De Russische olietycoon Michail Chodorkovski heeft een boekje opengedaan over president Jeltsins herverkiezing in 1996. De oligarchen die Jeltsins campagne steunden, waren niet zozeer bang voor de verkiezing van de communist Zjoeganov alswel voor een variant dat Jeltsin via een machtsgreep president zou blijven. Jeltsin zou de macht in 1996 nooit vrijwillig hebben afgestaan, aldus Chodorkovski.
Vice-premier Soskovets en Jeltsins lijfwacht en vertrouweling Korzjakov waren in 1996 bang dat Jeltsin de verkiezingen zou verliezen. Daarom wilden ze de noodtoestand uitroepen, de communistische partij verbieden en Jeltsin zonder verkiezingen door laten regeren.
Om dat te voorkomen besloot Chodorkovski samen met andere oligarchen om Jeltsin, die er in de peilingen zeer slecht voorstond, zo krachtig te steunen dat de winst hem niet meer kon ontgaan. 'Het was kiezen tussen twee kwaden', aldus de voormalige eigenaar van oliebedrijf Joekos die in 2003 op last van Poetin werd gearresteerd en tien jaar gevangen zat. Hij woont nu in Londen en financiert de oppositiebeweging Open Rusland.
Chodorkovski deed zijn uitspraken in een lang interview met de populaire Russische vlogger Joeri Doed. Het Youtube kanaal, waarmee deze vlogger in februari is begonnen, heeft inmiddels meer dan drie miljoen abonnees.
Chodorkovski: 'Het was kiezen uit twee kwaden'
Volgens Chodorkovski stapten de 'zeven bankiers', zoals de groep later bekend werd, naar Jeltsin met het voorstel toch verkiezingen te houden maar ervoor te zorgen dat Jeltsin won. Bij de deur van Jeltsins kamer wachtte lijfwacht Korzjakov hen op met het dreigement dat ze na het onderhoud meteen zouden worden gearresteerd. 'Als het ons niet gelukt was om Jeltsin te overtuigen, dan zouden we beslist zijn afgevoerd naar de gevangenis', aldus Chodorkovski.
Op de vraag van de interviewer hoe ze erin geslaagd waren om Jeltsin te laten winnen, zei Chodorkovski dat hij zich met 'de techniek' niet had bemoeid. Hij had slechts wat mensen aan de campagne geleverd. Het was vooral te danken aan de eigenaars van de massamedia in de groep van zeven dat Jeltsin was herkozen, zo zei hij.
Niet-opzettelijk bedrog
Over de privatisering van de staatsbedrijven in de jaren negentig, die hem de rijkste man van Rusland maakte, zei Chodorkovski dat het 'niet-opzettelijk bedrog' was, 'als er zoiets bestaat'. Volgens hem had in principe iedereen gelijke kansen om van de privatisering te profiteren. Maar mensen begrepen niet hoe het nieuwe economisch systeem werkte. 'In anderhalf of twee jaar daar vat op krijgen was voor mensen onmogelijk. Daarin zat 'm het bedrog.'
Chodorkovski ziet een groot verschil tussen de mannen die in de jaren negentig de koek van Rusland verdeelden en de vrienden van Poetin die dat nu doen. 'Wij stalen niet uit de staatskas. Wij maakten winst en namen wat ons toekwam.'
Hij deed nog een opmerkelijke onthulling tijdens het interview. Plegers van de putsch in 1991 tegen Sovjet-president Gorbatsjov kregen van Chodorkovski financiële steun nadat ze hun straffen hadden uitgezeten. Hetzelfde deed hij voor vice-president Roetskoj, toen deze in 1993 de opstand leidde tegen Jeltsin en daarvoor veroordeeld werd. Zijn motief om deze mensen te helpen was naar zijn zeggen, dat hij vond dat politieke oppositie niet monddood mocht worden gemaakt.
De Russische oppositieleider anno 2017, Aleksej Navalny, zal eenmaal aan de macht volgens Chodorkovski waarschijnlijk net zo worden als Poetin. Poetin begon ook als liberaal, maar veranderde door het politieke systeem, waarin de macht gemonopoliseerd is. 'Het gaat er niet om wie na Poetin komt, maar wat er na Poetin komt.'