Loekasjenko waarschuwt voor 'bloedbad in Minsk' en 'kleurenrevoluties'

Terwijl de eerste stemhokjes in Belarus vijf dagen voor de verkiezingen van 9 augustus al opengingen, waarschuwde president Aleksandr Loekasjenko in zijn rede tot het parlement jongeren en hun ouders voor de 'poppenspelers' die hen de straat opdrijven om 'een bloedbad te organiseren in het centrum van Minsk'. Hij sprak van 'miljarden aan financiële middelen' die worden gebruikt om de situatie in het land te destabiliseren.

belarus loek spreekt op 4 aug volksvertegenwoordiging toe2.500 volksvertegenwoordigers en genodigden beloonden Loekasjenko's anderhalf uur durende filippica met een ovationeel applaus...

Ik zal de wil van het volk gehoorzamen, zei de president, maar verraad en 'kleurenrevoluties' worden niet getolereerd en zullen 'keihard' worden bestreden. 'Allen die tegen Loekasjenko zijn, zijn buitenlandse agenten' die een terugkeer willen naar de chaos en ellende van de 'woeste jaren 90', toen de voormalige Sovjet-Unie verzonk in misdaad en straatgeweld. De hele wereld kijkt of Belarus deze 'hybride smerigheid' kan weerstaan, aldus Loekasjenko, die voor de zesde keer wil worden herkozen. Zijn drie tegenstreefsters noemde Loekasjenko 'ongelukkige meisjes die niet weten waarover ze het hebben en wat ze doen. Maar wij weten wie er achter hun staat en nemen serieuze stappen om deze dreiging het hoofd te bieden'.

Na de op televisie uitgezonden rede tot de natie werden protestbijeenkomsten in steden als Sloetsk en Soligorsk door de politie verstoord, waarbij lukraak mensen werden opgepakt. Het optreden van oppositieleider Svetlana Tichanovskaja in Sloetsk werd afgeblazen. Haar laatste geplande rally voor Minsk, op 6 augustus, is ook onzeker geworden omdat de overheid het centrale plein te elfder ure heeft geclaimd voor een groot concert ter ere van de Dag van de Spoorwegtroepen.  

Spelling (Wit)russische namen

De meeste Witrussen spreken Russisch, maar steeds meer opponenten van Loekasjenko kiezen voor de Witrussische variant van familienamen. Er zijn dus verschillende transcripties in zwang: Nederlandse en Engelse schrijfwijzen van Witrussische of Russische namen. Bijvoorbeeld:

Aleksandr Loekasjenko = Aliaksandr Lukashenka

Svetlana Tichanovskaja = Sviatlana Tsichanovskaya = Svetlana Tichanovskaja

Sergej Tichanovski = Siarhei Tsichanovsky

Veronika Tsepkalo = Veranika Tsapkala

Maria Kolesnikova = Maria Kalesnikova

Viktor Babariko = Viktar Babaryko

Belarus is onder leiding van drie vrouwen al weken het toneel van ongekend grote demonstraties tegen zijn herverkiezing. De laatste grote meeting in Minsk, op 1 augustus, trok meer dan 60.000 mensen, maar ook in alle provinciesteden wisten Svetlana Tichanovskaja, Veronika Tsepkalo en Maria Kolesnikova tienduizenden demonstranten op de been te brengen. Tichanovskaja, de vrouw van de populaire gearresteerde blogger Sergej Tichanovski, daagde Loekasjenko uit voor een televisiedebat. Zij is de enige echte tegenkandidaat van Loekasjenko die tot de race is toegelaten en is in korte tijd een landelijke beroemdheid geworden.  

belarus rally minsk 1 aug 2020 no copyright...meer dan 60.000 mensen kwamen op 1 augustus in Minsk luisteren naar de drie vrouwen (foto rechtenvrij) 

Russische huurlingen

In de aanloop naar de verkiezing zette Loekasjenko het land onder druk met de spectaculaire arrestatie van 33 Russische huurlingen, waarmee hij de verhoudingen met Rusland op scherp zette. In zijn toespraak van 4 augustus (een dag uitgesteld, wat direct leidde tot speculaties over zijn gezondheid) herhaalde Loekasjenko dat de huurlingen van de Russische private militaire organisatie Wagner naar Belarus zijn gestuurd om de binnenlandse situatie te destabiliseren. 'Deze mensen zijn hier speciaal heen gestuurd met het bevel: afwachten!' Alle officiële en onofficiële verklaringen van Russische zijde noemde hij 'leugenpraat'.

Loekasjenko: 'Willen jullie een andere president, ga dan naar de stembus, maar niet naar het plein!'

'De hele planeet schudt op zijn grondvesten en stevent langzaam maar zeker op een afgrond af. [...] maar Belarus is de enige rustige plek in het centrum van Eurazië', aldus de president. 'Rusland vreest ons kwijt te raken, omdat het verder geen bondgenoten meer heeft. Het Westen toont zijn belangstelling voor ons en China rekent op de stabiliteit van zijn vriend. Wij kiezen voor meerdere vectoren — zullen partner zijn van het Westen, met China en met de landen van het Verre Oosten. Maar Rusland blijft altijd onze bondgenoot, wie er ook in beide landen aan de macht is. Zelfs nu onze broederlijke betrekkingen zijn afgewaardeerd tot een partnerschap.'

 belarus arrestatie wagnertypes foto belarus 1Arrestatie van de Russische huurlingen (beeld Belarus 1)

Op 29 juli werden in sanatorium Het Witrussinnetje bij Minsk 33 Russen opgepakt die volgens de geheime dienst van Belarus in dienst zijn van het private militaire bedrijf Wagner, die in Rusland illegaal is en wordt ingezet voor militaire klussen in het buitenland. De huurlingen vielen op, aldus de Witrussische staatstelevisie, omdat zij allemaal identieke kleding droegen, de omgeving van het sanatorium in kaart brachten en zich 'niet als toeristen' gedroegen (zo dronken zij niet).

Loekasjenko zei op een inderhaast bijeengeroepen zitting van de Witrussische Veiligheidsraad dat de huurlingen op pad waren gestuurd om Belarus in de aanloop naar de presidentsverkiezingen te destabiliseren. 'Ik kijk naar de reactie van de Russen. Zij zeggen ter rechtvaardiging nu al dat wij die lui zelf hierheen hebben gebracht,' aldus Loekasjenko. 'Het is duidelijk dat ze hun smerige bedoelingen ergens mee moeten rechtvaardigen!'

De gearresteerde huurlingen worden aangeklaagd wegens terrorisme. Volgens Moskou hadden de Russische burgers gewoon hun doorgaande vlucht naar Istanboel gemist. Volgens Andrej Ravkov, secretaris van de Witrussische Veiligheidsraad, is het gebruikelijk de transit van militairen via de geëigende kanalen door te geven, maar was dat in dit geval niet gebeurd. 'Noch via de [Russische binnenlandse veiligheidsdienst) FSB, noch via de [militaire veiligheidsdienst] GROe hebben wij die informatie gekregen.' Het is niet de eerste keer dat Loekasjenko in de aanloop naar verkiezingen stemming maakt met geruchtmakende arrestaties, maar nooit eerder koos hij daarvoor 'Russische provocateurs' uit.   

Dat de mannen behoren tot het schimmige Russische huurlingenleger Wagner werd bevestigd door Russische media, onder andere de Novaja Gazeta, The Bell en Meduza. De Novaja Gazeta bevestigde de identiteit van eenderde van de mannen, nadat hun namen waren vrijgegeven door de Witrussische veiligheidsdienst. Namen, functies en paspoortnummers werden op de Witrussische televisie getoond. Oekraïne overweegt om uitlevering van een aantal van hen te vragen, omdat zij zouden hebben deelgenomen aan gevechten in de Donbas.

Wagner is illegaal in Rusland, maar wordt door het Kremlin gebruikt voor bewakingsklussen en gevechtshandelingen in hot spots waar ook reguliere Russische militairen actief zijn (of waren), zoals de Donbas, Syrië, Libië, de Centraal-Afrikaanse republiek en Soedan. Wagner is opgericht door de schimmige ondernemer Jevgeni Prigozjin, ook wel de kok van het Kremlin genoemd, omdat hij in het verleden weleens caterde voor Poetin. Hij is tevens de man achter de 'trollenfabriek' in Sint Petersburg die desinformatie verspreidt. Onderzoekscollectief Bellingcat ontdekte dat er banden zijn tussen Wagner en de Russische militaire inlichtingendienst GROe.

belarus wagner paspoortenDe Russische Novaja Gazeta publiceerde foto's en paspoorten van een aantal van de arrestanten

Verklaring voor succes

Analisten verklaren het plotselinge succes van de campagne van Tichanovskaja, behalve uit de barre economische situatie in het land en de onverantwoordelijke manier waarop Loekasjenko met de coronacrisis is omgegaan, uit het feit dat zij van meet af aan duidelijk heeft gemaakt dat ze niet voor zichzelf campagne voert, maar wil winnen om direct daarna echte en eerlijke presidentsverkiezingen te organiseren. Ze beschouwt zichzelf slechts als wegbereider.

Op de meest massale rally, op 1 augustus in Minsk, vertelde Veronika Tsepkalo de menigte in een emotionele toespraak hoe zij twintig jaar geleden al het ware gezicht van het Loekasjenko-regime had gezien toen haar aan kanker lijdende moeder in het ziekenhuis werd gearresteerd. Zij trof de zieke vrouw liggend op de grond aan, vastgeketend aan de centrale verwarming. Naast haar zaten twee bewaaksters. 

'Voor iedereen die iets heeft bereikt in dit land vinden ze altijd een reden om hem in de gevangenis te smijten [...] en mijn moeder was geen uitzondering,' zei Tsepkalo. 'Op dat moment zag ik het ware gezicht van de overheid. Twintig jaar geleden al zag ik wie ze zijn, wat ze doen en waarom ze nog steeds aan de macht zijn in ons land. Schande over zo'n overheid, die handelde op zijn bevel!' De menigte scandeerde: 'Schande!'

belarus veronika tsepkalo in minsk 1 aug 2020Emotionele toespraak van Veronika Tsepkalo in Minsk

In een interview met het Russische persagentschap Lenta.ru zei Tichanovskaja op de vraag of er een revolutie op handen is: 'Revolutie, dat is als mensen wapens in de hand nemen en de staatsinstellingen bezetten. Wij zijn vreedzame mensen, we hebben geen wapens en zijn niet van plan bloed te vergieten. We willen alles vreedzaam en eerlijk doen. En dat ze ons nu de troepen laten zien waarover de president beschikt, en trainingen over het uiteenjagen van demonstraties, dat is gewoon een middel om de mensen angst aan te jagen. Ik ben er zeker van dat de troepen zich niet laten inzetten tegen hun eigen volk, hun moeders, vrouwen, kinderen, vaders. Denkt u dat zij het leuk vinden dat ze gedwongen worden op te treden tegen vreedzame burgers? Het leger moet het land dienen, en niet één man. Dit jaar hebben wij ons verenigd, vormen we één front, we begrijpen dat wij de meerderheid zijn. En de mensen ter plekke, de politieagenten, de oproerpolitie en de soldaten begrijpen dat ook. En ze zullen over hun angst heenstappen en geen criminele bevelen opvolgen.'

De meeste analisten in binnen- en buitenland gaan ervan uit dat Loekasjenko de verkiezingen zal winnen, maar beschadigd uit de strijd zal komen. Dat is in het belang van Rusland, dat voor Belarus een onvermijdelijke maar lastige partner is. Loekasjenko heeft de druk vanuit Moskou om in te stemmen met verregaande integratie tussen beide landen tot nu toe weten te weerstaan. Of dat zo zal blijven is de vraag, zegt Jevgeni Pregerman van de Witrussische denktank Minsk Dialoog: 'Het is in het belang van Rusland dat Loekasjenko na deze verkiezingscampagne president blijft, maar een ernstig verzwakte. De Russen hebben Loekasjenko nodig, maar dan wel op zijn knieën.' Ook volgens de Russische analist Fjodor Loekjanov hoeft Rusland slechts achterover te leunen. Inmenging is volgens hem dan ook totaal niet noodzakelijk.

(Bronnen: The Bell, Meduza, Republic, The Moscow Times, Lenta.ru, Belsat)

Lees hier over het niet-gelegaliseerde Russische Private Militaire Bedrijf Wagner, dat in Oekraïne, Syrië, Libië, Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek wordt ingezet voor bewakingsklussen en deelname aan gevechten. Volgens Loekasjenko werd het, na Oekraïne, nu ook naar Belarus gestuurd om de situatie in zijn land te destabiliseren. 

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.