In een uniek interview van 25 minuten ondervroeg de Moskouse correspondent van de BBC Steve Rosenberg in Minsk Aleksandr Loekasjenko over de vluchtelingencrisis, de onderdrukking van de opstand tegen de vervalste verkiezingen, de mogelijkheid van een dialoog met de oppositie en zijn verhouding met Vladimir Poetin.
Steve Rosenberg, correspondent van de BBC in Moskou, sprak vorige week in Minsk met Aleksandr Loekasjenko. Rosenberg komt regelmatig in Belarus en maakte de afgelopen weken reportages over de vluchtelingencrisis bij de Witrussisch-Poolse grens. In het interview ontkent Loekasjenko de migrantencrisis als politiek wapen te gebruiken uit kwaadheid over de westerse sancties. 'Toon me de tekst waar ik zeg: Kom naar ons... [...] Waarom moet ik ze tegenhouden aan de grens als ze naar Groot-Brittannië en Duitsland willen? Sorry, moet ik hier stallen of kampen bouwen voor die vluchtelingen? Daarom heb ik gezegd: ik zal ze niet tegenhouden aan de grens, want ze willen niet naar mij maar naar u. Ik heb ze hier niet uitgenodigd'.
Als de BBC-correspondent zegt dat hij zelf van migranten gehoord heeft dat ze Loekasjenko dankbaar waren voor zijn visa en dat Witrussische soldaten het hek voor hen openknipten, eist Loekasjenko feiten. 'Als u mij voorwerpt dat ik migranten help Polen binnen te dringen, leg dan de feiten op tafel. Zet me klem met die feiten!' Op de vraag wat hij met Bondskanselier Merkel heeft besproken besprak, zegt Loekasjenko: 'Ik heb haar gevraagd om 2.000 of 2.100 mensen op te nemen. Er zijn kinderen bij, de situatie was vreselijk, u heeft dat gezien! Dan blijven er voor mij 5.000 over die ik zal terugsturen naar Irak, Syrië, Afghanistan.'
Sprak Merkel u aan als president of als meneer? wilde Rosenberg weten. 'Wat kan u dat schelen? De president in Belarus is meneer Loekasjenko. Voor mij heeft dat geen enkele betekenis. [...] Het interesseert me geen lor wat u in de EU denkt over de president van Belarus. Niet de EU heeft mij gekozen. U erkent mij al 25 jaar niet, nou en? Het Witrussische volk kiest mij en daarom is voor mij belangrijk wat het volk denkt. Of jullie me legitiem of niet vinden maakt me absoluut niets uit. [...] Als jullie in de taal van sancties met mij willen praten en mijn legitimiteit niet erkennen, dan zoek je het zelf maar uit.'
Loekasjenko houdt vol op 9 augustus 2020 met 80% van de stemmen te zijn gekozen. Waar kwamen dan die massa's tegen op de been, wil Rosenberg weten. 'Dat zijn niet mijn cijfers, dat zijn de officiële cijfers van de Centrale Kiescommissie. U zegt dat er massa's de straat opgingen. Die gaan al 25 jaar na elke verkiezingen de straat op, die massa's dat zijn jullie trawanten! Maar deze keer hadden jullie het gewoon beter voorbereid, met jullie Duitse, Amerikaanse en Engelse fondsen, hebben jullie er meer geld tegenaan gegooid, tegen de achtergrond van de pandemie.'
De opstand getuigde niet van grote liefde van het volk voor een leider, die bewapend met een machinegeweer in een helicopter rondvloog, aldus Rosenberg. Hij was zelf getuige van de hardhandige arrestaties, afranselingen en sprak met mensen die mishandeld waren in detentiecentrum Okrestina. 'Dat erken ik', zegt Loekasjenko, 'ook in Okrestina hebben ze er van langs gekregen en ze zijn geslagen door de politie, maar wat zou er in de VS of in Groot-Brittannië gebeurd zijn als mensen zich op de politie stortten om hun de benen te breken? Ze zouden direct een kogel in hun kop hebben gekregen! Maar wij hebben niemand voor zijn raap geschoten.'
In Belarus zijn het afgelopen jaar 270 ngo's verboden, zegt Loekasjenko: 'Wij rijgen alle schoften aan het mes die jullie financieren. Jullie maken je zorgen dat wij jullie netwerkjes hebben vernietigd, die ngo's etcetera en hoe ze heten mogen, die jullie financieren? Mensen die in het belang van Belarus werken hebben we met geen vinger aangeraakt, maar zij die gebruik maken van jullie hulp om hier amok te maken: als we ze niet al hebben uitgeschakeld, dan zullen we dat in de nabije toekomst doen'.
Is het 'Centrum voor Dierenliefhebbers' dan een bedreiging voor de staat en een wapen van het Westen, wil Rosenberg weten. 'Zeur niet over dieren, kijk maar eens waar ze zich in werkelijkheid mee bezighielden. Ik ben er zeker van dat dat gewoon een schild was en dat ze hun geld kregen voor revolutie en opstand. Verschuil je niet achter dat gezwets over dieren. [...] Als ze zijn opgeheven, dan was daar beslist een reden voor!'
Dat Belarus nu volgens de oppositie 873 politieke gevangenen heeft, ontkent Loekasjenko. 'Wij hebben geen politieke gevangenen, omdat dat artikel niet bestaat [in het wetboek van Strafrecht].' En oppositieleidster Maria Kolenikova? 'Zij is jullie agent. Ze zit vast omdat ze de wet heeft overtreden. [...] Ze probeerde het land te ontvluchten met haar bondgenoten.'
Rosenberg legt uit dat Kolesnikova nu juist door de overheid het land werd uitgezet en om dat te voorkomen haar paspoort verscheurde bij de Oekraïense grens. 'Of ze haar paspoort heeft opgegeten moet zij weten. Ik weet niet wat ze wou en wil het niet weten.' Wraak nemen op vrouwen is hem wezensvreemd, zegt Loekasjenko desgevraagd.
'Zodra Poetin met Navalny om de tafel gaat zitten begin ik onmiddellijk onderhandelingen met Svetlana [Tichanovskaja]'
Over zijn contacten met Poetin en de Uniestaat tussen Rusland en Belarus zegt Loekasjenko: 'Die Uniestaat komt er, net zoals u een Uniestaat gaat vormen met Amerika. De Amerikanen, Trump, hebben immers tegen jullie [Britten] gezegd uit de EU te stappen en dat hebben jullie gedaan. Wij vormen een Uniestaat, of die 1 of 2 presidenten zal hebben, daarover heb ik met Poetin nooit een woord gewisseld. Dat staat niet op de agenda.'
Rosenberg herinnert Loekasjenko aan Poetins advies om met de Witrussische oppositie te gaan praten. 'Hij heeft mij niets geadviseerd. We hebben net nog een uur met elkaar gesproken en ik heb van hem geen goede raad gekregen. Ik kan een parallel trekken: zodra Poetin met Navalny om de tafel gaat zitten begin ik onmiddellijk onderhandelingen met Svetlana [Tichanovskaja]. [...] Navalny is een corrupte man en Poetin zal nooit met hem aan de onderhandelingstafel gaan zitten. Hij is geen oppositiepoliticus voor Poetin, hij heeft de belangen van Rusland verraden.' [...]
'Die gevluchte verraders zitten In Litouwen, Polen en bij u in Groot-Brittannië. Jullie financieren, voeden en ondersteunen hen. Litouwen heeft zelfs een prijs genoemd. Eén enkele vluchteling die in Litouwen woont kost de staat ongeveer 400.000 euro [Loekasjenko doelt op Tichanovskaja - red]. Dat is geen oppositie, het zijn verraders. Met hen zullen wij nooit onderhandelen.'
Het Westen, zegt Loekasjenko, staat overigens nog diep in het krijt bij Belarus, dat op de Joden na het meest geleden heeft in de Tweede Wereldoorlog. Ooit waren wij bondgenoten, zegt hij. 'Weet je nog wel, jullie hadden die man met die sigaar [Churchill] en bij ons was er die man met die pijp [Stalin]?'
'Jullie hebben ons nog niet eens de enorme verliezen die wij toen hebben geleden vergoed! Het is nog maar 80 jaar geleden en nu vallen jullie ons huis weer binnen en proberen ons een nieuwe oorlog op te dringen! Maar je moet je wel realiseren dat in een nieuwe oorlog de NAVO en Rusland betrokken zullen raken en dat wordt een kernoorlog.'
Terwijl hij de vlekkeloos Russisch sprekende Rosenberg kleinerend begint te tutoyeren, zegt Loekasjenko: 'Wat zit je toch rookgordijnen op te trekken? Je snapt het zelf allemaal prima. Je blijft me maar verwijten: repessie, repressie! Maar wat had je dan van mij verwacht? Ik moest mijn land en volk verdedigen en dat heb ik gedaan. Misschien heb ik af en toe ongelijk gehad, maar ik heb gedaan wat de wet bij ons voorschrijft'.
Russische havik stemt in met Loekasjenko
Wat Poetin vindt van de onbesuisde uitspraken van Loekasjenko is niet bekend. Soms tikt hij hem op de vingers, bijvoorbeeld toen Loekasjenko uit woede over de westerse sancties dreigde de Yamal-gaspijplijn naar Europa af te sluiten. Maar de voorzitter van Ruslands Veiligheidsraad Nikolaj Patroesjev kan zich uitstekend in Loekasjenko's standpunten vinden.
Nikolaj Patroesjev, voorzitter van Ruslands Veiligheidsraad
'Na chaos en destructie te hebben veroorzaakt in het Midden-Oosten en Noord-Afrika verbazen westerlingen zich er nu over waarom de bevolking van deze landen en masse naar andere gebieden trekt.'
'Vooral Koerden hebben groepen gevormd die het transport van migranten naar Europa organiseren en leveren. Een doorgangsroute via Belarus is een lucratieve en zeer cynische business geworden', aldus Patroesjev.
'Wat er vandaag gebeurt aan de Witrussisch/Poolse grens kan ook beschouwd worden als het gevolg van externe druk op Belarus. Het is ze niet gelukt om het leiderschap van het land te vernietigen, het land in chaos en protestmarsen te storten; nu proberen ze de staat te overstromen met migranten, waarmee ze de sociale zekerheid en het gezondheidssysteem ondermijnen.'
'Door de facto een protectoraat te creëren in Oekraïne, heeft het Westen de economie van dit land vernietigd, de samenleving gereduceerd tot machteloosheid en hele lagen van de bevolking tot de bedelstaf gebracht. Oekraïne kan op ieder moment zo ontploffen, dat miljoenen Oekraïners de benen zullen nemen om een veilig heenkomen te vinden op andere plaatsen', aldus een van de machtigste mannen van Rusland.
dat de