Terwijl president Poetin het midden- en kleinbedrijf via de televisie steun belooft, bedreigen de nutsbedrijven de middenstand met dwangbevelen: wie niet stipt op tijd betaalt, wordt afgesloten en voor de rechter gedaagd. Fotograaf Oleg Klimov, manager van hotel Aquatoria in de badplaats Jantarni aan de Oostzee, houdt voor Raam op Rusland een dagboek bij over Russisch ondernemen ten tijde van corona.
door Oleg Klimov
Het voorseizoen rond de meivakantie is verpest voor hotel-Aquatoria in Jantarni. We hebben geen gasten en dus geen inkomsten. De uitgaven gaan intussen gewoon door. De staatsbedrijven laten geen hun rekening geen dag onbetaald. Dagboek van een middenstander in Rusland, deel 2.
Strand bij Jantarni op zaterdag 2 mei. Foto Oleg Klimov.
1 - 5 april 2020
Hotel Aquatoria heeft geen gasten meer. Alleen de meest geliefde wonen er nog: kat Maroeska en hond Rita. Dieren kunnen nu eenmaal nergens anders in zelf-isolatie. Niemand voedt deze dieren ook, behalve de senior-administrator en ik.
Intussen moeten wij ook ons privé-eigendom beschermen, dag en nacht. Agressieve tieners proberen het territorium binnen te komen. Dronken volwassenen klimmen over het hek. ‘s Nachts is het noodzakelijk om alle verlichting en bewakingscamera’s aan te zetten. Er is geen politie in het dorp. Zelfs als je de politie belt, komt er niemand, of komt ze morgen. Daarom hebben we privébeveiliging ingehuurd. Klik gewoon op de knop ‘alarm’ en na ongeveer vijf minuten komen de jongens van Bureau Patriot aanlopen. Ze hebben geen pistolen, wel knuppels.
Gisteren heb ik gebruik gemaakt van hun diensten. Twee mensen probeerden 's nachts de ijzeren reling van de oude Duitse brug, die naast het hotel ligt, af te zagen. Uiteraard wilden ze het gestolen schroot verkopen. Terwijl bewakers onder de brug naar hen op zoek waren, wisten de dieven te ontkomen. De volgende ochtend kon ik een deel van de metalen reling niet meer vinden. Als mensen geen geld hebben, is plundering voorspelbaar en onvermijdelijk. Mensen hebben nu geen geld meer en niemand helpt het te verdienen.
Hotel Aquatoria, Jantarni. Foto Oleg Klimov.
5 - 15 april 2020
Een verkoopster van de plaatselijke supermarkt draagt een mooi ‘modieus mondmasker’. Ik vraag haar waar ze het heeft gekocht. Ze adviseert me om naar een apotheek te gaan ergens in een woonwijk. De apotheek weigert mij echter zo’n masker te verkopen: ‘Er zijn geen maskers en die zullen er ook nooit zijn.’ Wat blijkt? Een buurtbewoner had een klacht ingediend bij het Openbaar Ministerie omdat de apotheek ‘erg dure maskers’ verkocht, en dat was toch door de president verboden. Daarom zijn er nu geen mondmaskers meer, zelfs geen ‘modieuze’. Dat herinnert me aan het ‘ontwikkelde socialisme’ [een term uit de jaren zeventig, de tijd van partijleider Leonid Brezjnev - red]. Door iets te verbieden werden toen tekorten gecreëerd. De regels van toen in de Sovjet-Unie volgend, kan ik ook nu een mondmasker kopen: zij het niet bij de apotheek, maar bij de bloemenwinkel aan de overkant van de straat.
Alle mediakanalen hebben ‘goed nieuws’ gemeld over het ‘tweede hulppakket van de president voor kleine bedrijven’. Uit het eerste ‘pakket’ konden we niets krijgen, hoewel onze bedrijfstak toch wordt beschouwd als de meest getroffen sector. Deze keer hebben ze op televisie beloofd om de werknemers over april en mei een minimumloon te betalen en de bedrijven te vrijwaren van gemeentelijke huren en te helpen bij het betalen van particuliere huren. Ook heeft de president verzekerd dat betaling van de rekeningen van gas-, elektriciteits- en andere nutsbedrijven zou worden uitgesteld.
Zo is de toestand volgens de televisie. In werkelijkheid is alles ingewikkelder. Je moet als ondernemer een pakket documenten verzamelen over alle belastingen die je het afgelopen jaar voor het bedrijf en de werknemers hebt betaald. Je moet ook gewaarmerkte kopieën tonen van alle contracten voor huur van terreinen, gebouwen et cetera. Daarna kan je online een afspraak maken met het Informatie- en Afwikkelingscentrum van de overheid. Dit is nog maar de eerste fase van het ‘tweede pakket’.
Ik ben er in geslaagd in om dit allemaal voor elkaar te krijgen en een afspraak te maken. In sta in de ‘rij’ op 29 april om 15.50. Nu moeten we verder afwachten.
Maroeska en Rita. Foto Oleg Klimov.
Onze hotelmanager, met wie we twee jaar geleden het hotel uit een financiële crisis hebben getrokken, heeft me gebeld met de vraag hem om ‘persoonlijke redenen’ te ontslaan. Ik stem daarmee in en bel vervolgens onze accountant met de vraag wat ik moet doen. Die geeft me een geweldig antwoord. ‘Oleg, we kunnen hem nu niet ontslaan, zelfs niet als hij dat om persoonlijke redenen verlangt. Gevolg van een nieuw regeringsbesluit over de pandemie. Doen we dat wel, dan zijn we genoodzaakt om hem zijn vergoedingen voor deze maand, zijn vakantiegeld plus nog eens alle belastingen aan de staat te betalen en dit ook dag voor dag aan het pensioenfonds te melden. Dit is een nieuwe instructie. Ze zullen controleren waarom u deze werknemer heeft ontslagen. Wil je zulke controle? Je kunt beter met hem praten. Misschien wil hij later weer wel voor je werken?’
Het klinkt wild, maar in feite lijkt het erop dat onze hotelmedewerkers plotseling zijn veranderd in lijfeigenen als ten tijde van tsaar Alexander I. De ene kan ik geen vrijheid geven omdat ik het geld daarvoor niet heb, de anderen gaan niet weg omdat ze nergens heen kunnen gaan. Ik bel onze hotelmanager en zeg hem dat ik hem niet kan ontslaan. Ik leg de regels van de ‘lijfeigenschap’ uit de Poetin-tijd uit en biedt hem de post van hoteldirecteur aan, zonder salaris voor de komende maanden. Hij lacht zenuwachtig, maar stemt ermee in te wachten tot de afschaffing van de nieuwe lijfeigenschap in Rusland.
15 - 25 april 2020
‘Morele gedrochten’, zegt de senior administrateur, terwijl ze me twee officiële brieven van Gazprom (gas) en Jantarenergo (elektriciteit) overhandigt. Beide brieven volgen bijna hetzelfde patroon van regelrechte bedreiging. Gazprom en Jantarenergo [beide overheidsbedrijven – red] dreigen met contractbeëindiging, boetes en de rechtbank, mochten we een betalingsachterstand oplopen.
Waar gaat het om? Het hotel betaalt deze staatsbedrijven een maand vooruit op basis van het gemiddelde verbruik in de lopende maand. Het hotel leent deze staatsbedrijven dus eigenlijk geld. Als het hotel uiteindelijk minder stroom verbruikt dan het heeft betaald, wordt dat overtollige geld niet terugbetaald, maar in mindering gebracht op de volgende maand. Probleem is dat de president op televisie ook voor deze staatsbedrijven uitstel van betaling heeft beloofd. Desondanks leggen Gazprom en Yantarenergo intussen voorzichtig aan alle ondernemers schriftelijk uit wat er zal gebeuren als ze de rekeningen niet op tijd betalen door hun vijf dagen voor de officiële betalingsdatum dit soort brieven te sturen. Ons hotel moet op 25 april betalen. Op 20 april zijn deze twee dreigbrieven binnengekomen. Nu moeten wij beslissen wie er gelijk heeft: de tv of Gazprom.
We hebben ook een meer ‘intellectuele’ brief ontvangen van een andere staatsonderneming: ECO. Dit bedrijf is recent opgezet door vrienden van de president [het bedrijf is in handen van de zoons van voormalig procureur-generaal Joeri Tsjajka- red], is betrokken bij vuilophaaldiensten in heel Rusland. Deze monopolist ECO schrijft ons dat het hotel verplicht is te betalen voor het ophalen van afval, zelfs als er geen afval is (en dat is er niet, aangezien niemand in het hotel woont). Niet betalen omdat er niets te halen valt, is in strijd met een presidentieel decreet over ‘milieubeheer’, waarin de normen voor de afvalinzameling zijn vervat. Schending daarvan zal leiden tot boetes, rechtbankzaken en andere bedreigingen.
In de praktijk betekent deze oekaze het volgende. Elke dag rijdt er een vuilniswagen van een onderaannemer van het staatsbedrijf langs ons hotel. Omdat de poorten door quarantaine zijn gesloten en de chauffeur weet dat er geen afval is, rijdt hij door, soms zonder zelfs te stoppen. Aan het einde van de maand ontvangt het hotel niettemin een factuur van staatsbedrijf ECO. En die moet op tijd worden betaald, op straffe van de aansprakelijkheidsmaatregelen die in de brief zijn gememoreerd.
Dit opmerkelijk gestructureerde staatssysteem leidt er toe dat iedereen in het openbaar van alles belooft, maar in feite niemand iets geeft. Dit is een technologie die enigszins lijkt op ‘hybride oorlogsvoering’. Als je als ondernemer gewoonweg geen compensatie kunt betalen aan je eigen ‘lijfeigenen’ moet je bewijzen dat je geen financiële steun hebt ontvangen, dat je geen renteloze leningen en ook geen kortingen op energie- en andere rekeningen van de staat hebt gekregen, hoewel de president dat wel heeft beloofd op de televisie. Hierdoor ontstaat het beeld van een liefdevolle en rechtschapen staat, maar ja, die oplichters-zakenlui.....
'Plek om te zwemmen' bij strand van Jantarni. Foto Oleg Klimov.
29 april 2020
In de huidige omstandigheden moet een ondernemer, voordat hij naar een officiële afspraak met een ambtenaar gaat, eerst zijn lichaamstemperatuur laten meten en zijn handen. Dat lijkt terecht.
Precies op het afgesproken tijdstip sta ik bij de receptie van een functionaris bij het Informatie- en Afwikkelingscentrum om documenten in te dienen die nodig zijn voor de compensatie van de lonen van onze werknemers en van de pacht voor de grond waarop ons hotel staat. Ik krijg niet meer dan tien minuten voor mijn papieren met stempels en handtekeningen.
De dialoog verloopt heel eenvoudig.
‘Hallo, bedrijfsnaam, verklaring, uw functie en paspoort’, zegt de gemaskerde ambtenaar en voegt er vrijwel onmiddellijk aan toe: ‘Welk bedrag verwacht u?’
Honderdduizend (1250 euro), zoals beloofd door de gouverneur, antwoord ik.
‘U hebt daar recht op, maar u krijgt die honderdduizend nooit.’
Waarom?
‘U bent toch ondernemer. Er is in totaal 85 miljoen toegewezen en er zijn al meer dan duizend aanvragen ingediend. Ik kan uw verklaring opnemen, maar u maakt geen kans. Laten we een ander bedrag proberen. Als u bijvoorbeeld de grond van het hotel contractueel huurt voor honderdduizend kunnen we 10.000 compenseren.’
Waarom 10 en niet 20?
‘Omdat we niemand meer dan 10.000 vergoeden, ongeacht hoeveel en aan wie u in werkelijkheid betaalt.’
Geweldig.
‘Plus het minimumloon voor drie werknemers. Totaal 40.000. Bent u het ermee eens?’
Nee!
‘Geef dan maar uw aanvraag voor die 100.000. Maar ik heb u de regels uitgelegd.
Ja, maar waarom verschillen deze regels van die van de gouverneur?
‘Hoe verschillen ze dan?’
Qua bedrag!
‘Er is ongeveer 85 miljoen roebel aan bijstand aangekondigd met een maximum van 100.000 per geval. Deze regel overtreed ik helemaal niet. Bovendien zijn er te veel van jullie soort om iedereen zelfs maar 40.000 te geven.’
Dat had ik wel verwacht. Daarom heb ik in mijn verklaring nog geen bedrag vermeld. Welk cijfer moet ik invullen om dat liefdevol van de staat te ontvangen?
‘Veertigduizend!’
Wanneer volgt de beslissing?
‘Eerst vijf dagen besluitvorming in onze commissie, dan vijf dagen in de regering. Over tien dagen laten we u het resultaat weten.’
De president sprak over een vergoeding voor twee maanden. Is deze 40.000 alleen voor april?
‘Nee, dit is een eenmalige vergoeding voor de gehele periode van niet gewerkte dagen. Dat is het besluit van de gouverneur, niet van de president.’
Kunt u dan de gouverneur doorgeven dat, als het besluit neerkomt op 39.000, ik dit bedrag zal weigeren ter wille van zijn familiebedrijf met de president.
De ambtenaar glimlacht, maar antwoordt niet. Over tien dagen kom ik terug. Ik zal dan in ieder geval nogmaals de temperatuur van mijn lichaam laten meten met een infraroodthermometer, die eruitziet als een pistool in handen van een bewaker.
Wandelpad door duinen van Jantarni, gefinancieerd door de Europese Unie. Foto Oleg Klimov.
Deel 1 van dit dagboek publiceerden we eerder hier.