Cyprus trekt paspoorten in van een aantal Russische miljardairs en hun gezinsleden. In april zijn acht Russische miljardairs en 28 van hun gezinsleden hun Cypriotische paspoort kwijtgeraakt. Hun vermogen op Cyrus wordt bevroren. De acht staan op een lijst van meer dan duizend Russische burgers die onder sancties van de EU vallen.
Jachthaven van Limassol, waar de duurste jachten ter wereld aanmeren. Schermafbeelding van YouTube
De namen van de acht Russen zijn door lokale media bekend gemaakt. Onder hen aluminiumkoning Oleg Deripaska en kranteneigenaar Grigori Beriozkin. Deripaska werd in 2017 staatsburger van Cyprus, evenals zijn zoon en dochter. Onder de sancties van Cyprus valt ook Goelbakor Izmajlova, de zuster van oligarch Alisjer Oesmanov. Oesmanov hoort volgens Forbes tot de rijkste honderd mensen van de wereld en heeft een deel van zijn vermogen op naam van zijn zus overgeschreven, zo denkt de Duitse recherche.
De regeling om in ruil voor investeringen de Cypriotische nationaliteit te krijgen – een ‘gouden paspoort’ – werd in oktober 2020 gestaakt nadat er corruptie aan het licht was gekomen. De tv-zender Al Jazeera liet in een documentaire zien hoe journalisten als fixers optraden voor een Chinese zakenman met een crimineel verleden die een paspoort wilde verkrijgen. In hun onderzoek vonden ze tientallen houders van paspoorten met een crimineel verleden.
Dubbele nationaliteit voor drieduizend rijke Russen
De regeling op Cyprus gold vanaf 2007 en er maakten bijna 3.000 vermogende Russen gebruik van. Minimaal moesten ze 2,5 miljoen euro investeren. In totaal verkregen 6.779 buitenlanders op deze manier een Cypriotisch paspoort. Dat gebeurde in de helft van de gevallen zonder juiste controle en dus in een juridisch vacuüm, zo stelde een onderzoekscommissie vast.
President Zelenski riep op 7 april in een videotoespraak het parlement van Cyprus op om ‘gouden paspoorten’ van Russen in te trekken, behalve van mensen die Oekraïne ‘bewijsbaar geen kwaad deden’. Hij vroeg ook om de havens te sluiten voor Russische privéjachten.
Cyprus verdient veel aan Russische burgers. Het is een geliefde toeristische bestemming, rijke Russen parkeren er sinds jaar en dag hun vermogen en kopen een verblijfsvergunning of paspoort. De connecties helpen nu ook om sancties te ontlopen. De Russische staatsbank VTB heeft zijn aandelen van de Cypriotische RCB bank overgedragen aan Cypriotische aandeelhouders.
Aanvankelijk verzette Cyprus zich tegen de strafmaatregel om Russische banken af te koppelen van het SWIFT betalingssysteem. Later sloot het land zich daar toch bij aan. Ondanks de profijtelijke banden met Rusland, heeft Cyprus relatief veel Oekraïense vluchtelingen opgenomen, tot nu toe 10.000.
Malta moet van EU regeling staken
Naast Cyprus geven onder meer Malta en Bulgarije ‘gouden paspoorten’ uit. Het Bulgaarse parlement heeft eind maart een wet aangenomen om de regeling te stoppen. Malta moet van Brussel zijn gouden paspoort-regeling binnen twee maanden staken, zo heeft de Europese Commissie begin april verordonneerd. Geeft Malta daaraan geen gehoor, dan stapt de Commissie naar het Europese Hof van Justitie. De Commissie noemt het schema een schending van de Europese wetgeving. ‘Het schendt de status van burgerschap van de Unie zoals dat in de EU-verdragen is vastgelegd’, aldus de Commissie.
In maart vroeg het Europees parlement om strikte controle op de verstrekking van paspoorten door landen van de EU. De regeling wordt vooral gebruikt om via corruptie en misdaad verkregen geld wit te wassen en belastingen te ontduiken, stelt het parlement in een motie die met overgrote meerderheid werd aangenomen. Tegelijkertijd riep het parlement de lidstaten op om Russen die verbonden zijn met de Russische regering uit te sluiten van het aanvragen van een gouden pas of verblijfsvergunning en de uitgereikte passen en vergunningen opnieuw te beoordelen.
Veel EU-landen geven de mogelijkheid voor een verblijfsvergunning in ruil voor investeringen. In totaal hebben tussen 2011 en 2019 130.000 burgers van buiten de EU geprofiteerd van het verkrijgen van een paspoort of een verblijfsvergunning in ruil voor investeringen ter waarde van in totaal bijna 22 miljard euro.
Bronnen: Politico.eu, Reuters, Republic.ru, France24