Poetin heeft op 4 november 2022 een wetswijziging ondertekend die mobilisatie van mensen die vast hebben gezeten voor zware misdrijven (maar inmiddels weer op vrije voeten zijn) mogelijk maakt. Het privé-huurlingenleger Wagner PCM dat nauwe banden met het Kremlin heeft, ronselde afgelopen weken al duizenden gevangenen, die hun straftijd nog uitzaten in kampen en gevangenissen. Terwijl het Kremlin pretendeert dat de mobilisatie voorbij is, durft men in Rusland een tweede mobilisatiegolf niet uit te sluiten.
Jevgeni Prigozjin, baas van huurlingenleger Wagner, werkt hard aan zijn imago. Hier op de begrafenis van een Russische soldaat (foto twitter)
Volgens mensenrechtenactivisten werden er in Rusland al eerder mensen met een strafblad gerecruteerd voor de oorlog in Oekraïne maar sinds 4 november is het wettelijk toegestaan om iemand met een strafblad of met een voorwaardelijke gevangenisstraf naar het front te sturen. Het gaat om een aanpassing van punt vier van Artikel 17 van de federale wetgeving, ‘over voorbereiding op mobilisatie en mobilisatie in de Russische Federatie’. Het aantal mensen dat uitgesloten is van militaire dienst is kleiner geworden.
Indien je veroordeeld bent voor verkrachting van minderjarigen, het publiekelijk oproepen tot het begaan van extremistische activiteiten, gijzeling, kaping, spionage, landverraad, terrorisme, de organisatie van een illegale militaire eenheid, en een gewelddadige staatsgreep of muiterij, kun je niet het leger in. Mensen met een strafblad wegens moord, verkrachting of drugshandel die hun straf net hebben uitgezeten, kunnen voortaan wel worden opgeroepen.
Het voorstel voor de wetswijziging kwam van Doemalid Andrej Kartapolov, hoofd van het Defensiecomité van de Staatsdoema en zijn plaatsvervanger Andrej Krasov. Overigens vechten ook aan Oekraiense zijde soldaten met een strafblad mee. Tijdens de eertse dagen van de Russische invasie maakte de Oekraiense president Zelensky bekend dat hij als noodgreep het vrijlaten en rekruteren van gevangenen met militaire ervaring zou toestaan.
Prigozjin werft gevangenen
Afgelopen zomer werd al duidelijk dat de Wagner-huurlingengroep onder leiding van de invloedrijke hardliner Jevgeni Prigozjin gedetineerden in Russische strafkolonies contracten aanbood om te vechten in Oekraïne, naar verluid in ruil voor amnestie. Hij zou hiermee al in juni begonnen zijn. In een video is te zien hoe Prigozjin op snoeiharde toon gevangenen voorbereidt op hun barre tijd aan het front. Hij prent ze in dat ze zich niet mogen overgeven aan de vijand. ‘De oorlog is zwaar. Hij lijkt überhaupt niet op de Tsjetsjeense oorlogen of iets in die richting. […]. Niemand trekt zich terug, niemand laat zich krijgsgevangen nemen’, roept hij de gevangenen toe.
Tot aan de officiële afkondiging van de mobilisatie in Rusland op 21 september zijn er volgens Olga Romanova, oprichtster van de NGO ‘Rusland achter de tralies’ (ondersteunt gevangenen in Rusland) 11.000 gevangenen gerekruteerd door Prigozjin. Volgens Romanova is 30% van elke gevangenis waar gemiddeld 13.000 mensen zitten bereid om mee te vechten in Oekraïne. Per gevangenis weet Prigozjin er ongeveer 600 te ronselen. In twee maanden tijd zijn er volgens Oekraiense en Russische bronnen meer dan 500 door Wagner gerekruteerde gevangenen in Oekraïne gesneuveld.
De gevangenen zijn gewillig kanonnenvoer, vertelt Romanova in een interview met YouTuber Varlamov. Voor hen is vechten in Oekraïne een ontsnapping aan de Russische gevangenissen waar de omstandigheden belabberd zijn. Het gaat volgens Romanova niet in de eerste plaats om het salaris dat tegenover de mobilisatie staat. Dat salaris is volgens haar vooral interessant voor de families van de gevangenen. Volgens Romanova hopen de gevangenen zich snel in Oekraïne over te kunnen geven of met hulp van familieleden vroeg of laat te kunnen ontsnappen aan de oorlog. Ze realiseren zich vaak niet dat zomaar terugkeren van het front geen optie is en dat de kans dat zij sneuvelen aanzienlijk is.
Vorige week opende Prigozjin een officieel hoofdkantoor van Wagner in Petersburg (foto twitter)
Olga Romanova, kreeg overigens ook meldingen dat gevangenen uit Belarus, Oezbekistan, Kirgizië en Azerbaidzjan die vastzitten in Russische gevangenissen min of meer gedwongen werden om te vechten in Oekraïne. Daarbij zou hen salaris of andere compensatie voor deelname aan de oorlogshandelingen worden ontzegd, aldus Romanova. Dankzij bemiddeling van mensenrechtenadvocaten is het deze gevangenen gelukt om aan de mobilisatie te ontkomen.
Meer gemobiliseerden
Dat Poetin het recruteren van zware criminelen nu wettelijk mogelijk heeft gemaakt, geeft aan hoe zeer het Kremlin op zoek is naar soldaten voor de Russische invasie in Oekraïne.
Op 4 november zei Poetin dat er 318.000 Russen gemobiliseerd zijn en op 7 november sprak hij over 80.000 rekruten die zich in Oekraïne bevinden, waarvan er 50.000 deelnemen aan oorlogshandelingen. Het overige deel van de mensen die gemobiliseerd zijn, wordt nu getraind om naar het front te gaan. Aanvankelijk sprak het Kremlin de intentie uit om 300.000 mensen te rekruteren, maar onder de ruim 300.000 Russen die nu opgeroepen zijn zitten ook de leden van regionale vrijwilligersbataljons.
Op 31 oktober zei Poetin in navolging van het Russische Ministerie van Defensie dat de ‘gedeeltelijke mobilisatie’ beëindigd is. Tegelijkertijd heeft de Russische president dit niet per decreet vastgelegd. Het Kremlin ziet hiertoe geen noodzaak, zei woordvoerder Peskov tegen Russische journalisten.
De Russische bevolking wantrouwt de uitspraken van het Kremlin omtrent de mobilisatie. Zoals men niet geloofde dat er sprake was van een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ (veel meer Russen kregen een oproep) zo gelooft men nu evenmin dat de mobilisatie werkelijk gestopt is. In de Oekraïense en Russische media gaan geruchten dat er na 31 december in Rusland een nieuwe mobilisatiegolf zal worden afgekondigd. Een afgevaardigde van de Doema heeft begin november gezegd dat er volledige mobilisatie komt als de oorlogshandelingen overslaan naar Rusland.
Bronnen: BBC Russian, Delovoj Peterburg, Fokus.ua, News.ru, Meduza, Varlamov Talks, The Village, The Insider, Al Jazeera