Rusland gaat ervan uit dat het Westen zwak en verdeeld is, schrijft Hella Rottenberg. Haal daarom alles uit de kast om onze democratie, vrijheid en rechtsorde te verdedigen tegen een revanchistisch en agressief imperium.
Kaart Wikimedia Commons
door Hella Rottenberg
Oorlog in Europa. Ondenkbaar, dachten we. Poetin bluft. De Amerikanen overdrijven. Hun waarschuwingen dat Rusland op het punt stond heel Oekraïne aan te vallen was onderdeel van de informatieoorlog, dachten we. Poetin zou niet zo gek zijn, dachten we. Hoopten we. Maar we hadden ongelijk, verschrikkelijk ongelijk. We hebben de intenties van Poetin niet begrepen, niet willen begrijpen, we zijn hem steeds blijven zien als een rationele tacticus, die elke stap berekent en geen wilde avonturen aangaat. Willen we ons verweren tegen Poetin, dan moeten we ons wensdenken stoppen en onze ogen openen voor wat zijn ambities zijn en hoe hij redeneert.
Daarvoor kunnen we te rade bij Poetin zelf, maar om ons niet in de war te laten brengen door de omwegen en leugens waarmee hij zijn toespraken doorspekt, is de uitleg van havik en buitenlandadviseur Sergej Karaganov behulpzaam. Op de Kremlin-propaganda site RT.com (het vroegere Russia Today) brengt hij een handzame samenvatting van wat Poetin wil bereiken met zijn aanval op Oekraïne. Karaganov noemt het een politiek van ‘constructieve destructie’, vernietiging van de post-Koude Oorlog orde waarin de Verenigde Staten het alleen voor het zeggen kregen.
In de analyse van het Kremlin is het Westen in verval, in zijn binnenlandse en buitenlandse politiek en zijn economie. Omdat het Westen weet dat het zijn dominantie van de wereld aan het verliezen is, begint het wanhopig een agressieve campagne om de trend te keren. Het Westen gebruikt daarbij Oekraïne als instrument om Rusland klein te krijgen. Met een militaire structuur die aansluit op de NAVO, gevolgd door een NAVO-lidmaatschap, creëert het Westen een anti-Rusland aan de grens met Rusland.
Waarschuwingsspeech
Verzwakt als Rusland in de jaren negentig was, heeft het zich noodgedwongen geschikt in de door de VS bepaalde orde. Onder Poetins leiding is Rusland weer opgestaan, aldus Karaganov. Met de waarschuwingsspeech van Poetin in München (2007), de oorlog in Georgië (2008) en de modernisering van het Russische leger groeide het zelfvertrouwen. Door de annexatie van de Krim (2014), de interventie in Syrië (2015), verdere militaire opbouw, het afweren van westerse bemoeienis en onschadelijk maken van binnenlandse bondgenoten van de westerse vijand maakte Rusland zich klaar om terug te keren op het wereldtoneel. Nu de VS en Europa in verval zijn, China in opkomst is en een zelfverzekerd en goedbewapend Rusland is opgestaan, is het moment aangebroken om de oude internationale orde omver te werpen en een nieuwe te creëren, waarin Rusland en China de regels voorschrijven, luidt de strekking van Karaganovs commentaar.
In de nieuwe internationale orde zullen China en Rusland de regels voorschrijven, is het idee
Die nieuwe orde is zaak van lange adem, een jaar of tien, schat Karaganov. Intussen zal Rusland , zo schetst de Russische buitenlandadviseur, de morele en politieke legitimiteit van de NAVO ondermijnen, deelname aan bestaande internationale organisaties zoals de OVSE en de Raad voor Europa minimaliseren of stoppen, landen die niet in staat zijn zichzelf te besturen onder Ruslands vleugels ‘verenigen’ en de steven van zijn handel en economie wenden naar China en Azië. Kort en goed: een programma van revanche, imperialisme en wereldleiderschap.
Kremlin calculeert dat Westen zichzelf niet wil schaden
Het Kremlin calculeert dat de Amerikaanse en Europese strafmaatregelen tegen Ruslands flagrante schending van het volkenrecht wel zullen meevallen. Dat bleek immers ook na Georgië, de Krim, de Donbas en MH17, want het Westen hecht aan een comfortabel leven en wil zich niet in het eigen vlees snijden. De banken bleven miljarden van de vrienden van Poetin witwassen en wegsluizen, het kapitaal van Russische oligarchen bleef welkom in Londen, Cyprus, Malta en de VS en op de werven van Duitsland en Nederland voor de bouw van luxejachten, de Britse Conservatieve Partij vond het geen probleem miljoenen te aanvaarden van invloedrijke Russen, de Europese afhankelijkheid van Gazprom nam alleen maar toe en de gasleiding Nord Stream 2 werd afgebouwd.
Moskou gaat ervan uit dat westerse leiders zich niet kunnen permitteren hun electoraat te verliezen. In de ogen van het Kremlin zitten ze klem. Als de gas- en olieprijzen de pan uitvliegen, als Gazprom de kraan een tijdje dichtdraait, als de inflatie giert en de bevolking bang is voor escalatie van de oorlog, dan bindt het Westen wel in. Dan komen er vanzelf weer onderhandelingen op gang, waarin de VS en Europa concessies doen en Rusland zijn zin krijgt. Biden, zo schrijven Russische kranten, moet rekening houden met de verkiezingen dit najaar van alle leden van het Huis van Afgevaardigden en eenderde van de Senaat. Zijn populariteit daalt en in de coulissen staat Trump grijnzend te wachten. Met andere woorden: Rusland heeft het incasseringsvermogen dat het Westen, omdat het nu eenmaal democratisch wordt bestuurd, mist.
Fatale misvatting in Koude Oorlog
In de Koude Oorlog redeneerde het Kremlin langs dezelfde lijnen. Terwijl de Sovjet-leiders niet werden gehinderd door hun onderdanen, was het Westen zwak en verdeeld. Dat bleek een fatale misvatting. Het Westen verdedigde koste wat het kost zijn vrijheid tegen de communistische dictatuur. Dankzij de aantrekkingskracht van het vrije en welvarende Westen tegenover het grauwe en repressieve Sovjet-model was het niet zo moeilijk om de militaire uitgaven te rechtvaardigen en vol te houden en de implosie van de Sovjet-dictatuur af te wachten.
Harde sancties zijn nodig
Dit is het moment om Poetins programma voor een revanchistisch en imperialistisch Rusland serieus te nemen. Het ging hem eerst om Georgië en de Krim, het gaat nu om Oekraïne, het kan morgen gaan om de Baltische staten en overmorgen om nog weer andere landen. Het gaat om niets minder dan de wereldorde, om onze democratie en onze vrijheid die op het spel staan.
Dat betekent harde sancties invoeren, omschakelen naar andere energieleveranciers, soldariteit met Oekraïne tonen, vluchtelingen zonder morren opvangen, de militaire aanwezigheid van NAVO-militairen in de Baltische landen en Oost-Europa versterken, alles doen om het Kremlin dwars te zitten en van verdere avonturen af te houden. Als we voor de bescherming van onze gezondheid miljarden kunnen uitgeven en ons sociaal leven kunnen omgooien, zouden we ons dan geen opofferingen kunnen getroosten voor onze vrijheid en democratie?
Dit artikel stond eerder in NRC