De leider van Tsjetsjenië, Ramzan Kadyrov, steunt luidruchtig de Russische invasie in Oekraïne. Hij schepte op dat 70.000 Tsjetsjenen bereid zijn om als vrijwilliger aan de strijd deel te nemen. Maar veel meer dan duizend man lijkt hij niet te hebben gestuurd. De Tsjetsjenen, berucht om hun gevechtservaring en meedogenloosheid, worden vooral ingezet om de Oekraïners te intimideren. Aan de frontlinie verschijnen ze niet.
12.000 ‘Kadyrovtsy’ op het hoofdplein in Grozny, bereid om in Oekraïne te vechten, 25 februari 2022. Schermafbeelding van Youtube
door Berend de Haas
'Ik wil graag de gelegenheid te baat nemen om de huidige president [van Oekraïne - red.] Zelensky te adviseren om, voordat hij de voormalige president van Oekraïne wordt, onze opperbevelhebber, president Vladimir Vladimirovitsj Poetin, te bellen en om vergiffenis te smeken.'
Met deze woorden richtte Ramzan Kadyrov, sinds 2007 president van Tsjetsjenië (een autonome deelrepubliek van de Russische Federatie), zich op 26 februari tot het Oekraïense staatshoofd Volodymyr Zelensky. Kadyrov sprak op een bijeenkomst van zo'n 12.000 manschappen uit verschillende takken van het Tsjetsjeense veiligheidsapparaat, op een plein in de hoofdstad Grozny. Zij waren naar de hoofdstad gekomen voor een inspectie van hun gevechtsgereedheid. Kadyrov verkondigde dat 70.000 Tsjetsjeense militairen bereid waren om vrijwillig naar Oekraïne te gaan.
In de gelederen van de Russische krijgsmacht in Oekraïne bevinden zich sinds het begin van de oorlog zo’n duizend Tsjetsjenen. Zij worden op verscheidene plaatsen en voor verschillende doeleinden ingezet, met name ter intimidatie van de Oekraïners. Tsjetsjenen zijn in Rusland berucht om hun gevechtservaring en meedogenloosheid. Kadyrov heeft zich sinds het begin van de invasie gewoontegetrouw zeer loyaal opgesteld jegens Poetin.
Volgens de SBOe, de Oekraïense Veiligheidsdienst, stak op 4 maart een troepenmacht van 1.200 Tsjetsjenen de grens over. Die zou bestaan uit Tsjetsjeense eenheden van de Nationale Garde van de Russische Federatie (Rosgvardija), de Bataljons 'Noord' en 'Zuid' van de Nationale Garde van de Tsjetsjeense Republiek en de afdeling 'Achmat-Grozny' van de OMON, Ruslands oproerpolitie. De meeste Tsjetsjenen in het Russische leger maken deel uit van de persoonlijke veiligheidsdienst van Kadyrov, de zogenaamde 'Kadyrovtsy'.
Wie zijn de 'Kadyrovtsy'?
De 'Kadyrovtsy' (letterlijk 'de Kadyrovieten' of 'volgers van Kadyrov') zijn een paramilitaire organisatie. De groep is opgezet door Kadyrovs vader, Achmat Kadyrov, als één van de vele Tsjetsjeense separatistische milities die in de regio actief waren tijdens de Eerste Tsjetsjeense oorlog (1994-1996).
Nadat Achmat Kadyrov in de Tweede Tsjetsjeense oorlog (1999-2000/2009) naar de Russische zijde overliep, bond de groepering de strijd aan met andere separatistische Tsjetsjenen. Toen Achmat Kadyrov in juli 2000 door Poetin als president van de Tsjetsjeense republiek aangewezen werd, werden de 'Kadyrovtsy' in feite de politiemacht van Tsjetsjenië. Achmat werd in 2004 opgeblazen door Tsjetsjeense islamisten tijdens een militaire parade ter herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Poetin schoof zijn zoon Ramzan als opvolger naar voren.
Onder Ramzan Kadyrov werd de militie formeel ondergebracht in het systeem van Russische wethandhavingsdiensten en veiligheidsautoriteiten. Nu maakt de groep onderdeel uit van het 141ste Gemotoriseerde Regiment van de Kadyrovgarde van de Nationale Garde van de Russische Federatie, de OMON (oproerpolitie) en de SOBR (een spetsnaz-afdeling van de Nationale Garde). Algemeen wordt aangenomen dat alle machtsinstellingen van het Tsjetsjeense ministerie van Binnenlandse Zaken onder leiding staan van de 'Kadyrovtsy'.
Kadyrov wordt ervan beschuldigd de 'Kadyrovtsy' als eigen privéleger in te zetten, waarbij zij zich schuldig maken aan wijdverbreide mensenrechtenschendingen zoals ontvoering, verdwijningen, marteling en moord, zowel binnen als buiten Tsjetsjenië. Critici beweren dat Kadyrov de groepering buitengerechtelijke executies laat uitvoeren. De 'Kadyrovtsy' zijn ook betrokken geraakt bij internationale conflicten, zoals de Syrische burgeroorlog en nu de Russische invasie van Oekraïne. Volgens de Kaukasische website Kavkaz.Realii bevinden zich onder Kadyrovs manschappen in Oekraïne veel Tsjetsjenen die verdacht worden van ontvoeringen, moorden en marteling.
Hoewel er een enorm aantal vrijwilligers zou staan te trappelen om naar het front gestuurd te worden (70.000 op een inwonersaantal van ongeveer 2 miljoen), zijn de Tsjetsjeense autoriteiten nog steeds naarstig bezig met het werven van jonge mannen voor de oorlog in Oekraïne; The Guardian beschreef een onderschept telefoonbericht waarin een werver een potentiële vrijwilliger een aanmeldingsbonus van ongeveer $2.300 en een salaris van $1.000 per maand beloofde, met bonussen voor succesvolle operaties.
Sluipschutters
De Tsjetsjenen zijn in Oekraïne in verschillende hoedanigheden en op verschillende plaatsen ingezet. Zo zouden Tsjetsjeense elite-eenheden de taak hebben gekregen binnen 48 uur na de invasie politici te vermoorden, onder wie president Zelensky. Deze eerste aanslag zou verijdeld zijn na een lek binnen de Russische geheime dienst FSB.
Generaal Magomed Toesjajev (links), hoofd van het 141ste gemotoriseerde regiment van de Kadyrovgarde. Foto via Twitter
Ook zouden Tsjetsjeense manschappen hebben meegevochten bij de poging tot inname van het vliegveld van Hostomel, een plaatsje nabij Kyiv. Het Oekraïense leger berichtte dat bij de herovering van Hostomel op 27 februari veel Tsjetsjenen zijn gesneuveld, onder wie generaal Magomed Toesjajev, hoofd van het 141e Gemotoriseerde Regiment van de Kadyrovgarde.
Het Oekraïense leger is gedurende de oorlog zeer effectief gebleken in het inzetten van sluipschutters bij het liquideren hooggeplaatste vijandelijke officieren (zoals generaal Toesjajev). In een interview met CNN meent voormalig Amerikaans generaal David Petraeus dat de Oekraïense sluipschutters de interne berichten van de Russen, die voor hun onderlinge communicatie normale mobiele telefoons gebruiken, onderscheppen en gebruiken om de Russische generaals te lokaliseren en vervolgens te beschieten. ‘De Oekraïners hebben hele, hele goede sluipschutters, en ze zijn ze [de Russische generaals – red.] gewoon links en rechts aan het omleggen,’ zegt Petraeus. De Oekraïners hadden op 23 april al 10 Russische generaals uitgeschakeld.
Tik-tok troepen
Behalve bij de aanval op Hostomel zijn er geen aanwijzingen dat Tsjetsjeense eenheden deel hebben genomen aan andere offensieve manoeuvres van het Russische leger. Ze lijken hoofdzakelijk een ondersteunende rol te vervullen in de gebieden die al geruime tijd onder controle van Moskou staan. Hier houden zij zich vooral bezig met het uitkammen van de gebieden, razzia’s en het bewaken van militaire of strategische objecten.
In een interview met The Guardian zei Aleksander Kvachadze, onderzoeker bij de Georgische Stichting voor Strategische en Internationale Studies, dat 'beelden en metadata laten zien dat de meeste [Tsjetsjeense - red.] troepen zich ten minste 20 km achter van de frontlinie bevinden, het enige wat ze doen is video's opnemen om mensen in Tsjetsjenië te motiveren en het krijgersimago van Kadyrov en zijn troepen te promoten.'
Volgens Roeslan Leviev, oprichter van het onafhankelijke onderzoekscollectief Conflict Intelligence Team (CIT), bewijzen deze video's inderdaad dat de meeste Tsjetsjenen zich niet aan de frontlinie bevinden: 'Als wij de ‘Kadyrovtsy’ in de buurt van Marioepol of in de provincie Kyiv zien opereren, dan ontdekken we vrij snel dat dat gebieden zijn die zich achter de Russische linies bevinden. Alles wat we zien zijn opzichtige filmpjes: iedereen schiet chaotisch in het rond, niemand geeft om zijn eigen veiligheid, ze rennen zo de veronderstelde vuurlinie van de tegenstander in en beginnen te schieten zonder zich zorgen te maken of er teruggeschoten zal worden. We hebben nog steeds geen enkel bewijs van het feit dat de ‘Kadyrovtsy’ aan een serieus gevecht deel hebben genomen.'
Bij de andere pro-Russische eenheden maken Kadyrovs Tsjetsjenen zich hierdoor niet geliefd. In een interview met Al Jazeera van 16 maart zei Aleksandr Chodakovski, commandant van het Vostok-Bataljon (deel van de strijdkrachten van de Volksrepubliek van Donetsk), over Kadyrovs mannen: 'Ze kwamen allemaal keurig in uniform, mooi, bebaard, piekfijn gekleed… Ik keek om me heen en zag uitsluitend lichte gepantserde voertuigen. Ze hadden geen ondersteuningsmiddelen...'
Propagandavideo van Tsjetsjeense manschappen die een gevouw bestormen en kinderen 'redden'
Omdat ze veelvuldig gevechtsfilmpjes fabriceren worden de Tsjetsjeense eenheden ook wel de TikTok-troepen genoemd, naar de socialemedia-app waarop zij hun video's verspreiden. Op sommige filmpjes valt ook te zien hoe Kadyrovs mannen humanitaire hulp verstrekken aan de bewoners van de bezette gebieden die zich volgens de Tsjetsjeense leider 'zeer vriendelijk' opstellen tegenover de Russische krijgsmacht.
Volgens Rostislav Soeratkovski, adviseur van het overleden dorpshoofd van Hostomel, is dat maar schijn. In een interview met de online krant Oekraïnska Pravda zei hij over het echte oogmerk van de Russisch-Tsjetsjeense bezetter: 'Ze filmen hoe ze mensen in de kelders voeden en helpen, maar in feite zijn die mensen gegijzeld om te voorkomen dat hun militaire kamp [in Hostomel - red.] wordt gebombardeerd.'
Naast het maken van actiefilmpjes lijken de troepen van Kadyrov ook ingezet te worden om vluchtende Russische soldaten tegen te houden en terug te sturen naar het slagveld. Dit bleek onder meer uit een door de SBOe onderschept en gepubliceerd telefoongesprek tussen een Tsjetsjeense militair en zijn echtgenote. Hierin vroeg de soldaat zijn vrouw om zich geen zorgen te maken, aangezien zijn eenheid zich niet aan de frontlinie bevond: 'Onze taak bestaat eruit om die waardeloze soldaten terug te jagen, die door artillerie-aanvallen uiteengedreven worden.'
Volgens het verslag scheppen de Tsjetsjeense manschappen er zelfs plezier in om hun Russische kameraden, die zij 'luizen' noemen, neer te schieten.
Kadyrovs mannen in Boetsja
Er zijn aanwijzingen die duiden op de aanwezigheid van Tsjetsjeense troepen in Boetsja vlakbij Kyiv, berucht geworden doordat na de aftocht van de Russische troepen honderden burgerdoden zijn aangetroffen die door oorlogsmisdaden om het leven zijn gebracht.
Op 3 april publiceerde Oleksij Arestovytsj, de adviseur van president Zelensky, een lijst met daarop de Russische legereenheden die volgens de Oekraïense autoriteiten ‘oorlogsmisdrijven hebben gepleegd in Boetsja, Hostomel en Irpen.’ Onder de genoemde eenheden bevond zich ook het 141ste Gemotoriseerde Regiment van de Kadyrovgarde van de Nationale Garde van de Russische Federatie, oftewel de ‘Kadyrovtsy’.
Ook een inwoonster van Boetsja, geïnterviewd door Current Time, sprak van een Tsjetsjeense militair die haar en haar man gevangen had genomen: ‘Ze zetten ons neer in de keuken. Daar waren een Tsjetsjeen, een Wit-Rus en een Rus, Vasja. De Rus was de bevelhebber. Die Tsjetsjeen zei dat hij ons de hals zou afsnijden. Ik zei “doe maar, ik ben immers jouw krijgsgevangene.” Maar hij zei dat ze geen vrouwen zouden deren.’ Daarna vertelde zij hoe de soldaten haar man wegvoerden. Twee weken later trof zij hem dood aan in een kelder in Boetsja. Hij was achter in het hoofd geschoten en zijn gezicht was verminkt.
Een fanatieke Kadyrov
Ondanks de tot nog toe beperkte inzet van zijn troepen schaart Kadyrov zich vanuit Grozny luidkeels achter de Russische oorlogsinspanningen. Hij straalt nog meer loyaliteit aan het Kremlin uit dan gebruikelijk. Op 26 februari verkondigde hij dat 'de president [Poetin - red.] de juiste beslissing had genomen en dat wij zijn bevelen onder elke omstandigheid uit zullen voeren.'
Twee dagen later verklaarde de Tsjetsjeense leider in een video op Telegram zelfs dat de 'gekozen tactieken in Oekraïne te langzaam waren' en dat het Russische leger over moest gaan op een agressievere aanpak.
Op 14 maart zette Kadyrov een filmpje op zijn Telegram-kanaal dat moest bewijzen dat hij in Hostomel was als deelgenoot aan het Russische offensief op Kyiv. De Tsjetsjeense leider, gekleed in militair uniform, neemt aan een grote tafel in een bunker de plannen voor de aanval op de Oekraïense hoofdstad door.
Maar volgens sommigen is de video gewoon in Tsjetsjenië opgenomen. Journalisten van Oekraïnska Pravda stelden via een hack van Kadyrovs telefoon vast dat de leider zich op 14 maart gewoon in Tsjetsjenië bevond. Zelfs Poetins woordvoerder Dmitrii Peskov zei dat het Kremlin 'geen gegevens' had over een mogelijke reis van Kadyrov naar Oekraïne. Later zei Kadyrov dat de video uit de eerste dagen van de oorlog stamde.
Kadyrov (rechts) poseert met het hoofd van de Volksrepubliek van Donetsk, Denis Poesjilin, tijdens een ontmoeting in Marioepol. Foto via Twitter
Op 28 maart meldde het Russische staatsagentschap TASS dat er in het Oekraïense Marioepol een ontmoeting had plaatsgevonden tussen Kadyrov en Denis Poesjilin, het hoofd van de Volksrepubliek van Donetsk, om de plannen voor de 'bevrijding van de stad' te bespreken. Op 29 maart toonde Kadyrovs Telegram-kanaal een video van dit bezoek.
In Marioepol zijn inderdaad Tsjetsjenen actief, maar ze werken er voornamelijk als bezettende manschappen in de wijken die al geruime tijd onder controle van het Russische leger staan. Kadyrov heeft de val van Marioepol sinds 4 maart al 26 keer op zijn Telegram-kanaal aangekondigd en op 22 april meldde hij dat de Russische troepen de stad succesvol 'vernietigd' hadden.
Verschil met Rusland
De inzet van Tsjetsjeense manschappen is onderdeel van Ruslands psychologische oorlogsvoering in Oekraïne. Met hun gewelddadige en meedogenloze reputatie moeten ze de Oekraïense tegenstander angst aanjagen. Maar het effect is gering, denkt de onlangs uit Rusland gevluchte politicoloog Michail Savva in een interview met Kavkaz.Realii: 'Kadyrov wordt door de Russische propaganda actief ingezet als een element van intimidatie. Maar de Russische autoriteiten begrijpen de verschillen tussen Rusland en Oekraïne niet. In Oekraïne werkt deze intimidatie helemaal niet'.
Het nieuws van de komst van de Tsjetsjenen heeft in Oekraïne niet tot grote onrust geleid, zegt Savva. De Oekraïners hebben hun eigen symbolische acties tegen de Russische propaganda ontwikkeld. 'Er is bijvoorbeeld een wijdverbreide video’, vertelt Savva, ‘waarin een Oekraïense soldaat de patronen van zijn kalasjnikov-geweer insmeert met varkensvet [onrein voor de islamitische Tsjetsjenen - red.]. Hij vertelt er doodleuk bij dat de Kadyrovtsy die aan deze kogels sterven niet naar het paradijs zullen gaan'.
Kadyrov demonstreert nut
Kadyrov heeft intussen ook een eigen agenda. Zijn positie als president van Tsjetsjenië berust op een ongeschreven contract met Poetin: in ruil voor orde en loyaliteit krijgt hij ruime sommen gelds uit de federale staatskas en de vrije hand bij het besturen van het gebied. Het Kremlin negeert daarbij de vele mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië.
Poetin en Kadyrov hebben sinds jaar en dag een deal met elkaar. Foto Kremlin
Het meeste geld uit Moskou wordt gestort op rekening van het Akhmat Kadyrov-Fonds, vernoemd naar zijn vader en beheerd door zijn moeder Ajman Kadyrova. In januari 2022 zei Kadyrov dat Tsjetsjenië, dat volgens het Russische zakenblad RBC in 2020 nog zo'n 125,6 miljard roebel (1,56 miljard euro tegen de huidige koers) van Moskou had ontvangen, zonder deze injecties niet zou overleven: 'Ik zweer het bij de Almachtige Allah, we zullen het geen drie maanden volhouden zonder de financiële steun van Rusland.'
Maar door de brute vervolging van ‘terroristische bewegingen’ en alle oppositie zijn geweld en onveiligheid in Tsjetsjenië afgenomen en dat zet het contract met Moskou onder druk. Rusland heeft, sinds COVID en door de harde westerse sancties, steeds minder te besteden. Kadyrov moet het nut van zijn troepen bewijzen om te voorkomen dat Moskou de geldkraan dichtdraait.
Tsjetsjenen aan de kant van Oekraïne
In Oekraïne vechten ook Tsjetsjenen aan de zijde van Kyiv. Hun aantal wordt geschat op 200-300. Het zijn Tsjetsjenen die hun thuisland hebben verlaten na afloop van de Tweede Tsjetsjeense oorlog of gevlucht zijn voor de repressie onder Kadyrov.
De twee voornaamste Tsjetsjeense groeperingen aan Oekraïense zijde zijn het Sjeich Mansoer-Bataljon (vernoemd naar de legendarische Tsjetsjeense strijder tegen het Russische tsarenrijk in de 18e eeuw) en het Dzjochar Doedajev-Bataljon, vernoemd naar de rebellenleider en eerste president van de Tsjetsjeense Republiek Itsjkerië.
De twee bataljons zijn sinds 2014 in Oekraïne actief. In Oost-Oekraïne zetten zij hun oorlog tegen Rusland op een ander strijdtoneel voort. Het Sjeich Mansoer-Bataljon is vooral actief bij de verdediging van Kyiv en het Dzjochar Doedajev-Bataljon vecht in het oosten van het land.
In een videoboodschap aan de Oekraïense burgerbevolking maakte Osmajev duidelijk onderscheid tussen de Tsjetsjenen van Kadyrov en de Tsjetsjeense verdedigers van Oekraïne: 'Beste Oekraïners, zie die mensen alsjeblieft niet als Tsjetsjenen. Het zijn verraders, marionetten van Rusland. Echte Tsjetsjenen staan naast jullie, zij bloeden met jullie, zoals ze de afgelopen acht jaar hebben gedaan.'
Kadyrov sloeg terug: ‘Jullie hebben het recht niet om de naam van Sjeich Mansoer te noemen. Wij zijn de afstammelingen van Sjeich Mansoer en we zullen jullie vernietigen, waar jullie ook zijn. Jullie zijn ontsnapt uit de Tsjetsjeense Republiek en nu schreeuwen jullie van daaruit dat jullie krijgers zijn.' Op 3 maart bood Kadyrov op Telegram $500.000 voor de hoofden van de commandanten van de overlopers. Hij noemde hun daden ‘jihadistisch’. Zo woedt in de loopgraven van Oekraïne nog een kleine ‘oorlog in een oorlog’.
Bronnen: GWN, Kavkazki Uzel (Caucasian Knot), The Guardian, Kavkaz.Realii (Radio Free Europe/Radio Liberty), CNN, Facebook (Oleksij Arestovytsj), Current Time, Telegram (Kadyrov_95), ABTC, The Moscow Times, RBC, Deutsche Welle, BBC, Oekraïnska Pravda, Al Jazeera, SBOe, Daily Mail, Euromaidan Press, Radio Svoboda, YouTube (The Telegraph en OC Media).