De wittebroodsweken zijn voorbij voor de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Hij heeft twee spectaculaire uitwisselingen van krijgsgevangenen op zijn naam staan en een topontmoeting met Poetin over de Donbas. Maar hoe verloopt de door bevolking én buitenlandse geldschieters gewenste strijd met de corruptie? Er zijn stappen vooruit gezet, maar ook de ex-komiek kan de machtige zakentycoons niet zomaar van zich afschudden.
Zelensky's nieuwjaarsspeech (foto's Presidentiële website)
door Stef Heinink
Op de vraag waarom corruptie zo hardnekkig en alomtegenwoordig is kun je in Oekraïne de meest uiteenlopende antwoorden optekenen.
‘Omdat de lonen veel te laag zijn,’ zegt de schoonmaakster in het winkelcentrum en ze doelt op de schamele salariëring van overheidsmedewerkers. ‘Omdat de schuldigen er toch nooit voor de gevangenis indraaien,’ antwoordt de gepensioneerde dame in de tram schouderophalend. De straatverkoopster achter het tafeltje met worst en wrongel: ‘Omdat de Sovjet-Unie al corrupt was. Het waren de hoge partijleden die als eersten Marlboro rookten en in jeans rondliepen.’ De eigenaar van een hippe koffietent zegt met vileine glimlach: ‘Omdat er mensen zijn die zeer rijk zijn terwijl ze duidelijk geen gewone baan hebben. Je ziet ze rondrijden in Mercedessen en met I-phones in de hand.’ De Majdan-activiste: ‘Omdat er te weinig vertrouwen is in de instituties en in elkaar.’
Oekraïners weten maar al te goed dat corruptie in hun land vele oorzaken en vele verschijningsvormen heeft. Een paar willekeurige voorbeelden: op een instelling voor hoger onderwijs is het alleen druk in tentamentijd, omdat diploma’s er praktisch te koop zijn. In de file voor een grensovergang zamelt men geld in onder de buspassagiers om de controle te ‘bespoedigen’. Iemand laat voor een paar honderd dollar zijn strafblad uit de databestanden halen. Tijdens een bezoek aan de dokter is er een onderhandse attentie in de vorm van een doos bonbons of een enveloppe met inhoud.
Er zijn ook zat voorbeelden op hoger niveau: een afdelingschef bij een staatsbedrijf biedt de hoogste leidinggevende geld om zijn baan te mogen houden. Pasbenoemde hooggeplaatsten, bijvoorbeeld op ministeries, die de worst krijgen voorgehouden dat ‘we u rijk kunnen maken’.
Kleine successen
In 2011, een jaar na het aantreden van de hypercorrupte president Viktor Janoekovitsj, nam Oekraïne op de jaarlijkse perceptieranglijst voor corruptie van Transparency International plek 152 in op een ranking van 182 landen). In de laatste ranglijst (2018) stond het land op plek 120 van de 180.
In de strijd tegen de corruptie, een van de eisen van Euromajdan, worden dus ook successen geboekt. De verbetering zou erop kunnen wijzen dat de omstreden anticorruptie-politiek van president Petro Porosjenko (2014 – 2019) toch succesvoller is geweest dan vaak wordt aangenomen.
Onder de nieuwe president Volodymyr Zelensky ligt corruptiebestrijding opnieuw onder het vergrootglas. Dat houdt niet alleen verband met de uitdrukkelijke eisen van de VS, de EU, het IMF en andere westerse organisaties, maar ook met het scandaleuze Ukrainegate. Donald Trump dwong zijn Oekraïense collega Zelensky in ruil voor militair-financiële ondersteuning compromitterend materiaal te zoeken over zijn Democratische tegenspeler Joe Biden, die zich schuldig zou hebben gemaakt aan corruptie bij het Oekraïense bedrijf Burisma. De affaire heeft in de VS inmiddels geleid tot impeachment-procedures tegen de Amerikaanse president.
Los van dit alles heeft ook Zelensky zelf ‘het uitroeien van corruptie’ nadrukkelijk tot speerpunt van zijn beleid benoemd. Een van zijn verkiezingsslogans luidde begin vorig jaar: ‘De lente komt eraan – we gaan planten!’ De boodschap van de woordspeling ontging geen enkele Oekraïner: zowel het Russische als Oekraïense woord voor ‘planten’ betekent ook ‘gevangenzetten’. In combinatie met een andere populaire kreet van de ex-komiek (‘Ik maak geen grap’) wekte de leuze grote verwachtingen.
Zelenskys onorthodoxe 'volkse' aanpak als president maakt hem populair
Zouden Oekraïne's gecorrumpeerde potentaten en hun talloze niet minder gecorrumpeerde helpers in politiek, rechtspraak en bedrijfsleven onder de onbevangen volksjongen, die de machtselite aansprak op moreel gedrag, dan eindelijk in het beklaagdenbankje belanden? Zou Zelensky zegevieren waar al zijn voorgangers, willens en wetens en soms op misdadige schaal, hadden gefaald?
Een tussenbalans
Ruim een half jaar na zijn ambtsaanvaarding en bijna een half jaar nadat de Oekraïense kiezer Dienaar van het Volk, de partij van Zelensky, met een historische absolute meerderheid in het parlement heeft beloond, is het tijd voor een tussenbalans. Wat blijkt? Net als zijn voorgangers wordt ook de zesde president van postcommunistisch Oekraïne geconfronteerd met de bekende valkuilen van oligarchie, nepotisme en populisme. In de strijd tegen corruptie is de ‘turbomodus’ van hervormingsgerichte besluitvaardigheid waarmee zijn team zich op de borst slaat weliswaar zichtbaar maar nog onvoldoende effectief.
Dat het nu menens is voor Zelensky blijkt uit polls van het gerespecteerde Kyiv Internationaal Instituut voor Sociologie. Kon hij in september 2019 nog rekenen op een ongekende steun van ruim 70%, eind november was dit gedaald tot ongeveer de helft. Critici beweren dat het deze dalende trend is die de president ertoe heeft gebracht de regering van premier Oleksij Hontsjaroek een zo snel mogelijk door te voeren tariefverlaging op te dragen voor de stadsverwarming.
Wat kunnen de oorzaken zijn voor Zelensky’s dalende populariteit? Deels komt die voor rekening van zijn optredens in de internationale politiek: de bereidheid tot compromissen omwille van vrede in de Donbas, maar ook de al te dienstbare houding jegens Donald Trump, bijvoorbeeld te bespeuren op de Algemene Vergadering van de VN in New York in september vorig jaar en tijdens het openbaar gemaakte, nu al historische telefoongesprek met zijn Amerikaanse ambtsgenoot.
Een grotere rol evenwel speelt het ongeduld van Oekraïners over hun economische omstandigheden en de corruptie bij de overheid. Men wil kortom meer geld in de portemonnee en meer witteboordencriminelen achter de tralies.
De macht van de oligarchen
De beoordeling van Zelensky’s anticorruptie-politiek kan beginnen bij een oude rivaliteit in Oekraïne: die tussen het Internationaal Monetair Fonds en de oligarchen. De als voorheen vergaande invloed van laatstgenoemden op politiek en economie is Oekraïnes sleuteldonor en kritische vriend een doorn in het oog. Stelt het IMF vertrouwen in Zelensky? Na twee bezoeken van een speciale missie aan Kyiv en een tegenbezoek aan het IMF-hoofdkantoor in Washington werd begin december vorig jaar een basisakkoord gesloten over een nieuw miljardenkrediet. Dat was een kleine doorbraak.
Het IMF geeft echter pas het groene licht als overtuigende stappen zijn gezet op het gebied van begrotingsdiscipline, anticorruptiebeleid en onafhankelijk bankentoezicht. Daarnaast moet aannemelijk worden gemaakt dat genationaliseerde banken niet naar hun voormalige, van fraude verdachte eigenaars terugkeren. Als aan dit hele pakket van voorwaarden wordt voldaan, dan kan Oekraïne wellicht nog dit kwartaal een nieuwe Extended Fund Facility (EFF) tegemoetzien, een steunprogramma van vijf miljard euro voor een periode van drie jaar. Kyiv kan niet wachten.
Zelensky vaagde Porosjenko weg. Gaat hij zijn voorganger nu wegens corruptie vervolgen?
Eind vorig jaar zei IMF-directeur Kristalina Georgieva concrete maatregelen te verwachten die de Oekraïense rechtsstaat ‘betrouwbaarder’ maken en de ‘rol van gevestigde belangen in de economie terugdringen’. Ze wees erop dat de grote schoonmaak in de bankensector, uitgevoerd onder Porosjenko, in geen geval mag worden teruggedraaid. De sanering, waarbij na 2014 talloze banken in Oekraïne wegens dreigende insolventie werden gesloten of genationaliseerd, heeft de Oekraïense schatkist zo’n 15 miljard euro gekost. Het IMF wil dat dit verlies wordt terugbetaald en dat met de voormalige bankeigenaren geen onduidelijke riskante compromissen worden gesloten.
Als directeur Georgieva het heeft over ‘gevestigde belangen in de economie’ doelt ze vooral op de oligarchen en andere prominente zakenlui in de voormalige Sovjet-republiek. Een deel van hen maakte zich na de Krach van het communisme meester van de inboedel, als macho, als durfondernemer, als Oekraïense variant op de ‘nieuwe Rus’. Zo ontstonden, met corrupte, soms gewelddadige methodes, trotse zakenimperia, vorstendommen welhaast, die zich vergaande macht binnen en invloed op overheidsorganen verwierven.
De dubieuze Ihor Kolomojsky
De naam die in dit verband in Oekraïne rondzingt is die van Ihor Kolomojsky. Iedereen kent de voormalige mede-eigenaar van de inmiddels genationaliseerde Privatbank, de grootste bank van het land. Toeval of niet: het door het IMF toegezegde driejarige krediet is exact hetzelfde bedrag als dat wat de staat in 2016 toelegde op de redding van Privatbank.
Rondom Kolomojsky’s vroegere bank lopen op dit moment rechtszaken in Londen, in het Amerikaanse Delaware en sinds kort ook in Tel Aviv. Daarmee staat de legitimiteit van de nationalisatie van zijn bank in het middelpunt van de belangstelling. Oekraïne zelf is ook het toneel van deze juridische veldslag. In april 2019 stelde een rechter in Kyiv de oligarch in het gelijk en verklaarde de nationalisatie onwettig. De staat ging in beroep. De uitspraak wordt volgende maand verwacht. Mocht Kolomojsky winnen dan is dat voor de regering-Zelensky een test op haar bereidheid tot het uiterste te gaan voor de IMF-miljarden en de kredieten van andere westerse partners en de grootste bank van het land uit handen van zijn vroegere eigenaar te houden.
De controversiële Kolomojsky staat echter niet alleen bekend als één van de hoofdpersonen van de oligarchie, velen in Oekraïne zien hem ook als beschermheer van Zelensky en als de man die in werkelijkheid aan de touwtjes trekt.
Dat laatste is onzin maar banden zijn er wel. Al jaren zendt een van Kolomojsky’s televisiezenders de programma’s en optredens uit van de door Zelensky opgerichte entertainmentbedrijven. Daarnaast wordt met scepsis gekeken naar de invloed van Andrej Bohdan, het hoofd van het ‘Kantoor van de President’, aan de Bankova. De jonge Bohdan, resultaatgedreven en tomeloos energiek, was in een vorig leven onder meer Kolomojsky’s advocaat.
Bankenmagnaat Kolomojsky hielp Zelensky aan de overwinning, maar begint nu eisen te stellen (foto Shutterstock)
Een miljardair naast de president: het beeld is bijna traditie in Oekraïne. Want de combinatie Zelensky/Kolomojsky is voorwaar geen uitzondering. De in 2014 naar Rusland gevluchte Janoekovitsj werd (onder andere) gesteund door de rijkste der oligarchen Rinat Achmetov. Leonid Koetsjma stond dicht bij tycoon en schoonzoon Viktor Pintsjoek. Zelensky’s voorganger Petro Porosjenko is zelf zakenreus en raakte uiteindelijk verstrikt in zijn dubbele identiteit.
Zal Zelensky onafhankelijk van Kolomojsky en andere oligarchen kunnen opereren en erin slagen hun ‘rol in de economie (te) verminderen’ zoals het IMF zo graag wil?
De indicaties zijn meerduidig. In juni 2019 verkondigde de president, welgemoed en zich van geen kwaad bewust, dat Achmetov, Pintsjoek en Kolomojsky alledrie het voortouw zouden nemen in de sociaal-economische wederopbouw van de Donbas. Met de eerste twee waren al overeenkomsten gesloten, de derde zou spoedig volgen (‘hij weet het alleen nog niet’, aldus de president).
Dan waren er enige zorgelijke incidenten in de Verchovna Rada, het Oekraïense parlement. Tijdens een stemming in een parlementaire commissie, in oktober, haalde een groep volksvertegenwoordigers van Zelensky’s partij Dienaar van het Volk een streep door een wetsvoorstel dat één van de corrupte systemen beoogde te liquideren, dat de controle van internetdiensten voor de wettelijk verplichte registratie van taxaties van onroerend goed in handen gaf van één bedrijf. De prijzen voor deze internetdiensten schoten omhoog.
De bekende Oekraïense onderzoeksjournalist Serhij Lesjtsjenko onthulde dat het lucratieve taxatieschema onder leiding stond van een parlementariër die de belangen van Kolomojsky in de Rada zou dienen. Aan de stemming zou smeergeld te pas zijn gekomen en de zaak werd overgedragen aan het Nationaal Anticorruptie Bureau. Kort daarna was er opnieuw ophef toen dezelfde groep tegen strafvervolging van een andere als corrupt bekend staande volksvertegenwoordiger stemde.
De elf (volgens sommigen 25) dissidenten worden inmiddels de ‘Kolomojsky-groep’ genoemd. Daar is in Oekraïne niets vreemds aan: het wemelt in de Rada van de parlementariërs met banden met oligarchen. Afgezet tegen de meerderheid van 254 fractiezetels voor Dienaar van het Volk is hun omvang relatief beperkt, maar de groep is wel een potentiële dreiging voor de absolute meerderheid die Zelensky’s partij heeft. Politieke waarnemers in Oekraïne zien het als een signaal dat er spanningen zijn tussen het team van de president en de oligarch.
Er is meer dat daarop wijst. Zo zou Kolomojsky druk uitoefenen om Bohdan te laten ontslaan. Volgens de nieuwssite Oekrainska Pravda is het hoofd van het Presidentieel Kantoor, vóór Zelensky ‘Administratie van de President' geheten, geleidelijk van een ‘brug’ tussen Kolomojsky en Zelensky in een ‘muur’ aan het veranderen. Ook dat draait om de kwestie van de Privatbank. Niet alleen Bohdan, maar ook premier Hontsjaroek en de president zelf hebben zich duidelijk tegen de wens van de oligarch gekeerd om de bank weer in eigendom te krijgen. ‘Kolomojsky is niet de president’, is de opvatting van de Bankova.
Als boter bij de vis diende de Oekraïense regering in december een wetsvoorstel in dat de terugkeer van genationaliseerde banken naar hun vroegere eigenaars onmogelijk moet maken. Dat hield overduidelijk verband met het IMF en de voorwaarden voor nieuwe kredieten.
Kolomojsky's tv-station zond Zelensky's tv-show uit (foto website Zelensky)
Politieke waarnemers in Kyiv bevestigen de indruk dat het team-Zelensky bezig is de oligarch op afstand te zetten. ‘We zien sinds afgelopen zomer een breuk in de verstandhouding,’ zegt Vita Doemanska, coördinator bij Tsjesno (Eerlijk), een organisatie die politici in Oekraïne monitort. ‘Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat Zelensky de kandidaat voor het hoofd van het gemeentebestuur van Kyiv, een Kolomojsky-man, tegen alle verwachting in niet heeft benoemd.’ Volgens Doemanska kan het goed zijn dat de situatie is veranderd omdat Zelensky’s partij eind juli de absolute meerderheid in de Rada verwierf.
Ook nepotisme blijft hardnekkig
Naast de ongebroken macht van de oligarchen is nepotisme bij de overheid een ander hardnekkig corruptieverschijnsel. En ook hier kan Zelensky nog niet overtuigen. ‘Ik vertrouw helemaal niemand,’ zei hij aan de vooravond van de Parijse top over vrede in de Donbas in december op een vraag naar zijn vertrouwen in een mogelijke deal met Vladimir Poetin. ‘Politiek is geen exacte wetenschap. Politici zijn als variabelen. Ik weet niet uit welk hout ze gesneden zijn. Daarom denk ik dat niemand vertrouwen kan hebben.’
De nieuwbakken Oekraïense president toonde zich met deze observatie niet alleen opnieuw van zijn extroverte kant, onbedoeld gaf hij ook inzage in een van de grootste problemen van het politieke bedrijf in het land – en mogelijk in alle voormalige Sovjet-republieken. Het zijn woorden die je weleens op straat in Kyiv hoort: ‘Het probleem is dat bijna niemand hier elkaar vertrouwt.’
Vrienden en familie zijn, ook voor Zelensky, het antwoord op dit wantrouwen. Zijn verkiezingscampagne had een overduidelijke boodschap: nieuwe namen, frisse gezichten. Weg met oude rotten, zoals Porosjenko, procureur-generaal Joeri Loetsenko, gasprinses Joelija Timosjenko en al die andere dinosaurussen die de Rada sinds mensenheugenis als een veilig tweede huis bewonen.
Hoewel talloze Dienaren, zoals de fractieleden van Zelensky’s partij in de Rada worden genoemd, inderdaad niet of nauwelijks over politieke ervaring beschikken, worden diverse belangrijke ambten bezet door ervaren of bekende politici of door vrienden of vertrouwelingen van de president.
Neem Arsen Avakov, sinds 2014 minister van Binnenlandse Zaken. Hij is een oud gezicht in de Oekraïense politiek, eerst als bondgenoot van president Viktor Joesjtsjenko (2005 – 2010), later van Tymosjenko. Of de al genoemde Bohdan, hoofd van het Kantoor van de President, die niet alleen het dichtst bij Zelensky staat, maar in 2019 na de president tevens de tweede plek innam op de ranglijst van invloedrijkste Oekraïners volgens nieuwssite Focus. Verspreid over vele jaren deed de advocaat diverse malen pogingen een zetel in de Rada te bemachtigen. Onder Janoekovitsj (2010 – 2014) gaf hij leiding aan een anticorruptie-afdeling voor het ministerie van Justitie onder de pro-Russische regering van Mykola Azarov.
Vanwege het laatste zou Bohdan zelfs onder de Oekraïense lustratiewet vallen. Volgens deze wet uit 2014 staan bepaalde overheidsposities niet open voor politici, ambtenaren en bestuurders die onder president Janoekovitsj hebben gediend. Dat geldt ook voor de functie van hoofd van de Presidentiële Administratie. Volgens critici, met name uit het Porosjenko-kamp, was de naamsverandering in ‘Kantoor van de President’ mede bedoeld om Bohdan die functie toch te laten bekleden.
Naast oude gezichten zijn er ook nieuwe benoemingen waar op zijn minst een zweem van nepotisme omheen hangt. Diverse voormalige medewerkers van Zelensky’s entertainmentbedrijven vervullen functies in het Presidentieel Kantoor. Een vijftal is fractielid voor de Dienaren in de Rada. Medio oktober werd een acteur en creatief producer benoemd tot plaatsvervangend hoofd van de belangrijke Veiligheids- en Defensieraad.
Een andere opvallende keuze is de benoeming van Ivan Bakanov tot hoofd van de SBOe, de Oekraïense Veiligheidsdienst. Bakanov, voormalig directeur van een van Zelensky’s bedrijven, was de jeugdvriend en buurjongen van de president in de stad Kryvyj Rih. Hoe capabel en bevlogen Zelensky’s mensen ook mogen zijn, het personeelsbeleid van de president is dus niet vrij van bedenkelijke, eeuwenoude gewoontes.
Wat is er wel bereikt?
Toch is er ook vooruitgang te signaleren. Er is in een paar maanden tijd al een trits concrete wetten en maatregelen tegen corruptie aangenomen: een klokkenluiderswet voor de aangifte van omkoping, afschaffing van strafrechtelijke immuniteit van volksvertegenwoordigers, een (eerder afgewezen) wet voor strafrechtelijke aansprakelijkheid voor illegale verrijking van ambtenaren, het Hoge Anticorruptie Hof is eindelijk van start gegaan en er is een impeachment-wet gekomen voor de hoogste ambtsdrager zelf.
Een cruciaal orgaan is het Nationaal Agentschap voor Corruptiepreventie, opgericht in 2015 als onderdeel van een pakket EU-voorwaarden voor het visavrij reizen van Oekraïners naar Schengenlanden. De dienst bleek niet goed te functioneren, onder meer door een ineffectief managementmodel. Op basis van een nieuwe wet komt de leiding niet meer bij een collectief, maar bij een individu te liggen. Na een open inschrijving werd in december de 37-jarige voormalig aanklager Oleksandr Novikov unaniem gekozen door de onafhankelijke sollicitatiecommissie en voor benoeming aan de regering voorgedragen. Anticorruptie-activisten zijn hoopvol gestemd.
In Oekraïne is een hele batterij aan anticorruptie-instellingen opgezet. Maar helpt het ook?
Ook is het mes gezet in een overheidsdienst die sinds kort een overkoepelende rol moet gaan spelen in de strijd tegen ambtsmisbruik: het ‘Kantoor van de Procureur-Generaal’. Dit is meer dan een naamsverandering. Na omvangrijke herbeoordelingsgesprekken werd het aantal aanklagers eind vorig jaar alleen al in de hoofdstad met zo’n duizend verminderd. Het doel was het verhogen van de professionaliteit en het herwinnen van het vertrouwen van de burgers. Het machtige justitiële instituut is volgens sommige experts behept met de sfeer en cultuur van de Sovjet-Unie en bovendien zelf door corruptie besmet. De nieuwe, door Zelensky benoemde top geniet vooralsnog een goede reputatie.
Zal dit alles voldoende zijn om de corruptie in Oekraïne naar het verleden te verwijzen, Zelensky’s dalende populariteit doen opveren en het ongeduld bij zijn kiezers wegnemen? Hier gaapt de valkuil van het populisme.
Grote vissen
De grote vis die menig Zelensky-kiezer graag gevangen zou zien is de voormalige president Petro Porosjenko. Het Staatsbureau voor Onderzoek, een nieuw instituut met ruime bevoegdheden voor misdaad- en corruptiebestrijding op hoog niveau, behandelt diverse zaken waarin Zelensky’s voorganger figureert. Of het werkelijk tot strafvervolging komt is maar de vraag: alleen al tegenover haar westerse partners kan Oekraïne zich geen (schijnbaar) politiek gemotiveerde processen veroorloven.
De verleiding is groot. Met enige regelmaat herinneren kiezers Zelensky aan zijn belofte hoge pieten voor de rechter te slepen. Zijn oude makkers van cabaretgroep Kvartal95, nog altijd actief in de showbusiness, maken er al grappen over.
Zelensky heeft vorig jaar meer dan eens bewezen tot grensverleggende PR-initiatieven in staat te zijn, waarbij hij vaardig gebruik maakt van sociale media. Zo was er een stadiondebat met rivaal Porosjenko, een filmpje van de president en Bohdan die op het strand van Odessa oprecht spontaan een duik in zee namen en een onthullend, maar kritiekloos ‘interview’ bij de hoogste ambtsdrager thuis, afgenomen door een acteur. Ook Zelensky’s recordbrekende veertien uur durende persconferentie in oktober hoort thuis in deze categorie.
De politieke megaster maakt geen geheim van zijn neiging tot populisme. En praten kan hij: in zijn nieuwjaarstoespraak liet hij zich zien als de president die de natie wil verenigen en de grote tegenstellingen wil overbruggen: 'Wij zijn blij als we verliefd zijn, of het nu in Slovjansk [Oost-Oekraïne] is of in Drohobytsj [West-Oekraïne]. En kruisen op de graven van onze soldaten, of ze nu in Ternopil of in Kryvyi Rih staan, concurreren niet met elkaar in patriottisme. En toen onze zeelui en krijgsgevangenen naar huis terugkeerden, huilden we van geluk, zowel de Oekraïens sprekenden als de Russisch sprekenden, gewone huisvrouwen en succesvolle advocaten, evenals de president van Oekraïne.'
De werkelijkheid is weerbarstiger. In een van deze catchy video-boodschappen reed de president eind vorig jaar in een Tesla door de stad en richtte zich gelijktijdig tot het volk. Ook daar ging het over het nog beperkte aantal strafzaken tegen corrupte hooggeplaatsten. Zelensky poogde de verwachtingen te temperen: dat er nog zo weinig procedures liepen kwam omdat deze zorgvuldig moesten worden voorbereid. Aanklachten zouden anders voor de rechter sneuvelen en verdachten vrijuit gaan. Het klonk eigenlijk heel redelijk. En andermaal klonk de belofte: ‘alle grote zaken’ zouden voor de rechter komen.
En warempel: niet zo heel lang na de Tesla-video werd in de zaak Pavel Sjeremet, de in juli 2016 op klaarlichte dag in Kyiv vermoorde Witrussische journalist, een groep rechtsextremisten gearresteerd. Een schot voor de boeg misschien. Op het misdadige pad geraakte oorlogsvrijwilligers zijn tenslotte wat anders dan groepen gecorrumpeerde politici of andere machthebbers die al decennia het nodige hebben te verbergen.
Bij diverse van Zelensky's voorgangers bleef corruptiebestrijding altijd steken in window dressing, vanwege de complexiteit van het probleem én het populistische voordeel. Dit jaar zal Zelensky het echt moeten laten zien: is het hem menens of buigt ook hij voor de verleiding van het populisme? Met het eerste neemt hij ernstige risico’s. Het tweede kan verzanden in repeterende retoriek, hier en daar een veelbelovende huiszoeking, een spectaculair gefilmde arrestatie of – zorgelijker – een of meer politieke tegenstanders achter de tralies.
De lente, de tijd dat er ‘geplant’ moet worden, moet nog komen. Maar vooralsnog is de corruptie in Oekraïne sterker dan de president.