De Oekraïense president Petro Porosjenko heeft na een rapport van de Oekraïense immigratiedienst zijn vroegere medestander Michail Saakasjvili beroofd van zijn Oekraïense staatsburgerschap. Hij zou bij zijn aanvraag tot naturalisatie in 2015 hebben verzuimd te vermelden dat hij in zijn vaderland Georgië werd gezocht wegens misbruik van zijn functie. Nadat hij een Oekraïens paspoort had gekregen werd hem automatisch zijn Georgische staatsburgerschap ontnomen. Nu is Saakasjvili, die op dit moment in de VS verblijft, dus statenloos geworden. Op zijn Facebook meldde hij, in het Oekraïens, dat hij nu de status van 'vluchteling' heeft en de beslissing gaat aanvechten. Hij wil terugkeren naar Oekraïne.
Hiermee lijkt voorlopig een einde te komen aan de stormachtige politieke carrière van de Georgiër die in 2003 na de Rozenrevolutie in Tbilisi aan de macht kwam. Hij bleef president van 2004 tot 2013. Georgië heeft sindsdien nauwe banden met het Westen en heeft een vergelijkbaar Associatieverdrag met de Europese Unie als Oekraïne.
Saakasjvili net na zijn benoeming tot gouverneur van Odessa (foto rechtenvrij)
Na een aanvankelijk succesvol anticorruptiebeleid ging Michail Saakasjvili, opgeleid in de VS en getrouwd met de in Georgië populaire Zeeuwse Sandra Roelofs, steeds meer autoritaire trekken vertonen. Hij probeerde de pers en de politiek te muilkorven en moest bij verkiezingen in 2012 het veld ruimen. Zijn politieke tegenstanders stelden daarna vervolging tegen hem in. Hij wordt beschuldigd van het gebruik van geweld tegen demonstranten en van het bevel tot een razzia tegen het privé-tv-station Imedi. Volgens Saakasjvili zijn de beschuldigingen tegen hem politiek gemotiveerd.
Saakasjvili werd op 30 mei 2015 verrassend door Porosjenko benoemd tot gouverneur van Odessa aan de Zwarte Zee, met de nadrukkelijke opdracht de bezem door de corrupte augiasstal te halen. Hij kreeg daarvoor per decreet het benodigde Oekraïense paspoort. Poetin noemde het destijds een 'klap in het gezicht' van de Oekraïners, dat die hun toevlucht moesten nemen tot een buitenlander. Sinds de kortstondige oorlog om twee opstandige provincies in Georgië (die leidde tot de feitelijke inlijving van Zuid-Ossetië en Abchazië bij Rusland) zijn de twee gezworen vijanden. Met die oorlog blokkeerde Rusland het NAVO-lidmaatschap van Georgië (een land met grensconflicten kan niet toetreden tot de NAVO).
Het Oekraïense Odessa heeft als havenstad een roemruchte traditie als smokkelnest en maffia-enclave, veelvuldig bezongen en geromantiseerd in de Russische literatuur. Porosjenko hoopte aanvankelijk dat Saakasjvili, die in Georgië met succes de strijd aanbond met de corruptie, deze harde noot zou kraken als voorbeeld voor de rest van het land. Maar Saakasjvili, die in Georgië onder meer naam maakte door de omkoopbare verkeerspolitie totaal te saneren, liep al snel vast in Odessa en voelde zich door Kiev niet gesteund. Dat leidde tot steeds grotere en genantere openbare scheldpartijen en wrijving met de Oekraïense politieke top.
Een jaar geleden gaf hij zijn gouverneurspost op en vertrok naar Kiev, in de hoop op een landelijke politieke carrière. Die is, ook wegens zijn opvliegende aard, nooit van de grond gekomen. Hij stichtte de politieke partij 'Beweging van nieuwe krachten'. Een woordvoerder van de partij gaf hetvolgende commentaar op de denaturalisatie van zijn leider: 'Als deze informatie bevestigd wordt betekent dat dat Petro Porosjenko, in de geest van zijn voorganger, onherroepelijk de weg op is gegaan van ongrondwettelijke daden om koste wat het kost de macht te behouden.'
'Porosjenko loopt voorop bij andere dictatoren van de wereld,' zei Davit Sakvarelidze, bondgenoot van Saakasjvili die als plaatsvervangend Procureur-Generaal eveneens enige tijd een hoge functie bekleedde in Oekraïne. 'Hij is zo bang! Oekraïne heeft een nieuwe Janoekovitsj - een Engelssprekende! Maar dit zal ons niet stoppen, de Beweging van Nieuwe Krachten van Saakasjvili. Integendeel, dit zal het einde van Porosjenko's regime bespoedigen.'
'In de strijd tegen corruptie heeft Saakasjvili te veel vijanden gemaakt onder de Oekraïense heersende elite,' aldus politiek analist Vladimir Fesenko.
Het formele argument om Saakasjvili zijn Oekraïense paspoort af te nemen is nu dat hij bij het invullen van de formulieren heeft verzwegen dat hij in Georgië gezocht werd door Justitie. Dat was destijds algemeen bekend. De Georgiërs hebben Oekraïne regelmatig om uitlevering van hun vroegere president gevraagd. Van de drie transkaukasische ex-sovjet-republieken Georgië, Armenië en Azerbajdzjan is Georgië op dit moment het meest democratische.
Zie ook opiniestuk van Maxim Eristavi