De onzichtbare president en de daadkrachtige burgemeester

Oorlogen voeren in het buitenland en parlement en de grondwet naar je hand zetten is voor Poetin kinderspel. Maar een onvoorspelbare pandemie het hoofd bieden valt hem aanzienlijk zwaarder. En dus laat hij de bestrijding van corona over aan de regio's en burgemeesters. Dat is een riskante strategie, zegt Ivan Davydov op de site Republic.ru.  Maar mocht dat een streep zetten door zijn toekomstige presidentiële plannen, dan betekent dat nog niet dat zijn opvolger de politiek in Rusland zal doen herleven.

corona poetin en veiligheidsraad 3 aprilPoetin spreekt per videoverbinding met de Veiligheidsraad op 3 april 2020 (foto Kremlin)

door Ivan Davydov

Tijdens de laatste gouverneursverkiezingen in Rusland werden verschillende Kremlinkandidaten door de mangel gehaald. Direct kopten de kranten: 'De politiek is terug van weggeweest!' Het leek belangrijk dat het niet alleen een handvol activisten was die zich bekommerden om de politiek, maar dat doodgewone burgers de resterende middelen gingen gebruiken om te protesteren tegen de bazen van het land. De boodschap was: we zijn niet blij met de weg die jullie hebben gekozen en we stellen het niet op prijs dat jullie ons daarin meesleuren.

Dat geluid weerklonk ook toen de inwoners van Jekaterinenburg hun plein verdedigden [de autoriteiten wilden een populair park slopen om plaats te maken voor een kerk, maar na protest gingen deze plannen van tafel - red.]: 'De politiek is terug!' Het was een kleine affaire, maar het was een serieus teken dat mensen door samen te werken iets belangrijks in hun leven kunnen beschermen tegen inbreuken van buitenaf. Zelfs de machthebbers zijn niet almachtig.

Toen burgemeester Sobjanin [in de zomer van 2019 - red.] in Moskou zijn toevlucht nam tot de veiligheidstroepen [die massaal werden ingezet tegen tienduizenden demonstranten - red.] nadat zijn campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen in het water viel, dook datzelfde gevoel op: de politiek is weer terug! Hetzelfde gold toen (een aantal) voor de rechter gesleepte demonstranten vervolgens uit de klauwen van de staat werden gered. 

Toen dacht ik dat alleen gezamenlijke acties van burgers tegen de willekeur van de staat haar kunnen dwingen om geleidelijk aan humaner te worden. Zo zouden wij er ooit in een verre toekomst in slagen het systeem te veranderen dat erop gericht is om de insiders zich te laten verrijken en de buitenstaanders hun rechten af te pakken. Zo zou de staat op den duur dienstbaar worden en het leven van de burger vergemakkelijken. Het klinkt misschien een beetje lachwekkend, maar dat denk ik nog steeds.

Dat is belachelijk omdat het er nu op lijkt dat burgers - en niet alleen in Rusland - gemakkelijk en zonder enig protest afscheid nemen van wat er over is van hun burgerrechten. Dat lijkt nu gerechtvaardigd, omdat overleven een serieus doel is. Dat de quarantaine ons zal redden is niet zeker, maar andere middelen hebben we gewoon niet.  

En weer klonk de frase: de politiek is terug van weggeweest! Geloof het niet: de problemen komen uit een onverwachte hoek.

De tsaar verdwijnt...

Want weliswaar keerde de politiek terug, maar de president verdween. Poetin richtte zich tot het land, gaf vakantiedagen cadeau, plus een paar op niets gebaseerde nieuwe belastingmaatregelen... en trok zich vervolgens terug.

Paniekerige ambtenaren probeerden vervolgens uit te leggen hoe de vork in de steel zat. In eerste instantie werd aangekondigd dat scholieren en studenten het rustig aan konden doen, omdat onderwijs op afstand niet aan de orde was. Dit tot vreugde (!) van leraren die er net in waren geslaagd om dat onderwijs op afstand op de een of andere manier in te richten. Vervolgens bleek er toch gestudeerd te moeten worden. Het was aan de perssecretaris van de president om uit te leggen dat vakantie in de praktijk toch geen echte vakantie was. En de tv spuwde gal over de stupide mensjes die het lef hadden gehad erop uit te trekken om te gaan barbecuën. Alsof het niet de immer betrouwbare president was die die vakantie had afgekondigd.

corona poetin in kommoenarka bij coronakliniek foto twitterPoetin bezocht een coronakliniek in Kommoenarka bij Moskou (foto Kremlin)

Poetins strategie is glashelder: de slagvaardige leider, gewend om te beslissen over het lot van de wereld en oorlogen te beginnen in verre oorden, was niet klaar voor een echte crisis. Een virus kun je niet omkopen, je kunt het niet bespotten op tv-kanalen die volledig in jouw handen zijn - hoewel de televisiemakers lange tijd probeerden de paniek van de Europeanen belachelijk te maken en tegelijkertijd het Russische leiderschap te bewieroken omdat het er zo snel in slaagde ons te beschermen.  Een virus kan niet met de wapenstokken van Russische veiligheidstroepen de realiteit uit worden geslagen.

Poetin wachtte zo lang als mogelijk, hield zich op de vlakte en maakte zich ervan af met wat algemene bewoordingen. Blijkbaar bleef hij tot begin vorige week hopen dat het grondwetsreferendum echt zou kunnen doorgaan op 22 april en hoopt hij nog steeds dat het 75ste jubileum van de Overwinningsdag zoals gewoonlijk op 9 mei zal plaatsvinden.

Kruidkoek en peperkoek

Dit komt niet als een verrassing: de peilingen zijn dramatisch en de president handelt op zijn simpelst, zelfs op retorisch niveau: hij biedt kruidkoek en peperkoek, hulp aan de armen, enkele privileges voor het bedrijfsleven en vakantie voor iedereen. En alles wat onaangenaam, moeilijk en vervelend is: quarantaine, totale bewakingssystemen, krankzinnige boetes voor onduidelijke vergrijpen: dat  komt allemaal van de regionale bazen. Poetin schuift de verantwoordelijkheid gewoon af op ondergeschikten. Als het lukt om het virus te verslaan dan verschijnt hij als redder om iets hoogdravends te debiteren. Lukt dat niet, dan maakt het allemaal niet zo veel meer uit wat hij gedaan heeft of heeft nagelaten. 

Door krampachtig risico's te vermijden, neemt Poetin, misschien wel voor het eerst in twintig jaar, een risico.

Maar juist dit is politieker dan ooit: door krampachtig te proberen risico's te vermijden, neemt Poetin, misschien wel voor het eerst in zijn twintig jaar aan het roer, een risico. Een overwinning heeft vele vaders. Enkele ondergeschikten (de Russische lezer denkt al meteen aan Sobjanin) die nu vechten aan de frontlinies kunnen zoveel politiek krediet verwerven, dat het lastig wordt om met ze te concurreren. Dan komt zijn rustige regeerperiode tot 2036 of tot het einde der tijden in het geding. Hier spelen veel onaangename factoren een rol. Vreemd genoeg verander je zelf plots in een Poetinist: laat de epidemie snel overwaaien, zonder al te veel schade aan te richten. Laat hij ons dan voor de camera’s maar ontspannen uit de doeken doen hoe hij ons heeft gered. Laten er in godsnaam niet teveel mensen omkomen, dan zoeken we de rest na afloop wel weer uit.

Maar helaas lijkt een heel ander scenario veel waarschijnlijker. In dat geval zal de 'redder' na afloop uit zijn veiligheidsbunker vandaan kruipen om van opstandige ondergeschikten en de overlevenden de vraag voor zijn kiezen te krijgen: 'Wie ben jij eigenlijk, man?'

... prinsen verschijnen ten tonele

Op sociale netwerken stak de afgelopen dagen de vraag de kop op: waar is de president?' 'Hij heeft zoals beloofd zichzelf geannuleerd,' zeiden grappenmakers, 'hij is een eerlijk man!' [de door de Doema gejaste grondwetswijzigingen "annuleerden" Poetins presidentiële termijnen en maakten daarmee zijn herverkiezing in 2024 mogelijk, tot woede van veel critici - red.] Op televisie eiste hij van zijn vertegenwoordigers dat ze effectief tegen het coronavirus zouden optreden. Welk een daadkracht.

De autoriteiten waren trouwens al in actie gekomen vóórdat Poetin dit eiste. [Dictator - red.] Ramzan Kadyrov was de eerste die zijn regio in quarantaine plaatste. Maar Tsjetsjenië is een speciaal geval, het heeft zijn eigen wetten. Tijdens een bijeenkomst zei Kadyrov tegen een van zijn functionarissen, die het waagde over de gevaren van de epidemie te beginnen: ‘Wacht eens even, als je toch dood gaat, probeer dan niet al te sterven voor je de pijp uitgaat!' Bange mensen raadde hij aan om honing te eten en water met citroensap te drinken. 

corona sobjanin

Burgemeester Sobjanin, hier op een agitprop-poster over de snelle bouw van een coronakliniek, nam de regie over in Moskou.

De tweede die in actie kwam was burgemeester Sergej Sobjanin, gevolgd door de gouverneur van de regio Moskou Andrej Vorobjov, en geleidelijk aan gingen alle provincies op slot. Bronnen beweren dat Sobjanin ruzie kreeg met premier Michail Misjoestin, omdat de regering zich om economische redenen verzette tegen de quarantaine van Moskou. Sobjanin negeerde die argumenten. 

... de Grondwet van stal gehaald

Maar dit is nog geen politiek, het is heimelijk gekibbel onthuld door anonieme bronnen. De politiek begon toen senator Andrej Klisjas botweg verklaarde dat Sobjanin met zijn quarantaine de Grondwet schond - wat strict genomen klopt. De door de presidentiële administratie gevoede sociale media begonnen direct Sobjanin aan te vallen, maar het kantoor van de burgemeester van Moskou begon terug te knokken. De burgemeester zou het recht hebben hard op te treden in de fase ter voorbereiding op de noodtoestand. Ik heb er zelfs een nieuwe term voor bedacht: virusprudentie. Een wetenschappelijke discipline die beargumenteert waarom de burgemeester zich in tijden van epidemie niet aan de wet hoeft te houden.

Ik heb er zelfs een nieuwe term voor bedacht: virusprudentie

Wanneer is het eerder voorgevallen in het Rusland van Poetin, dat interne conflicten in de elite met het blote oog zichtbaar werden? Er was een epidemie voor nodig om te zien hoe hier politiek wordt gemaakt. Dat is natuurlijk interessant, maar de prijs is te hoog. Als de situatie verslechtert, zullen dit soort verhalen toenemen. Onze elite zal doen wat geen enkele Pentagon-havik voor elkaar heeft gekregen: ze zal ons vaderland ruïneren en wij komen onder het puin terecht.

Leven na de crisis

Ik heb waarschijnlijk al duizend artikelen gelezen over hoe het leven zal veranderen na de quarantaine: we zullen nog enkel op afstand werken, alles via internet bestellen, vergeten hoe we moeten praten en beginnen te vliegen met drones. En overal zullen natuurlijk dictatoriale regimes worden geïnstalleerd die de geïmplodeerde democratieën zullen vervangen.

Maar luister liever naar mij: als er geen grandioze middeleeuwse catastrofe plaatsvindt, zal alles weer in de oude staat terugkeren. We worden allemaal een beetje armer en dat is het. De economie ontwaakte, de kantoren vullen zich weer met mensen en praten konden we ook vóór de epidemie eigenlijk al niet met elkaar.

Maar wat zal blijven bestaan, hier in Rusland, zijn de nieuwe repressieve die de Doema al voorbereidt. De parlementsleden hebben geen vakantie. Vijf jaar voor 'desinformatie over epidemieën en natuurrampen' is een handige truc om de vrijheid van meningsuiting ook na de epidemie te beperken. Nieuwe belastingen blijven bestaan ​​en oude bazen blijven aan het roer.

Maar dan is het belangrijk om niet te vergeten dat Vladimir Poetin niet alleen de leider van het land en de veroveraar van Syrië is maar ook een persoon die totaal niet in staat is om op te treden in een noodsituatie. Die Sergej Sobjanin, die nu gewoon doet wat hij zou moeten doen en wie weet doet hij het zelfs goed, maar dat zijn allemaal hypotheses. Alleen al het idee om Moskovieten te 'chippen' en totaal te monitoren roept al vragen op.

Maar Sobjanin was ook de man die zijn ondergeschikten grootse corrupte schema’s in de hoofdstad liet opbouwen. En de man die architectonische monumenten in Moskou sloopte. En in de zomer van 2019 de veiligheidstroepen losliet op zijn stad. En senator Klisjas die het voor de grondwet opnam is in werkelijkheid geen strijder voor de rechten en vrijheden van burgers, maar juist tégen die burgers. Hij is de spreekbuis van de veiligheidsdiensten en de auteur van de krankzinnigste repressieve wetten. De epidemie zal 'oude verdiensten' niet uitwissen.

Wanneer ooit de ruimte voor echte politiek terugkeert, voor gezamenlijke acties van burgers tegen de willekeur van de Russische staat, moeten we niet vergeten deze 'oude verdiensten' onder de loep te nemen, al neem ik natuurlijk nu mijn pet af voor diegenen die laten zien wat ze waard zijn in tijden van algemene misère.

Voor de goede orde: dit verhaal is slechts relevant als er geen grote ramp plaatsvindt. Gebeurt dat wel, dan is dit een goed moment om jezelf te leren kennen, je te bekommeren om je naasten en je dierbaren en je toevlucht te nemen tot een goed boek. En vergeet niet je handen vaak te wassen!

 

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.