het geld zou naar Navalny’s anticorruptiestichting FBK zijn gegaan. FBK werd in 2019 als ‘buitenlands agent’ aangemerkt en een jaar later zelfs als ‘extremistische organisatie’ verboden. Zijn team zit inmiddels in het buitenland.
In totaal zou 356 miljoen roebel met de fraude gemoeid zijn, op een totaal bedrag van 588 miljoen aan donaties. Volgens aanhangers van Navalny waren twee van de in de zaak gehoorde ‘slachtoffers’ nep en werden de twee anderen onder druk gezet om verklaringen tegen Navalny af te leggen. Klusjesman Aleksej Kosjeljov, bijvoorbeeld, schonk in 2020 exact het minimale bedrag dat nodig is om een grootschalige fraudezaak te starten. Dat Kosjeljov dit bedrag kon missen is opmerkelijk: het bedrag, ruim een miljoen roebel, zou tweederde van zijn totale jaarinkomen bedragen.
De tweede beschuldiging, die van minachting van de rechtbank, vond plaats tijdens de zittingen van een eerdere zaak. Navalny zou de rechter en andere procesdeelnemers beledigd hebben. ‘Je verkoopt je grootvader, je bent een kleinzoon-prostituee!’, zou Navalny de kleinzoon van een Tweede Wereldoorlog-veteraan hebben toegebeten. Tegen de rechter in die zaak zei hij: ‘U zult branden in de hel voor wat u heeft gedaan. Ik veracht u.’ De veteraan deed aangifte.
Onduidelijk, afgeraffeld en ongelooflijk snel
De straf van negen jaar die Navalny door de rechter opgelegd kreeg is vier jaar minder dan de Moskouse aanklager geëist had. De sterk vermagerde oppositieleider hoorde het vonnis onbewogen aan. Zijn advocaten zaten zwijgend met hun armen over elkaar. Het team van Navalny heeft aangekondigd in beroep te gaan tegen de uitspraak. Navalny citeerde op Twitter de Amerikaanse misdaadserie The Wire: ‘You only do two days. That’s the day you go in and the day you come out.’ Een t-shirt met dit citaat als opdruk werd door de gevangenisleiding van hem afgepakt omdat de tekst 'extremistisch' zou zijn.
Meteen na het uitspreken van de veroordelingen werden twee van Navalny's advocaten gearresteerd. Aanwezige journalisten werden door de politie opgeroepen 'te vertrekken en de weg vrij te maken.' De advocaten werd niets ten laste gelegd; ze werden kort na hun arrestatie weer vrijgelaten.
Door de nieuwe veroordeling komt Navalny niet alleen langer vast te zitten, mogelijk zal hij ook verplaatst worden naar een andere strafkolonie met een strenger regime. Gevreesd wordt dat zijn isolement daar nog groter zal worden. Na zijn vrijlating is Navalny nog anderhalf jaar gebonden aan vrijheidsbeperkingen. In die periode is hij uitgesloten van openbare evenementen en mag hij ‘s nachts zijn huis niet verlaten. In totaal zal Navalny dan tien jaar uitgesloten zijn van politieke activiteiten.
Staatsgezinde media trekken de klachten van het kamp-Navalny in twijfel. De Komsomolskaja Pravda schrijft dat het ‘veel comfortabeler’ is voor Navalny dat zijn zaak in Pokrov dient: ‘Hij hoeft niet dan elke dag een paar uur in een politiebusje te hobbelen [...]. In Pokrov hoeft hij alleen uit zijn bed te komen en naar de aula te lopen.’
Aan het begin van het proces vroeg de rechter Navalny om zijn adres en beroep. Navalny verklaarde dat hij ingeschreven was in de strafkolonie en leerde werken in een naaiatelier. De Komsomolskaja Pravda voegde daar smalend aan toe dat hij de komende jaren ‘het werk met de naaimachine niet alleen onder de knie zal krijgen, maar een echte expert zal worden.’
Bronnen: Meduza, Novaja Gazeta, Komsomolskaja Pravda, Instagram