Loekasjenko claimt zege en zet massaal oproerpolitie in tegen burgers

Na een onrustige nacht met veel politiegeweld en drieduizend arrestaties in Minsk en enkele provinciesteden, riep de Witrussische Kiescommissie op 10 augustus Aleksandr Loekasjenko met 80,23% van de stemmen uit tot winnaar van de presidentsverkiezingen. Oppositiepolitica Svetlana Tichanovskaja, die de afgelopen weken ongekend veel demonstranten op de been wist te brengen, kreeg een volkomen ongeloofwaardige 9,9% toebedeeld en 6,02% van de kiezers stemde 'tegen allen'. De overige drie kandidaten haalden ieder slechts rond de 1%. De opkomst was 84,23%, aldus de Kiescommissie. Oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja erkende de uitslag niet en riep Loekasjenko op tot onderhandelingen. Het Onderzoekscomité startte direct een onderzoek naar de 'organisatie van massa-onlusten en geweld tegen de politie'.  

 belarus nachtshot minsk 9 aug nasja nivaClashes in Minsk in de nacht van 9 op 10 augustus (foto Nasja Niva)

Eén man zou zijn omgekomen, nadat hij onder de wielen was gekomen van een pantservoertuig van de oproerpolitie. Dat bericht is ontkend door het Witrussische ministerie van Binnenlandse Zaken, dat meldde dat 39 agenten en meer dan 50 demonstranten verwondingen hebben opgelopen en er rond de drieduizend arrestaties zijn verricht, waarvan duizend in Minsk en de rest in rond de dertig andere onrustige steden. De oproerpolitie gebruikte traangas, waterkanonnen, lichtkogels en rubberen kogels. Het was een voor Belarus ongekend gewelddadige ontknoping van maandenlange onrust in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 9 augustus. 

Op haar persconferentie zei Svetlana Tichanovskaja: 'Ik vind dat wij gewonnen hebben, omdat we onze angst hebben overwonnen, onze apolitieke houding, apathie en onverschilligheid hebben overwonnen. Dat zijn overwinningen die belangrijker zijn dan alle andere overwinningen.' Ze bedankte voor de massale steun die ze had ontvangen. 'Ik heb erin geloofd. De hele verkiezingscampagne toonde een enorme steun onder het Witrussische volk. Enorme mensenmassa's kwamen naar de meetings, zoiets is in Belarus nog nooit gebeurd.' Tichanovskaja riep Loekasjenko op tot onderhandelingen.

De stembureaus gingen al vijf dagen voor de verkiezingen open en op de laatste stemdag, 9 augustus, verklaarde de Kiescommissie dat 41% van de kiezers zijn stem al vóór 9 augustus had uitgebracht, een onwaarschijnlijk hoog aantal, ook vergeleken met eerdere verkiezingen. 'De door de Centrale Kiescommissie gepubliceerde verkiezingsresultaten komen niet overeen met de werkelijkheid en zijn in flagrante tegenspraak met het gezonde verstand,' aldus Anna Krasoelina, de woordvoerster van Tsichanovskaja. In Minsk werd op verkiezingsdag het internet goeddeels platgelegd. Een aantal stembureaus ging niet mee in de zege voor Loekasjenko en kwam met uitslagen waarin Tichanovskaja rond de zeventig procent van de stemmen zou hebben gehaald. Volgens onderzoeker Tadeusz Giczan zijn er rond de 250 stembureaus waar eerlijk is geteld. In een aantal dorpen zou Tichanovskaja 50% hebben gehaald en in delen van Misnk zelfs 90% van de stemmen.

belarus internetblokkade Op verkiezingsdag werd een groot deel van internet in Belarus geblokkeerd door de overheid

Loekasjenko noemde 9 augustus een 'feestje voor hele gezinnen', en wees deze keer voor de verandering op buitenlandse inmenging uit Polen, het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië. 'Iemand wilde dit feestje verstoren. We hebben ze gezien en ze zijn afgelopen nacht nog sterker voor het voetlicht getreden. We hebben telefoontjes uit het buitenland gefixeerd. Uit Polen ,Groot-Brittannië en Tsjechië, van waaruit onze (sorry voor de uitdrukking) schapen zijn bestuurd: ze begrijpen niet eens wat ze doen en hoe men hen manipuleert', aldus de president volgens persbureau Belta tegen de Rus Sergej Lebedev, namens de Bond van Onafhankelijke Staten (van de voormalige Sovjet-Unie) als waarnemer naar Belarus gestuurd.

Poetin was een van de eersten die Loekasjenko per telegram feliciteerde met zijn overwinning. Hij eiste direct loyaliteit: 'Ik reken erop dat uw beleid een verdere ontwikkeling van wederzijds voordelige Russisch-Witrussische relaties op alle terreinen zal bevorderen en zal leiden tot een verdieping van de samenwerking in het kader van een Federale Staat, tot een activering van de integratieprocessen  langs de lijn van de Euraziatische Economische Unie en eveneens van de militair-politieke banden in het Verdrag over collectieve veiligheid'. Dit alles is volgens Poetin in het belang van de Russische en Witrussische broedervolken.

belarus stembiljetten in wijk van minskStembiljetten in het Fabrieksrayon van Minsk. Hoogste stapel is Tsichanovskaja

De EU heeft de onderdrukking tijdens de verkiezingen inmiddels veroordeeld: 'De verkiezingsnacht werd ontsierd door disproportioneel en onacceptabel staatsgeweld tegen vreedzame demonstranten.[...] Wij veroordelen het geweld en roepen op tot onmiddelijke vrijlating van allen die de afgelopen nacht werden gearresteerd. De Witrussische overheid moet garanderen dat het fundamentele recht van bijeenkomst wordt gerespecteerd.' De EU eist dat de stemmen correct worden geteld maar zegt niets over Loekasjenko's claim op de zege.

Volgens de persdienst van het ministerie van Binnenlandse Zaken staken protestanten bij de Overwinningszuil in Minsk rond 22.00 uur 'vuurwerk af, gooiden kraaienpoten op de weg, richtten barricaden op met behulp van mobiele veiligheidspoortjes, trokken tegels uit de stoep en bekogelden daarmee de ordehandhavers.'

belarus brest verkiezingsnacht foto onbekendVerkiezingsnacht in het onrustige Brest

De uitslag bij meer dan 19 Witrussische ambassades in den vreemde vertoonde het spiegelbeeld van de officiële uitslag: hier haalde Tichanovskaja rond de 80% van de stemmen. Van de 404 Witrussen die in Den Haag gingen stemmen koos volgens de exit-polls 94,6% voor Tichanovskaja en slechts 1,7% voor Loekasjenko. Bij veel ambassades vormden zich lange rijen stemmers, die vaak de stembureaus niet voor sluitingstijd haalden. In Moskou ontstond bij de Witrussische ambassade een spontane betoging tegen Loekasjenko, die door de politie in de avond uiteen werd gejaagd. Dat er in het buitenland meer voor Tichanovskaja zou worden gestemd ligt overigens voor de hand. Veel Witrussische ex-pats hebben hun land verlaten uit onvrede over de 26 jaar Loekasjenko.

Volgens de Witrussische analist Arjom Shraibman is uit alle opiniepeilingen bekend dat Loekasjenko geen meerderheid van de bevolking meer achter zich heeft. 'Dus de mensen zullen protesteren, zoals ze al doen. Hoe lang dat door zal gaan is onmogelijk te zeggen. Witrussen zijn geen radicale mensen, maar het zal ervan afhangen wat voor tegenstand ze ontmoeten.'

De Russische politicoloog Gleb Pavlovski noemt de verkiezingen 'volkomen ondoorzichtig'. 'In dat opzicht heeft hij [Loekasjenko] verloren, want de uitslag zal niet alleen in oppositiekringen worden gewantrouwd, maar ook in het Witrussische machtsapparaat en de veiligheidsdiensten.' Volgens hem is dit niet onverdeeld gunstig voor Poetin. Loekasjenko is verzwakt en het Westen zal zich van hem afkeren. 'Loekasjenko is nu nog afhankelijker van Rusland maar ook verzwakt. Maar omdat hij onvoorspelbaar is kun je nieuwe "explosies" van zijn kant verwachten.'

Ook de Russische politicoloog Aleksandr Kynev ziet niet veel heil voor Rusland in een verzwakte Loekasjenko, die van geen wijken wil weten. 'Het Witrussische volk staat niet bekend om zijn protesten. Het volk heeft in het verleden geen revolutionaire gezindheid getoond. Daarom denk ik niet dat de protesten lang zullen aanhouden. Het regime overleeft op de punt van de bajonet, maar dat kun je niet lang volhouden. Voor Rusland is dit het zoveelste signaal dat het politieke systeem waarbinnen de Russische leiding opereert, op alle fronten in binnen- en buitenland ineenstort.'

Volgens politicoloog Abbas Galjamov in Moskou hoopt Rusland vooral dat Belarus niet haar voorland zal zijn. 'Bij alle minachting en haat die Poetin voelt voor Loekasjenko zal onze overheid dit regime toch blijven steunen. Moskou heeft geen belang bij de val van het regime van Loekasjenko, omdat dit als precedent gezien zal worden dat de druk van de oppositie op Poetin en het Kremlin zal vergroten. Succesvol protest in het ene land leidt altijd tot een toename van de proteststemming in het andere land. Vooral als het gaat om broedervolkeren die ons na staan.'

(Bronnen: Meduza, Belta, Republic, RIA Novosti, Belsat, Interfax, Belarus.partizan) 

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.