Het bezoek van de Franse president Emmanuel Macron aan zijn ambtgenoten Vladimir Poetin en Volodymyr Zelenski heeft geen klaarheid gebracht in de vraag of Frankrijk in staat zal zijn om namens de Europese Unie een eigen rol te vervullen in het conflict over Oekraïne tussen Rusland en de Verenigde Staten. Na de eendaagse reis naar Moskou en Kyiv ontstond er vooral verwarring over de vraag of Macron wel of niet aan Poetin de toezegging had gedaan dat Oekraïne onder geen beding lid zal kunnen worden van de NAVO.
De tafel die Poetin had neergezet voor zijn gesprek met Macron. Foto Kremlin
Na een urenlang gesprek met Poetin in het Kremlin zei Macron dat Rusland een ‘Europees land’ is en dat er ‘geen veiligheid voor Europeanen is als er geen veiligheid voor Rusland is’. Macron benadrukte dat er geen twijfel over kan bestaan dat ook Rusland zich moet houden aan de territoriale rechten van andere soevereine staten en dat er geen sprake kan zijn van een terugkeer naar een orde van ‘invloedssferen’. Tegelijkertijd pleitte de Franse president ervoor ‘gezamenlijk te bouwen aan een nieuwe veiligheids- en stabiliteitsorde in Europa’.
Volgens de Britse tabloid Daily Mail zou Macron tijdens het diner met Poetin hebben toegezegd dat Oekraïne niet tot het Noord-Atlantisch bondgenootschap zal worden toegelaten maar neutraal zal moeten blijven. Die suggestie dat de president zo’n soort concessie zou hebben gedaan, was mede gebaseerd op het feit dat Franse officials op persbriefings het woord Finlandisering in de mond hadden genomen. Die term verwijst naar de semi-soevereine status van Finland tijdens de Koude Oorlog. Qua binnenlands beleid had Finland toen de vrijheid om te doen en te laten wat Helsinki goeddunkte. De Finse buitenlandse politiek was echter onderworpen aan de wil van de Sovjet-Unie.
Ook een publicatie in het Britse dagblad Financial Times, dat berichtte dat Macron en Poetin een pakket maatregelen voor de-escalatie in Oost-Europa hadden besproken, voedde het vermoeden dat Frankrijk verder was gegaan dan zijn NAVO-partners zouden kunnen billijken.
Verklaringen van het Kremlin wezen overigens niet in de richting van concrete afspraken tussen Macron en Poetin. Presidentieel woordvoerder Dmitri Peskov ontkende het bericht in de Financial Times. Zo’n transactie is ‘onmogelijk’ omdat ‘Frankrijk niet de leider is van de NAVO’, aldus Peskov.
Poetin herhaalt standpunten
De houding van Poetin zelf tijdens de persconferentie na de ontmoeting met Macron was evenmin een aanwijzing voor schuivende posities. De Russische president week niet af van het verhaal dat hij al sinds het begin van de crisis over het voetlicht brengt.
Poetin benadrukte dat de Atlantische alliantie Rusland sinds 2019 beschouwt als een belangrijke tegenstander maar verzweeg dat hij zelf de NAVO al in 2015 heeft aangemerkt als de voornaamste bedreiging voor Rusland. Poetin stelde wederom dat de NAVO oprukt naar de grenzen van Rusland terwijl Rusland zelf nooit andermans grenzen heeft benaderd, waarmee hij de militaire interventies van de afgelopen dertig jaar in Georgië, Moldova en Oekraïne negeerde. Poetin verweet president Zelenski, die hij overigens niet bij naam noemde, opnieuw dat Kyiv de akkoorden van Minsk niet naleeft. Dat die overeenkomst de soevereiniteit en integriteit van Oekraïne volgens Kyiv ondermijnt, inspireerde hem tot een citaat uit het punk- en poprepertoire in de late jaren van de Sovjet-Unie: ‘leuk of niet, je zult het moeten slikken, schoonheid’. En Poetin waarschuwde tenslotte voor een (nucleaire) confrontatie, mocht Oekraïne als NAVO-lid een poging wagen om de Krim te heroveren.
Commentaar
In haar laatste bulletin analyseerde de politicoloog Tatjana Stanovaja de positie van Poetin ten opzichte van Macron puntsgewijs.
Dat Poetin in het gesprek met de Franse president zweeg over een mogelijk ‘militair-technisch’ antwoord op de afwijzing van zijn eisen door de Verenigde Staten is volgens Stanovaja een ‘signaal dat Poetin geen belangstelling meer heeft voor verdere dialoog’ omdat er toch geen deal over eventuele uitbreiding van de NAVO in het verschiet ligt. Poetin ziet het zogeheten ‘open-deurbeleid’ van de alliantie – ieder land kan in principe vragen om een lidmaatschap – als een ‘directe militaire bedreiging van wat hij ziet als Russisch grondgebied’ (denk aan de Krim). In de ogen van het Kremlin is Oekraïne, mocht het toenadering zoeken tot het bondgenootschap gedoemd uiteen te vallen. ‘Het is cruciaal dat Poetin zelfs een hypothetische kans voor Oekraïne om lid te worden van de NAVO ziet als een realiteit. Hij negeert compleet dat Oekraïne nooit lid zal worden (wat iedereen weet, maar niemand kan zeggen)’, aldus Stanovaja.
De spanning stijgt in Moskou zodanig dat de Spaarbank (de grootste financiële instelling van het land) bezig is om op grote schaal internetservers en dataopslagruimte in te kopen, zodat deze bank niet verlamd wordt mocht Rusland onverhoopt worden afgesloten van het internationale bancaire verkeer. Stanovaja citeert in dit verband een Kremlin-bron van het dagblad Kommersant: ‘We leven met het gevoel te zitten op een kruitvat, dat elk moment kan exploderen’.
Op twitter verschenen grapjes over de tafel van het Kremlin. Hier een filmpje en hier een ander filmpje.