Trump is ook Poetins afrekening met Bill en Boris

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn dit jaar zo abnormaal dat het verleden geen handvat biedt. Nooit eerder maakte een vrouw kans om president te worden, nooit eerder hebben we zo'n 'on-Amerikaanse' kandidaat als Donald Trump gezien. Senator Joe McCarthy, die in de jaren vijftig op communisten joeg, zou zich in zijn graf omdraaien bij de wetenschap dat de kandidaat van zijn eigen Republikeinse partij een bewonderaar van Vladimir Poetin is. Naar de paranoia van de Koude Oorlog wil niemand terug. Maar wat we vandaag beleven, heeft daar wel iets van weg.

door Dirk-Jan van Baar

Het idee dat het Kremlin invloed zou kunnen uitoefenen op wie de nieuwe Amerikaanse president wordt, is ook door Poetin van de hand gewezen. 'Amerika is toch geen bananenrepubliek? Het is een grote mogendheid,' zei de Russische president op een bijeenkomst in Sotsji. Wel zei hij er fijntjes bij dat Trump de man is van de gewone Amerikanen die niet willen dat het presidentschap erfelijk wordt en steeds door personen uit dezelfde families wordt betwist. Een onmiskenbare sneer naar Hillary Clinton, én naar de Bushes (en de Kennedy's) die Amerika als halve dynastieën hebben geregeerd. Alsof Amerika geen echte democratie is. Waarbij ook een echo doorklinkt naar de machtsontplooiing van Poetin zelf, die op familie en vrienden uit zijn KGB-tijd bouwt en eind jaren negentig te voorschijn kwam uit de corrupte entourage van Boris Jeltsin.

Clinton steunde Jeltsins verkiezing

Om Poetins opmerkingen te begrijpen, moeten we terug naar de presidentsverkiezingen van 1996. Niet die van Amerika, toen Bill Clinton met overmacht werd herkozen, maar die van Rusland, toen Jeltsin er aanvankelijk beroerd voor stond tegenover zijn uitdagers, de communist Zjoeganov, de politieke clown Zjirinovski en Aleksandr Lebed, de generaal met de roestige stembanden (die in de eerste ronde 14,5 % van de stemmen haalde en in de tweede ronde voor Jeltsin koos). Dat was net zo'n 'apocalyptische' verkiezing als die in Amerika nu.

Zou Jeltsin verloren hebben, dan waren alle afspraken die het Westen na het einde van de Koude Oorlog met de Russen had gemaakt in de lucht zijn komen te hangen. De regering-Clinton steunde dan ook openlijk de verkiezingscampagne van Jeltsin, waardoor het Kremlin met steun van de beste spindoctors uit Washington en de nodige fraude het tij wist te keren. Omdat Rusland aan de grond zat, de belangen groot waren, en Jeltsin de enige man was tussen de chaos en de apocalyps, nam niemand daar aanstoot aan. Al was het voor de Russen zelf een vernederende ervaring.

dronken Yeltsin en ClintonDronken Jeltsin is zijn tekst kwijt, tot hilariteit van Clinton.

Het Jeltsin-tijdperk heeft in Rusland traumatische sporen nagelaten. Niet alleen was de economie ingestort, er was ook een wildwest-kapitalisme waarvan alleen de tycoons uit de kliek rond Jeltsin – Ruslands eerste democratische president – profiteerden. Amerika 'begeleidde' deze ontwikkeling zo goed en zo kwaad mogelijk, waarbij Jeltsin de Russische troepen uit Centraal-Europa terugtrok en als de sloper van het Sovjet-rijk fungeerde. Een rol van historisch onschatbare waarde, maar ook een rol met onbetaalde rekeningen.

Een groot deel van de Russische bevolking raakte aan de bedelstaf en was op zichzelf aangewezen. En Jeltsin gedroeg zich als ongelikte beer, waarmee hij zich in eigen land populariteit verschafte en het buitenland schrik aanjoeg, maar waardoor Rusland ook niet meer serieus werd genomen. Als de president niet ziek of dronken was, of voor de camera's een minister ontsloeg, kneep hij wel dames in de billen en maakte hij samen met vriend Bill grappen en grollen voor het oog van de wereldpers. Clinton had na de Lewinski-affaire geen kleren meer aan. Maar Jeltsin had toen al de bypasses in zijn lijf waardoor hij er steeds meer als een mummie ging uitzien. Alsof het zieltogende Rusland voor altijd op hulp van buiten aangewezen zou zijn.

Twintig jaar later zien we het spiegelbeeld. Gebleven is het gevoel van verraad onder de gewone Russen, maar daar krijgen Jeltsin en de Amerikanen de schuld van, opgehitst door de media van het Kremlin. Poetin verwijt de NAVO zich niet aan afspraken te hebben gehouden en ziet het Westen in oorlogsstemming. Waar Bill Clinton openlijk 'Jeltsin de hervormer' steunde, probeert het Kremlin nu Hillary, 'kandidaat van het establishment', door middel van haatcampagnes van internettrollen en uitgelekte mails in opspraak te brengen. Trump is daarbij meer middel dan doel.

Zie hoe de Donald vanuit Russisch perspectief op Boris lijkt. Jeltsin werkte samen met het Westen aan de ontmanteling van het Sovjet-rijk. Trump, de favoriet van de Russen, staat met zijn isolationisme de terugtocht van de Amerikaanse wereldmacht voor en opereert op zijn manier als ongelikte beer. Door bij voorbaat op verkiezingsfraude te speculeren en zich mogelijk niet bij de uitslag neer te leggen, brengt hij de Amerikaanse democratie nu al in diskrediet en wint Poetin altijd. Oók als Trump verliest.

Ik wil me verder niet in complottheorieën of analogieën verliezen. Er is al paranoia genoeg. Maar dat het Kremlin bezig is propagandistisch wraak te nemen voor de nederlaag in de Koude Oorlog, is duidelijk voor iedereen die het wil zien.