'In de samenleving groeit het verzet tegen repressie'

In Rusland groeit het maatschappelijk verzet tegen repressie en politieoptreden, constateert Grigori Ochotin, medeoprichter van de juridische ngo OVD-info - OVD (Afdeling voor Binnenlandse Zaken) is de afkorting voor politiebureau - in een interview met Andrej Sinitsyn voor de Russische site Republic. Hij blikt terug op een roerige zomer met wekelijkse protesten voor toelating van onafhankelijke kandidaten tot de lokale verkiezingen in Moskou van 8 september 2019. OVD-Info monitort arrestaties en biedt juridische hulp aan arrestanten.

MoscowProtest27JulyDemonstrant toont de Russische grondwet aan de oprukkende oproerpolitie

door Andrej Sinitsyn

Jij publiceerde op 6 augustus een uitgesproken Facebook post over repressie waarin je stelt: ‘Structureel en qua omvang is de repressie hetzelfde als twee, drie jaar geleden en als vijf, zeven jaar geleden. Nieuw is niet de omvang van de repressie maar de kwantitatieve en kwalitatieve omslag in burgeractiviteit. De repressie wordt op geheel nieuwe schaal afgewezen.’ Sta je nog steeds achter dit standpunt?

‘Daar sta ik nog steeds achter, maar de situatie ontwikkelt zich behoorlijk snel. Arrestaties behoren al lang tot de praktijk, maar dat neemt niet weg dat ze heel veel concrete mensen slaan en vastzetten. We helpen hen waar we kunnen.'

Een strafzaak wegens de organisatie van massale ongeregeldheden was er toch ook na het Bolotnoje protest in 2012?

‘Ja, maar niet zo’n omvangrijke. De 'Bolotnoje zaak' [strafzaak tegen deelnemers van het anti-Poetin protest in 2012 – red.] cirkelde rondom twee artikelen uit het Wetboek van strafrecht, art. 212 (organisatie van massale ongeregeldheden) en art. 318 (geweld tegen een vertegenwoordiger van de macht). Artikel 318 wordt inmiddels aangewend na elke protestactie, maar massaal en systematisch werd deze beschuldiging pas na het Bolotnoje protest toegepast. In 2017 zijn er veel regionale zaken geweest. Het is een typische ‘protest’ wet.’

'Belemmering van de kieswet'

‘Nieuw is de toepassing van artikel 141 (belemmering van de uitoefening van het kiesrecht) op grond waarvan ze [onafhankelijke, oppositionele – red.] gemeenteraadskandidaten hebben ondervraagd en hun huizen hebben doorzocht. Ik dacht dat dit de gebruikelijke afschrikking bij protestacties was, maar deze strafzaak maakte het mogelijk bij alle kandidaten huiszoekingen te verrichten en hen te intimideren. Er zijn veel nieuwe demonstranten die dit niet gewend zijn. Volgens onze aanwezige advocaten waren de huiszoekingen puur demonstratief: men zocht niets, men nam niets mee, men kwam, liep heen en weer en ging weer.’

‘Maar er was ook informatie dat de FSB-dienst ter bescherming van de Constitutionele orde deelnam aan de huiszoekingen om te zoeken naar buitenlandse financiering van de protesten. Dat is ook een propaganda- en afschrikelement. Geruchten in het parlement wijzen erop dat ze deze lijn willen voortzetten.’

‘Toch is de associatie met ‘1937’, ‘de bezetting’ of ‘Noord-Korea’ onzin. Dit niveau van repressie is normaal voor de afgelopen jaren, maar omdat de structuur van het protest, de omvang van de maatschappelijke mobilisatie en de mediaaandacht veranderd zijn, krijgt ze een nieuwe betekenis.’

Wat is er dan structureel anders?

‘Door ons werk zien wij hoeveel mensen ons met geld ondersteunen, hoeveel vrijwilligers en juristen naar ons toe komen, hoeveel mensen onze website lezen, delen en liken, dat is een wereld van verschil met, bijvoorbeeld, 2017 toen er al veel steun was.'

demonstratie moskou 10 aug copsDemonstratie op 10 augustus in Moskou

‘Alleen al in juli hebben we acht miljoen roebel (112 duizend euro) opgehaald. Voor ons - en ik denk voor alle crowdfundingsprojecten in Rusland - is dat heel erg veel. Je hebt het dan over 8,5 duizend donateurs. Sinds 14 juli krijgen we dagelijks hulp van vrijwilligers, op 'actiedagen' zijn dat 100 tot 150 mensen maar in totaal gaat het om honderden vrijwilligers. OVD-Info wordt gedragen door vrijwilligers. Zonder hen zouden we al aan uitputting bezweken zijn en zouden de arrestanten geen enkele hulp meer krijgen.’

‘Zoveel vrijwilligers aantrekken voor een puur politiek verhaal zoals de vrij onbegrijpelijke verkiezingen en het niet erg doorzichtige stadsbestuur is hooguit Aleksej Navalny gelukt. Nu hebben zowat alle onafhankelijke kandidaten dat voor elkaar gekregen, zij het met wisselend succes. De meerderheid heeft niets met Navalny te maken. Dat het hen gelukt is om handtekeningen in te zamelen [voor registratie als kandidaat voor de lokale verkiezingen – red.], laat zien dat de maatschappij veranderd is.’

‘Überhaupt is de maatschappelijke resonantie op willekeurig welk klein lokaal thema zowel in de regio’s als in Moskou gegroeid en ook de toename van de arrestaties is het gevolg van het groeiend aantal mensen dat de straat op gaat…’

De protestactiviteit is toegenomen in vergelijking met vijf jaar geleden?

‘Tussen 2014 en 2016 was er een sterke daling, maar sindsdien groeit de actiebereidheid weer. Daarnaast is er een massale afwijzing van geweld en repressie, dus een toenemende steun voor de slachtoffers. Een jaar geleden was er in Moskou massaal protest [enkele honderden – red.] ter ondersteuning van de verdachten in de zaak ‘Novoje Velitsjië’ [een volgens critici gefabriceerde strafzaak tegen een groep jongeren die door het OM als ‘extremistisch’ bestempeld worden – red.] met de ‘Mars van de moeders’. Hierna mochten twee verdachten meteen hun cel verlaten en werden ze onder huisarrest geplaatst.’

Ivan Goloenov

Je hebt ook geschreven dat men rekening moet houden met toenemende repressie als reactie op het protest. Is er een grens waarna het protest de repressie kan overwinnen?

‘Als er niet was geprotesteerd in de zaak Novoje Velitsjië dan zouden die lui waarschijnlijk zijn weggekwijnd in de gevangenis. Maar het is slechts een halve overwinning, de zaak is helaas niet stopgezet. Het was een soort halve overwinning. De arrestatie van Ivan Goloenov [Meduza journalist die in juni 2019 onterecht van drugshandel werd beschuldigd en na maatschappelijk protest werd vrijgelaten – red. ] was een duidelijk voorbeeld van repressie omdat ze hem de facto vervolgden vanwege zijn journalistieke werkzaamheden. Het is gelukt om deze zaak te stoppen en ook Ojoeb Titijev [Memorial activist die in een gefabriceerde zaak van drugshandel werd beschuldigd en in juni 2019 vervroegd is vrijgelaten – red.] is vervroegd vrijgelaten. Er zijn meer voorbeelden. De repressie stoppen met druppelsgewijze straatprotesten is zonder politieke hervormingen niet mogelijk, maar we zien wel dat dingen worden teruggedraaid. Maar de repressie zal niet ophouden zolang er geen serieuze democratie is.’

'Als de samenleving snel positie inneemt zal de repressie minder snel om zich heen grijpen'

‘Zelfs in ons rechtssysteem kom je eerder vrij als je al het mogelijke doet en de hulp van een goede advocaat inroept. Als de samenleving open en duidelijk stelling neemt via de pers, de sociale media, en door eenmansacties en protesten laat horen dat de repressie haar niet bevalt, dan zal ze niet zo razendsnel om zich heen grijpen. Alleen zo kun je voorkomen dat ze uitgroeit tot de Turkse variant.’

Is de toenemende populariteit van OVD-Info een goed of slecht teken? OVD-Info groeit immers als de repressie groeit? Hoe meer repressie, hoe belangrijker OVD-Info en vergelijkbare projecten worden?

‘Dat is zo. Wij groeien, omdat de behoefte toeneemt. Wij reageren op de vraag van de samenleving en de samenleving heeft ons meer en meer nodig. Dat kun je triest noemen, maar ik vind dat niet, omdat er sprake is van een kentering in de samenleving die de repressie afwijst. Repressie is een soort 'gegeven', maar gelukkig is er een kleine ‘ambulance’ die dankzij de steun uit de samenleving een tamelijk groot instituut is geworden.'

Hoe ontstaan nieuwe projecten als de Telegram-chatdienst ‘Peredatsji’ of ‘OVD-taxi’, die gratis gewonden vervoerden? Zijn zij ook aan jullie verbonden?

‘Beide zijn spontaan van onderop ontstaan tijdens de massale protesten. Als ze naar ons toe komen voor raad of informatie dan helpen we ze, vooral met informatie en met een minimale PR aangezien wij de informatietechniek tot onze beschikking hebben. Ons uitgangspunt was in 2011 [toen ontstond OVD-Info n.a.v. de protesten tegen de vervalste parlementsverkiezingen – red.] dat informatie op de eerste plaats komt, dan volgt de rest vanzelf. Naast informatievoorziening komen initiatieven op, die zich richten op veel directere actie.’

‘In mei 2012 ontstond rondom de ‘Bolotnoje delo’ [vert. ‘moeraszaak’, rechtszaak tegen arrestanten nav anti-Poetin protest in 2012 – red.] het project Rosoeznik [Russische gevangene], dat zich eerst samen met ons richtte op juridische hulp op politiebureaus, maar later zelf alle betalingen van advocaten en andere juridische hulp in de rechtszaken rondom Bolotnoje delo ging regelen. Inmiddels houden ze zich voornamelijk bezig met correspondentie van burgers met politieke gevangenen.'

protest june 2017Anticorruptiedemonstratie in Moskou in 2017 (foto twitter)

‘Het project ‘Peredatsji’ (vert. overhandiging) ontstond tijdens de massale aanhoudingen in de lente van 2017 [toen Aleksej Navalny in honderd steden demonstraties regelde tegen corruptie - red.]. Sindsdien organiseert het voedselpakketten voor arrestanten die vast worden gehouden op politiebureaus. Daar zijn wij blij mee, want het neemt ons werk uit handen. Zo is ook ‘OVD-Taxi’ ontstaan [een betaalde taxiservice die vrijgelaten arrestanten kunnen bellen – red.]. Eigenlijk is OVD-Info ook zo ontstaan, op de emoties van de massale protesten in 2011.’

Is er sprake van uitwisseling met internationale mensenrechtenorganisaties en helpt dat hier ter plekke? 

‘Initiatieven als OVD-Info heb je overal in een of andere vorm. Mensenrechten vormen een industrie waarin veel mensen werken en er zijn veel instituten waaromheen zich een vrij spontane beweging organiseert. Verandering in Rusland is in het hier en nu niet mogelijk, maar ook in het Westen is iedereen sinds 2014 gaan denken in categorieën van oorlog en sancties. Sindsdien ligt niemand meer wakker van de gezondheid van een of andere politieke gevangene. Desalniettemin is het heel belangrijk om informatie en begrip te vergaren voor wat er speelt.’

‘Wij weten allemaal dat je bijvoorbeeld een jaar of zeven moet wachten op een beslissing van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Wanneer in jouw voordeel wordt beslist, dan betaalt de Russische regering je alleen compensatie. De uitspraken van het Hof leiden niet tot verandering in de praktijk van het rechtssysteem. Maar als iemand zich kan bezighouden met lange termijn hervormingen, dan is dat het Europees Hof van de Rechten van de Mens. Zij verzamelen een enorme hoeveelheid gegevens over mensenrechtenschendingen en nemen beslissingen op basis van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Vervolgens kan Rusland die beslissingen afwijzen, maar je kunt niet aan de informatie voorbijgaan. Het gaat om meer dan een verzameling juridische beslissingen. Net als bij de VN, die ongeveer hetzelfde werkt, moet dit op de lange termijn tot verandering leiden.'

Dit interview verscheen in langere vorm op de Russische website Republic.ru.

Lees hier (in het Russisch) het OVD-Info rapport over de Moskouse protesten en hier een Engelstalig artikel over OVD-Info.

rusland is geen vuilstort feb 2019 klin'Rusland is geen vuilnisbelt'- eenmansprotest tegen vuilstort bij Archangelsk
                              

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.