De Russische autoriteiten verscherpen opnieuw de wetgeving tegen seksuele minderheden. Het hooggerechtshof besluit op 30 november of ‘de internationale LHBT-beweging’ tot extremistisch bestempeld en verboden moet worden. Advocaten gaan ervan uit dat dit zal gebeuren en dat de uitspraak LHBT-activisten in Rusland in gevaar brengt en monddood zal maken.
Kunstenares en anti--oorlogsactiviste Sasja Skotsjilenko werd tot 7 jaar veroordeeld.Foto via Meduza.
Volgens Russische advocaten kan in principe elke activist voor seksuele minderheden worden beschuldigd van deelname aan een extremistische organisatie. De maximale straf op deelname aan zo’n organisatie is 6 jaar opsluiting, op het financieren ervan staat maximaal 8 jaar en een organisator kan zelfs 10 jaar krijgen. Daarbij tekenen de juristen aan dat er in Rusland niet zoiets bestaat als een ‘internationale LHBT-beweging’ die als zodanig is geregistreerd, statuten en een bestuur heeft. Er is daarom geen sprake van een verbod op een concrete organisatie. Dat maakt dat iedereen die zich inzet of zelfs uitspreekt voor gelijkberechtiging van seksuele minderheden gevaar kan lopen.
Advocaat Max Olenitsjev denkt dat het aanstaande verbod erop gericht is ‘LHBT-mensen onzichtbaar te maken, hun behoeften te negeren, de maatschappelijke stereotypen en vooroordelen te stutten en een sfeer van angst en geweld op te stoken’. Juristen raden mensen aan elke verwijzing op sociale media en andere openbare plekken naar hun seksuele voorkeur te verwijderen.
Vijfde kolonne
De staatspropaganda probeert LHBT-activisten gelijk te stellen aan een vijfde kolonne. Gesuggereerd wordt dat opposanten van het regime en de oorlog tegen Oekraïne geen normale Russen zijn, maar een afwijking hebben, waarmee ze niet alleen een politiek, maar ook een cultureel gevaar vormen voor Rusland. Anders dan het verdorven Westen, houdt Rusland immers vast aan traditionele gezinswaarden, zo is al sinds jaar en dag de mantra van president Poetin en andere Kremlin-functionarissen. ‘In het Westen hebben kinderen geen vader en moeder meer, maar een ouder nummer 1 en ouder nummer 2’, is een uitspraak van de voorzitter van de nationale veiligheidsraad Patroesjev die vaak wordt aangehaald.
Op 16 november, de dag dat het ministerie van justitie het verzoek indiende om ‘de internationale LHBT-beweging’ te verbieden, zond het tv-kanaal NTV een item uit over de arrestatie van een transgender die geld zou hebben overgemaakt naar Oekraïne. In het begeleidend commentaar heette het dat ‘gays geneigd zijn tot extremisme en landverraad’. Met tolerantie en vriendschap als camouflage verleidt de ‘internationale LHBT-beweging’ Russen tot ‘gender-extremisme’ en ‘gay-nationalisme’, zo kregen de kijkers te horen. Die beweging overtuigt hen ervan dat ze bijzonder, meer ontwikkeld en beter zijn dan andere mensen en stuurt ze vervolgens in de richting van extremistische acties, beweerde de tv-zender.
De prijsstickers met anti-oorlogsteksten, waarvoor Sasja Skotsilenko werd veroordeeld. Foto via Meduza.
Ook in een onlangs gevoerde rechtszaak tegen de Petersburgse kunstenares Sasja Skotsjilenko verbinden kritici de draconische straf mede met haar openlijke gay-identiteit. Skotsjilenko kreeg 7 jaar strafkamp opgelegd, omdat ze in april 2022 in een supermarkt enkele prijskaartjes had geplakt met anti-oorlogsteksten. Volgens haar zuster is Sasja ‘een symbool van alles dat de autoriteiten haten’. ‘Ze is kunstzinnig, fragiel, lesbisch en heeft een Oekraïense achternaam’.
Een 76-jarige buurtbewoonster verklikte haar en toonde na de veroordeling geen spijt van haar daad, al vond ze de straf misschien aan de hoge kant. Skotsjilenko heeft een chronische aandoening aan haar darmen en hart en kan het gevangenisregime niet verdragen. Honderd Russische artsen hebben bij president Poetin geprotesteerd tegen het vonnis en van hem gevraagd te zorgen dat ze vrijkomt. Datzelfde deed Eva Merkatsjeva, lid van Poetins adviesraad voor mensenrechten. Ze noemde het vonnis ‘monsterlijk’ en ‘levensbedreigend’ voor Skotsjilenko.
Niet voor het eerst worden afwijkende seksuele voorkeuren gekoppeld aan oppositionele activiteiten. Een berucht geval is de zaak tegen Joeri Dmitriëv. Hij kreeg 15 jaar gevangenis op de nooit bewezen beschuldiging van pedofilie. Historicus Dmitriëv werkte voor ngo Memorial en legde massagraven uit de Stalin-tijd in Karelië bloot. De vermenging van oppositionele activiteiten en seksuele voorkeur of 'misdrijven', maakt minderheden extra kwetsbaar.
Poetins herverkiezing
De verscherping van de wetgeving tegen seksuele minderheden zou ook verband houden met de herverkiezing van Poetin in maart komend jaar. In de campagne zoekt het Kremlin naar thema’s die afleiden van de oorlog en Poetin presenteren als verbinder en garantie voor de bijzondere Russische cultuur en tradities. ‘De staat heeft een leidend idee nodig’, aldus theoloog Andrej Koerajev. ‘Als idee is spiritualiteit gekozen. (…) De afgelopen jaren heeft spiritualiteit een uiterst concrete inhoud gekregen, die door iedereen op dezelfde manier wordt begrepen: spiritualiteit betekent de veroordeling van homoseksuele huwelijken’, zei hij tegen het Telegram-kanaal van de internet-uitgave Vjorstka.
Al tien jaar geleden werden de eerste wetten tegen LHBT van kracht. Verboden werd ‘gay-propaganda’ voor minderjarigen. Boekhandels verwijderden boeken met passages over homoseksuele relaties. Uit films en games voor minderjarigen werden verwijzingen naar homoseksualiteit weggesneden. In december 2022 tekende Poetin een wet die het verbod op ‘gay-propaganda’ uitbreidde naar alle leeftijden. Deze wet is in de praktijk nog niet vaak toegepast, maar media-uitingen van ‘gay-propaganda’ voor minderjarigen werden het afgelopen jaar driemaal zo vaak beboet. In juli volgde een wet die geslachtsoperaties en hormoonbehandelingen verbiedt, evenals het wijzigen van het geslacht in het paspoort.
In september zette de censuurinstantie Roskomnadzor een formulier op haar site voor klachten tegen sites die LHBT-content verspreiden. Roskomnadzor zal sites die weigeren de content te verwijderen gaan blokkeren.
Terwijl de ene maatregel na de andere volgt, beweren Poetin en Russische diplomaten dat de rechten van seksuele minderheden in Rusland gegarandeerd zijn en dat zij vrij zijn hun seksuele voorkeur te volgen. Op 17 november zei Poetin tijdens een cultureel evenement dat ‘LHBT-mensen ook deel van de maatschappij zijn’ en dat ook zij in aanmerking komen voor cultuurprijzen. In de VN bezwoeren Russische diplomaten dat de rechten van homoseksuelen in Rusland gegarandeerd zijn.
Bronnen: Novaja Gazeta Europa, Meduza, Vjorstka, RFE/RL, BBC/Russian