De oorlog is in een impasse geraakt, waarbij geen van beide kanten een duidelijk overwicht heeft. Het Oekraïense tegenoffensief wordt afgeremd door de trage levering van westerse wapens en het risico van zware verliezen onder de manschappen. Tegelijkertijd is Rusland, hoewel het niet één van zijn verkondigde doelen heeft bereikt, niet van plan de strijd te staken. Journaliste Farida Koerbangalejeva van het onafhankelijke Russische online-tijdschrift uitgave Republic sprak uitvoerig met de adviseur van Zelensky Michail Podoljak over het tegenoffensief, de oorlogsdoelen, Poetin en zijn verwachting dat Rusland aan de vooravond staat van binnenlandse conflicten en machtsovername.
President Zelensky zet handtekening op jachtvliegtuig. Foto defense Ukraine
door Farida Koerbangalejeva
De belangrijkste fase in het Oekraïense tegenoffensief is aangebroken. Welke doelen heeft de Oekraïense regering zichzelf gesteld?
'Ik zou niet willen zeggen dat dit wel of niet de ''belangrijkste" fase is. Er zijn veel offensieve acties aan de gang, in diverse sectoren van het front. En de intensiteit van deze acties neemt voortdurend toe. Naarmate je de vernietigingskracht opvoert tegen hun logistieke infrastructuur, naarmate je de Russen belet om reserves en granaten aan te voeren, verhoog je de druk op de voorste linie van de Russische verdediging. Je bijt je erin vast en op een gegeven moment ga je al van binnenuit druk uitoefenen op de eerste en tweede echelons van de Russische positie.
Op een gegeven moment zal in bepaalde verdedigingslinies een bres worden geslagen, en wel een doorslaggevende. En daarna komt onherroepelijk het moment dat het Russisch leger op de vlucht gaat slaan. Dat wil zeggen, enkele cruciale tactische nederlagen zullen er absoluut toe leiden dat het front in deze of gene sector instort.'
Boedanov, het hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst heeft gezegd dat het Oekraïense leger binnenkort op de Krim zal zijn. Maar hij deed dergelijke voorspellingen al eerder: eerst zou het eind 2022 gebeuren, daarna dit jaar aan het eind van de lente. Bestaat niet de vrees dat zulke uitspraken het vertrouwen in de informatievoorziening van de Oekraïense regering ondermijnen?
'Ik snap niet goed wat u bedoelt met "het vertrouwen ondermijnen". Het is tenslotte geen speelfilm, maar een grootschalige oorlog.
'We zullen hoe dan ook de Krim bevrijden. We weten hoe we het moeten aanpakken. Een ander einde aan de oorlog is voor ons ondenkbaar'
Ik zie hier het probleem niet zo. De heer Boedanov heeft duidelijk benadrukt dat we hoe dan ook de Krim zullen bevrijden. We weten hoe we het moeten aanpakken. Dat is de objectieve realiteit en dat is wat er gaat gebeuren, een ander einde aan de oorlog is voor ons ondenkbaar. Als het gaat om een concreet moment kun je in elke grote oorlog verwachten dat er voortdurend aanpassingen zijn van tijdstip en plaats van de belangrijkste offensieven.'
Westerse waarnemers waren verbaasd over het vernuft van het Oekraïense leger, toen de Russen vorig jaar werden overrompeld bij het Charkiv-offensief.
'De Russen hadden toen nog een heel ander beeld van de oorlog in Oekraïne, ze hadden de campagne van 2014 voor ogen: ze vielen binnen, veroverden wat, en verwachtten niet dat Oekraïne een tegenoffensief zou beginnen om zijn grondgebied terug te veroveren. Rusland had geen rekening gehouden met de plotwendingen in de zomer en herfst van 2022.
Daarna heeft Rusland gigantisch veel geld gestoken in de aanleg van mijnenvelden, fortificaties en technische constructies en het inrichten van vuurposities. En het heeft zijn luchtmacht versterkt. In de belangrijkste sectoren is een behoorlijk grote artilleriemacht opgebouwd. Daarom is er nu sprake van een ander type oorlog. Zo’n onverwachte doorbraak is nu niet mogelijk. Dat hadden we heel goed in de gaten en daarom probeerden we genoeg noodzakelijke wapens bijeen te brengen.
In augustus en september 2022 wist Oekraïne een groot gebied bij Charkiv te heroveren. Foto Wikimedia commons
We staan voortdurend rechtstreeks in contact met onze westerse partners. We leggen hun altijd alle details uit van de oorlogsfase waarin we ons bevinden, we vragen hen de data van de krachtsverhoudingen door te rekenen: hoeveel en wat voor soort strijdkrachten Rusland heeft, wat voor materieel het gebruikt en wat ervoor nodig is om dergelijk materieel en een dergelijke hoeveelheid manschappen uit te schakelen. Onze partners luisteren naar ons. En samen proberen we al dit soort kwesties zo snel mogelijk op te lossen.'
Denkt u niet dat Amerika, de leider van het geallieerde kamp, in haar visie op de oorlog in Oekraïne eigen voordeel en belangen laat prevaleren? Dat ze Rusland langzaam willen uitputten en verzwakken, en dat ten koste van Oekraïense burgerslachtoffers?
'Dat is volgens mij een stereotiepe gedachtegang, want de Amerikaanse hulp aan Oekraïne is behoorlijk effectief. Ja, we hadden de wapens liever sneller gehad, en in grotere getale. Dat ligt ook voor de hand als je bedenkt dat we middenin een oorlog zitten. Maar naar mijn mening komt dat hele idee – Rusland langzaam vermalen in een langzame strijd en met louter Oekraïense middelen – niet eens in de buurt van de waarheid.
Voor ons ziet alles er net even anders uit. Voor ons is het een principiële oorlog. Een oorlog die gaat om het verkrijgen van volwaardige soevereiniteit, van volwaardige zelfbeschikking, die gaat om het uitschakelen van een agressor die altijd heeft geprobeerd te overheersen. Dit is een fundamentele oorlog, een oorlog die een einde moet maken aan het principe van de Sovjet-Unie, toen Rusland de hoofdrol probeerde te spelen. Dat Rusland overheerst en alle anderen zich onderwerpen. De oorlog zal gevoerd worden tot Rusland heeft verloren. Punt uit.
'De oorlog zal gevoerd worden tot Rusland heeft verloren. Punt uit'
De Verenigde Staten hebben hierop een veel bredere kijk. Voor hen is herstel van de regels belangrijk, dat het broze geraamte van internationale verdragen niet instort, dat de oorlog niet in andere regio’s de kop opsteekt en dat er aan Russische zijde geen andere landen, die instabiel zijn of niet goed begrijpen wat er speelt, bij worden betrokken.
Toch wil ik nogmaals benadrukken dat onze partners in de zeventien maanden van deze oorlog consequent bijstand hebben verleend door informatie te delen en door het bieden van diplomatieke, financiële en uiteraard ook militaire hulp. De steunpakketten van diezelfde VS zijn zeer omvangrijk en substantieel, ondanks alle binnenlandse politieke discussies en pogingen van Rusland zich hierin te mengen. Ik heb dus een iets andere kijk op de positie van de VS.'
Toch zijn de ATACMS nog steeds niet geleverd.
'Voor mij is het een raadsel: Rusland heeft zonder enig mandaat de oorlog uitgelokt en vuurt vanaf zijn grondgebied langeafstandsraketten af met een bereik van twee tot drieduizend kilometer. Ik denk dat ze met ongeveer vijfduizend raketten van verschillende types het grondgebied van Oekraïne hebben bestookt.
Oekraïne had in die tijd een bereik van maximaal 70 à 80 km. Na de introductie van Storm Shadow, die een afstand van 250 kilometer haalt, begon het beeld te veranderen, omdat de logistiek van de bevoorrading van het Russische leger vanuit het achterland begon in te storten, en natuurlijk heeft het in bepaalde sectoren een tekort aan granaten. Kortom, als er meer van dergelijke raketten worden geleverd, of beter nog, raketten met een groter bereik, dan zou dat de duur van de huidige militaire operaties van Oekraïne drastisch bekorten.'
Wat vindt u van de meest recente Russische mobilisatiewetten? Het land lijkt zich voor te bereiden op een tweede mobilisatiegolf, of op een massamobilisatie. Bent u niet bang dat hierdoor de krachtsverhouding aan het front kan omslaan?
'Het legt de paniek binnen de Russische politieke elite bloot. En het falen van Rusland als mogendheid die lange tijd heeft voorgegeven dat het tot een krachtige, kwalitatief hoogstaande oorlogvoering in staat was. Het is een poging een oplossing te zoeken in kwantiteit en niet in kwaliteit.
Elk besluit dat mobilisatie paart aan repressieve maatregelen zal leiden tot een versnelling van de binnenlandse revolutionaire processen. Rusland stuurt voortdurend nieuwe rekruten naar de frontlinie, er is sprake van rotatie om de zware verliezen die het langs de hele frontlinie lijdt te compenseren. Dat wil zeggen dat de mobilisatie in principe nooit eindigt.
Michaïl Podoljak: 'Wij zullen in geen geval stoppen.' Foto FB van Podolyak
Voor ons is er geen wezenlijk verschil tussen algemene of gedeeltelijke mobilisatie. Wij zullen in geen geval stoppen. Wij moeten de eindstreep van deze oorlog halen, en die ziet er voor ons als volgt uit: de grenzen van 1991 en van het toneel verdwijnen van de Russische politieke elite, Poetin inbegrepen, zodat er volwaardige soevereiniteit wordt bereikt en herkregen, niet alleen voor Oekraïne, maar voor heel het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie.
Het ziet er in Rusland vandaag heel anders uit dan aan het begin van de oorlog. De mensen hebben geen zin om te gaan vechten. Ze beseffen – al zijn ze natuurlijk niet bereid dat openlijk te zeggen – dat dit een oorlog op vreemd grondgebied is, een oorlog waar geen aanleiding voor was, dat het Rusland niet aangaat. Deze oorlog gaat over de ambities van een man die niet helemaal goed wijs is, genaamd Poetin. En de overlevingskansen in deze oorlog zijn verwaarloosbaar.
'Weet u waar ze in Rusland de oorlog zijn toegewijd? Op de sociale media, waar mensen in anonieme berichten schrijven dat Oekraïners gedood moeten worden'
Vandaar dat het enthousiasme voor de oorlog in Rusland minimaal is. Weet u waar ze de oorlog zijn toegewijd? Op de sociale media, waar mensen in anonieme berichten schrijven dat Oekraïners gedood moeten worden. Maar zelf gaan om te sterven – ho maar.
Aan het begin van de oorlog dachten Russen dat ze Oekraïne zouden binnenvallen en dat ze ermee weg zouden komen, dat niemand ooit zou zeggen dat Russen weerloze mensen kwamen vermoorden, verkrachten en doodschieten. Inmiddels begrijpen ze dat niemand hier weerloos is en dat ze hier in nog veel grotere getale zelf op brute wijze zullen omkomen. Dat heeft een psychologisch effect op het mobilisatiepotentieel van de Russische Federatie. Dit is geen oorlog waar je even binnenwandelt en een propagandafilmpje maakt. Dit is een oorlog waar je na aankomst binnen 20 minuten weer vertrekt in een zwarte bodybag.'
Poetin heeft trouwens gezegd dat in 2022 de Russische troepen zich rond Kyiv terugtrokken omdat het hen was ‘verzocht’. Tegelijkertijd zouden ze voorbereidingen hebben getroffen om een soort vredesakkoord te ondertekenen, dat door Kyiv flagrant werd geschonden. Kunt u hier commentaar op leveren?
'Moet je nou toch eens zien wat de man uitkraamt. Een vredesverdrag tekenen? Met wie dan? Hij kwam onze mensen, ons land om zeep brengen. Niemand was van plan een vredesverdrag met hem te sluiten. En toen er besprekingen op gang kwamen, hebben we herhaaldelijk gezegd dat er geen aanknopingspunten waren om tot een vergelijk te komen. Want Rusland stelde Oekraïne voor om te capituleren, dus zich gewoon over te geven. En Oekraïne stelde Rusland voor om zich terug te trekken achter de grenzen van vóór 24 februari, waarna volwaardige onderhandelingen zouden kunnen beginnen. Dat snapt u toch? Dat ze de troepen zouden terugtrekken tot aan de grenzen vanwaar ze de invasie waren begonnen.
Russische tanks bij Kyiv, 7 maart 2022, waarvandaan ze zich kort daarna moesten terugtrekken. Foto Wikimedia commons
Er is helemaal geen verzoek gedaan tot terugtrekking uit Kyiv, de regio Kyiv. Dat kon ook niet, want toen de onderhandelingsronde in Istanbul begon, leed Rusland al grote verliezen in dat gebied. Onder druk van de Oekraïense strijdkrachten waren de Russische troepen gedwongen daar weg te vluchten, niet omdat iemand hen daarom "verzocht".
Dat Poetin regelmatig mekkert "we zijn tot een dialoog bereid", is op zich al een historisch bewijs dat hij niet goed wijs is. Want eerst zal hij het grondgebied van een ander land moeten verlaten, en daarna komen er onderhandelingen of andere juridische handelingen.
Dus jij, Poetin, komt ons nu achteraf, na zeventien maanden oorlog, vertellen dat "wij een paar mensen hebben vermoord in de regio Kyiv en daarna weer bereid waren om te vertrekken?" Daar komt hij mee terwijl de lichamen al zijn opgegraven, terwijl er een groot aantal strafzaken is geopend op basis van feitenmateriaal, van getuigenverklaringen, waar concreet materieel bewijs voor bestaat, terwijl er strafzaken liggen bij het Internationaal Strafhof over talrijke moorden op burgers. Ben je dan goed wijs? Nee, je gaat nu naar Den Haag, want je zult je moeten verantwoorden: waarom is het tactische en strategische plan ontwikkeld om een ander land binnen te vallen en genocide te plegen op de burgerbevolking?
Ik zeg met nadruk: tactisch en strategisch. Tactisch, op een laag niveau, als soldaten zelf doordraaiden en deze of gene vermoordden. En strategisch (van hogerhand): kom maar, zaai maar dood en verderf onder de Oekraïense bevolking, dan zullen we die vervangen. Dat is wat we zien in de bezette gebieden.
'Er zijn helemaal geen onderhandelingen aan de gang en die zullen er met Poetin ook niet komen'
Er zijn helemaal geen onderhandelingen aan de gang en die zullen er ook niet komen, en het is zinloos om terug te keren naar de gebeurtenissen van een jaar geleden. Wat zin heeft is praten over wat er gebeurt als deze oorlog is afgelopen, want Poetin en zijn politbureau zullen verantwoording moeten afleggen voor wat ze op 22 februari 2022 begonnen zijn toen hun Veiligheidsraad besloot om een complete invasie te lanceren.
Het verdachte sujet, luisterend naar de naam Poetin, moet dat gewoon begrijpen. Is hij niet afgestudeerd aan een of ander instituut? Medvedev is zijn juridisch adviseur. Ze moeten snappen dat hun beslist de kans wordt geboden op een gesprek over hun eigen misdaden. Al die andere verhalen dat iemand, ergens, ooit, iets met hem zou hebben willen afspreken, stroken niet met de werkelijkheid. De man is sowieso een onverholen leugenaar.
Vandaag de dag is niet Poetin degene die de agenda bepaalt. In feite probeert hij vooruit te lopen op die agenda. En daarom moeten we keer op keer tegen hem zeggen: "Luister vriend, we gaan heus praten, maar alleen in juridische termen".'
Na de muiterij van Prigozjin heeft ook Zelensky benadrukt dat de Russische machthebbers de situatie in het land niet onder controle hebben. Maar met wie gaan de Oekraïense autoriteiten dan nog aan de onderhandelingstafel zitten om over de toekomst te praten? Wie is die persoon of groepering?
'Even terug naar die mislukte Prigozjin-opstand. De aanwezigheid van Prigozjin op de Afrika-top in Sint-Petersburg, zegt trouwens genoeg: Poetin heeft afgedaan als leider die de gang van zaken in Rusland controleert. Hij heeft afgedaan als bemiddelaar tussen bepaalde clans en vertegenwoordigers van de machtsstructuren, als man die dingen kan garanderen op lange termijn.
Net zoals de groepen rond Patroesjev of Narysjkin enzovoort, hebben afgedaan. Dat zijn allemaal fictieve leiders die ook niets kunnen garanderen, en het is zinloos om met ze te praten. Bovendien zijn ze rechtstreeks verantwoordelijk voor een groot aantal misdaden. Het heeft geen zin het gesprek met ze aan te gaan als je daarmee hun medeplichtigheid aan misdaden opheft en ze de kans biedt ongestraft te blijven. Dat is zeker niet in het belang van Oekraïne.
'Rusland staat aan de vooravond van een groot oproer met deelname van regionale legers, privélegers en bedrijfslegers, en iemand zal dan kans zien de macht te grijpen'
Deze mislukte muiterij heeft alle zwakten van de Russische Federatie blootgelegd, het land heeft geen binnenlandse macht die de orde kan handhaven en kan razendsnel veranderen in een gebied waar talloze conflicten uitbreken. Rusland staat duidelijk op de drempel van een binnenlandse opstand. Aan de vooravond van een groot oproer met deelname van regionale legers, privélegers en bedrijfslegers, en iemand zal dan kans zien de macht te grijpen.
Prigozjins Wagner-huurlingenleger neemt zonder tegenstand Russische stad Rostov in. Foto Wikimedia commons
Dat worden interessante ontwikkelingen die ongetwijfeld pas goed op gang komen na een cruciale tactische nederlaag aan het front. Zodra de intensiteit van de Oekraïense frontaanvallen een hoogtepunt bereikt en er een bres is geslagen in de Russische afweerlinie. Dat zal het mechanisme in werking zetten dat leidt tot een binnenlandse revolutie in Rusland, als je het zo mag noemen.
Met wie kunnen we dan praten? Ten eerste komt er geen onderhandelingsronde. Eerst zal juridisch de balans van de oorlog worden opgemaakt. We snappen best dat Rusland niet verdwijnt als territorium. Daarom zullen er bepaalde voorwaarden moeten worden vastgelegd voor zijn verdere bestaan, aangezien we toch een gemeenschappelijke grens houden. Het zal gaan over gedemilitariseerde zones, het aantal raketten met een bepaald bereik, gedeeld toezicht op kernwapens, herstelbetalingen, oorlogsmisdaden, enzovoort.
Omdat Sjojgoe geen enkele controle heeft over de machtsstructuur van het leger zal naar mijn mening ofwel een overgangsgroepering uit het leger de macht voorlopig overnemen, waarna een fragiel democratisch proces op gang komt, of er komt een machtsgreep van een van de veiligheidsdiensten. Poetin zal in principe gewoon verdwijnen. Zowel met de ene als de andere groepering zal overleg mogelijk zijn over het juridisch vastleggen van de uitkomsten van de oorlog.
De oorlog is nu ontegenzeggelijk op zijn hoogtepunt, Rusland beschikt nog steeds over reserves en er is zeker geen reden om te juichen. Maar Poetins uitspraken spelen geen enkele rol meer. Niet hij zal het proces vormgeven hoe de oorlog wordt beëindigd, de legers zich terugtrekken, hoe de naoorlogse orde en het naoorlogse Russische bestaan eruit zullen komen te zien.'
Dus Kyiv is bereid te praten met elke Russische machtsgroep die Poetin verraadt?
'Kyiv is bereid te praten met diegenen die in principe de Russische troepen terugtrekken van Oekraïens grondgebied – dat is één. En ten tweede met diegenen die de door Poetin geronselde politieke elite echt zullen vervangen.'
Kan Prigozjin jullie bondgenoot worden?
'Nee, want Prigozjin is van een volstrekt onbeduidend kaliber. Hij is een zakenman, hij handelt uit winstbejag door specifieke diensten te leveren, waaronder het vermoorden van mensen. Zijn hele muiterij was bij wijze van spreken een poging zijn omvangrijke, niet gedelgde schulden te laten terug te betalen. En het tweede doel van zijn muiterij was een immuniteitsgarantie voor een bepaalde tijd.
Natuurlijk vergist hij zich, niemand gaat die garanties aan hem verlengen, en wat er daarna met hem zal gebeuren wil ik voorlopig nog niet zeggen. Want geleidelijk aan zal privéleger Wagner ophouden te bestaan, in delen worden opgesplitst, en worden uitgesloten van bepaalde diensten die ze leverden, waaronder die op het Afrikaanse continent.
Prigozjin was ook niet van plan president van Rusland te worden. Als hij niet zo snel vanuit Rostov, via Lipetsk en Voronezj, naar Moskou was opgetrokken, dan was er waarschijnlijk een soort politieke groep uit leger of veiligheidsdiensten gevormd die een algehele machtsovername had kunnen opeisen. Maar dat is absoluut niets voor Prigozjin. Daarom heeft het geen zin om te analyseren of het al dan niet mogelijk is met mensen van zijn kaliber in dialoog te treden.'
Zijn er officieuze signalen van vertegenwoordigers van de Russische elite dat ze bereid zijn tot onderhandelen en de oorlog willen beëindigen?
'Onze inlichtingendienst is op grote schaal bezig via informele kanalen het Russische politieke speelveld in kaart te brengen. Maar er zijn nog geen concrete aanwijzingen dat men bereid is iets te ondernemen. Want niemand in Rusland had zien aankomen dat het nodig zou kunnen zijn heel snel een beslissing te nemen over een wisseling van de macht.
Zelfs vóór de oorlog gonsde het al lange tijd van de geruchten over een machtsoverdracht via Patroesjev jr, Sobjanin of nog een aantal andere mensen. Poetin zou de verkiezingen van 2024 winnen en dan zouden er bepaalde posities voor kandidaat-opvolgers komen. Met andere woorden, de hele Russische elite was voorbereid op een machtswisseling op lange termijn. Niemand voorzag dat het een kwestie van overmacht kon worden.
Poetin met minister van Defensie Sjojgoe (r) en admiraal Jevmenov. Foto Kremlin
Maar Poetins reputatie is compleet tenietgedaan, hij is als leider uitgerangeerd, niet alleen op mondiaal, maar ook op regionaal niveau. En Oekraïne heeft zich ontpopt tot een onverzettelijk land met goede kansen om een conventionele oorlog te winnen. Dat zijn allemaal heel andere uitdagingen voor de Russische politieke elites, ze waren er gewoon fysiek nog niet aan toe.
'We zijn op grote schaal bezig via informele kanalen het Russische politieke speelveld in kaart te brengen'
Ja, er zijn groepen samenzweerders, maar ze vertrouwen elkaar niet. En het resultaat is een situatie waarin iedereen met zo min mogelijk risico voor zichzelf een einde wil maken aan de oorlog, en tegelijkertijd vertrouwen ze elkaar niet omdat ze prakkiseren over hoe ze elkaar kunnen beschuldigen van deelname aan de oorlog, of van het intomen of het bedenken van de oorlog.
De afgelopen jaren zijn de Russische elites gewend geraakt aan een trage levensstijl waarin geen beslissingen genomen hoefden te worden. Ze gingen ervanuit dat het ontbreken van een civil society in Rusland nog decennialang zou voortduren. Het politieke leven was geleidelijk aan het afsterven, er was hoegenaamd geen concurrerende politiek, Doema en regering vertoonden een kadaverdiscipline. De elite was dus nergens op voorbereid, ze deden alles ad hoc. Daarom kan ik nog onmogelijk zeggen dat er concrete voorstellen worden gedaan, maar we praten natuurlijk wel met de mensen die ons van informatie voorzien.'
Dus jullie hebben informanten binnen de Russische elite?
'Ja, we hebben veel informanten, en het zijn er heel wat meer geworden het laatste half jaar. Poetin had namelijk in informele gesprekken beloofd dat hij met zijn superieure technologie snel korte metten zou maken met Oekraïne door de stadscentra en de energie-infrastructuur aan te vallen met kruisraketten of met ballistische en hypersonische raketten. Hij had ze beloofd dat Oekraïne door de knieën zou gaan.
'In het voorjaar begon het aantal Russen uit de elites die bereid zijn informatie met ons te delen te groeien'
En in het voorjaar, toen bleek dat ook deze technologie niet effectief was, begon het aantal vertegenwoordigers van de Russische elites die bereid zijn informatie met ons te delen te groeien, en dat zijn dan zowel mensen uit het machtsapparaat [leger, politie en veiligheidsdiensten, vert.] als uit de economische sector. Ik zal geen namen noemen – die mannen zetten zich oprecht in voor Oekraïne. Maar geloof me, we hebben toegang tot informatie op diverse niveaus. Het is dan ook vrij eenvoudig opereren als je begrijpt wat er gebeurt in Poetins kring van vertrouwelingen en in kringen die wat verder van hem af staan. Het geeft een duidelijk inzicht in de aard van de mentaliteitsomslag die menigeen nu doormaakt.'
Groeit de ontevredenheid?
'Die groeit niet zozeer, die is al op zijn hoogtepunt. Een paar dingen zijn gewoon voor iedereen duidelijk. Eén: Poetin snapt niet wat er aan de hand is. Hij heeft geen toegang tot objectieve informatie, en zelfs als hij er wel over beschikt, beoordeelt hij die verkeerd. Twee: Poetin is besluiteloos. Hij is een man die beslissingen voor zich uit schuift. En iedereen heeft allang begrepen dat er geen plan B, C of D is. Hij zal volharden in die flauwekul die we ook weer op de Russisch-Afrikaanse top te horen kregen: "Het was de NAVO die ons aanviel, wij hebben ons verdedigd, niet wij hebben de agressie uitgelokt."
'Poetin snapt niet wat er aan de hand is. Hij is besluiteloos en laf en zal iedereen uitleveren om zichzelf te beschermen'
Drie: zijn lafheid, de keren dat hij onmiddellijk wegloopt en zich verstopt: dat kan toch geen teken zijn van sterk leiderschap. Vier: Poetin zal hoe dan ook iedereen uitleveren om zichzelf te beschermen. Hij zal zijn hele entourage uitleveren, inclusief zijn naaste vertrouwelingen, dat is voor iedereen duidelijk. En vijf: voor de binnenlandse markt heeft Poetin zijn aureool verloren. Was het gisteren nog "tsaar-tsaar-tsaar", vandaag de dag behandelen de fanaten type Doegin/Girkin hem met minachting.
Dat wil zeggen, Poetin heeft überhaupt geen electorale kern. Hij is voor de politieke elites geen compromisfiguur, integendeel, hij wekt bij hen alleen maar irritatie. Maar zoals ik al zei, alles gaat zo snel in Rusland dat de elites nog geen alternatieve plannen hebben gesmeed. Maar ik denk dat die er wel zullen komen. Mogelijk helpen we daar een handje bij.'
Toch is de kans groot dat Poetin in maart 2024 wordt ‘herkozen’ en dat het regime nog steviger verankerd raakt, want Poetin is goed in bevroren conflicten en hybride oorlogvoering. Bent u daar niet bang voor?
'Eerlijk gezegd ben ik er niet zo zeker van dat de geplande presidentsverkiezingen in 2024 in Rusland doorgaan, of dat kandidaat Poetin daaraan deelneemt. Laten we maar eerst bekijken hoe het aan het front gaat, hoe de gebeurtenissen zich daar ontwikkelen.
Wat die oorlogsimpasse betreft heeft u helemaal gelijk. Dat is het enige scenario waar Poetin op gokt. En het enige wat Rusland erdoor kan slepen is een jarenlang voortslepend conflict. Daarnaast zal hij propagandistisch en diplomatiek terugvallen op de grove retoriek van vóór de oorlog: "Ik zou maar oppassen voor ons..."
'Het enige wat Rusland erdoor kan slepen is een jarenlang voortslepend conflict'
Poetin wil een land waar het gros van de begroting opgaat aan militaire uitgaven, waar de economie op militaire leest geschoeid is, waar het effect van de sancties gedeeltelijk wordt getemperd, en waar hij via derde landen extra onderdelen voor de productie van oorlogsmaterieel kan importeren. Hij zal nieuwe rekruten trainen en periodiek geld investeren in terroristische aanslagen in diverse landen, waaronder Oekraïne. Dat is de wensdroom die hij koestert.
Russische aanval op haven van Odesa, 2 augustus 2023. Foto Wikimedia commons
Maar dacht u dat we Poetin niet doorhadden? Dat we het niet aan onze partners zouden vertellen en ons er zelf niet op voorbereiden? Zodat er niet alleen geen presidentsverkiezingen komen en geen kandidaat Poetin, maar dat Rusland een cruciale politieke transformatie doormaakt? We hebben alles heel goed door. Het is allemaal volkomen doorzichtig welke kant Poetin op wil.'
Hoe ziet u de toekomst van de graandeal waaruit Rusland zich heeft teruggetrokken en daarbij dreigt met een blokkade van de Zwarte Zee?
'Ik wil graag verwijzen naar de verklaring van de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa. Die kwam hierop neer: "Wij hebben niet jullie graanfooien nodig, maar een volwaardige, wettelijk vastgelegde overeenkomst, die ons veel grotere hoeveelheden graan zal garanderen." Dat betekent dat zelfs Afrikaanse landen die in veel opzichten afhankelijk zijn van Rusland zich niet loyaal betonen. En Poetin, die een openlijke triomf had willen vieren, zo van "ja, we hebben de deal opgezegd en blokkeren de Zwarte Zee, maar wij zijn zo’n enorme grootmacht dat we bereid zijn jullie schulden kwijt te schelden en jullie gratis graan te geven", ging nu zelfs in eigen land totaal de mist in.
Want zijn schepen die de wateren doorkruisen zijn niet alleen voor Oekraïne een probleem, maar ook voor andere landen, waaronder de republiek Turkije. Dus wij overleggen met onze partners over een volledig herstel van het maritiem recht op de Zwarte Zee.
Ja, Rusland zal ophouden met het blokkadespel. En dan zal het ongetwijfeld instemmen met de graandeal. Dat gezegd hebbende moeten we niet vergeten dat Poetin met opzet de Oekraïense haveninfrastructuur verwoest, zodat ons land niet in staat zal zijn grote hoeveelheden graan te verwerken. Maar toch, alles wat hij op touw zet versnelt alleen maar het proces van zijn uiteindelijke ondergang. Ook de Russisch-Afrikaanse top is voor Poetin ongetwijfeld een grote sof.
Mij bevalt het wel dat Poetin het kortzichtige beleid waarmee hij de oorlog is begonnen voortzet. Natuurlijk, als hij getalenteerder of verstandiger was geweest, hadden de zaken er anders voor gestaan. Zoals het nu is, denk ik dat we Poetin moeten beoordelen op basis van wat we van hem te zien krijgen: een uiterst beperkte man die niet in staat is zijn eigen gedrag te corrigeren.
Dit artikel werd vertaald en enigszins bekort overgenomen van Republic.ru