Nord Stream 2 wordt een halt toegeroepen, althans tijdelijk. Het Russische staatsenergiebedrijf Gazprom kan de exploitatie van de gaspijplijn Nord Stream 2 voorlopig niet ter hand nemen door een beslissing van het Duitse Bundesnetzagentur. In Oekraïne is dit nieuws voorzichtig positief ontvangen. In Rusland is vooral terughoudend gereageerd.
De gaspijpleiding kan nu nog niet in gebruik worden genomen, omdat het agentschap, dat toezicht houdt op de (energie)netwerken in Duitsland, op dinsdag 16 november heeft bepaald dat grootaandeelhouder Gazprom de Duitse kant van het project niet juridisch onder Duits recht heeft verankerd. De vennootschap Nord Stream 2, een volledige dochter van Gazprom, is nu nog in Zwitserland geregistreerd. Pas als deze vennootschap ‘wezenlijk’ met mensen en middelen naar Duitsland is overgeheveld en dus onder Duitse jurisprudentie valt, wil het Bundesnetzagentur verder kijken of het de pijpleiding tussen Rusland en Duitsland dwars door de Oostzee kan certificeren. Daarna moet de Europese commissie zich nog buigen over de vraag of aan alle mededingingseisen is voldaan.
Nord Stream. Illustratie Wikimedia
Een dag eerder had het Bundesnetzagentur al bepaald dat ook Oekraïne bij de certificatie van Nord Stream 2 betrokken zou moeten worden. Het agentschap had daarom het Oekraïense energiebedrijf Naftogaz en het gasnetwerk GTSOU, beide monopolies van de overheid, uitgenodigd deel te nemen aan het certificatieproces. De Duitsers honoreerden daarmee een verzoek van deze Oekraïense ondernemingen, die in september hadden gesteld dat de NV Nord Stream 2 als dochterbedrijf van de Russische staat de gaspijpleiding niet onafhankelijk kan en mag exploiteren.
In Oekraïne is opgewekt gereageerd op het besluit van het Duitse agentschap, zij het met een slag om de arm. Voor Oekraïne is Nord Stream een bedreiging, omdat dit land straks geen toltarieven meer kan incasseren voor het vervoer van aardgas naar Europa. Exploitatie van de tweede pijpleiding door de Oostzee kan Oekraïne ongeveer 2 miljard dollar aan transit-inkomsten schelen, wat neerkomt op bijna 1½ procent van het bruto binnenlands product van het land.
Naftogaz heeft het besluit van het Duitse agentschap als ‘goed nieuws’ verwelkomd. Maar Naftogaz-directeur Joeri Vitrenko waarschuwde wel dat er een adder voor Oekraïne onder het gras kan schuilgaan. Gazprom kan een Duitse dochter voor Nord Stream 2 oprichten, die moet veinzen dat de Duitse kant van de pijpleiding door een van Gazprom onafhankelijk bedrijf wordt beheerd, maar feitelijk nog steeds door de Russische staat wordt aangestuurd, omdat 51 procent van de aandelen van het hele project in handen is van Gazprom. ‘Zo’n truc zou niet in overeenstemming zijn met de letter en geest van de Europese regelgeving’, aldus Vitrenko. Zolang de Russische regering zich niet wil houden aan de Europese concurrentiebepalingen en aardgas gebruikt als ‘wapen’ zou Nord Stream 2 volgens Vitrenko onder Amerikaanse sancties moeten blijven vallen.
Voor Rusland is het project een mogelijkheid om de energierelatie met Europa verder aan te halen. Dankzij Nord Stream 2 kan Russisch direct naar Duitsland worden getransporteerd en hoeft Gazprom niet langer gebruik te maken van de pijpleidingen die nu nog over het grondgebied van de buurlanden Oekraïne, Belarus en Polen lopen.
Rusland rustig
In Rusland waren de eerste reacties terughoudend. Op regeringsniveau bleef het kort na het nieuws uit Duitsland stil. Alleen experts gaven commentaar.
Het opschorten van de certificatie werd er meteen na de bekendmaking (nog) niet opgevat als een kardinaal besluit maar slechts als tijdelijke vertraging. Uitstel is geen afstel, aldus Joeri Joesjkov, econoom bij een financiële universiteit van de regering. Volgens Joesjkov gaat het om een ‘papieren procedure’ die volgend jaar aan het einde van de lente of begin van de zomer moet kunnen zijn afgerond. De tijdelijke pauze in de exploitatie zal Gazprom bovendien amper geld kosten, omdat de stijgende aardgasprijzen de gederfde inkomsten zullen compenseren. Op de eerste dag na de beslissing van het Bundesnetzagentur kwam die voorspelling uit. Op de termijnmarkt ging de gasprijs 7,5 tot 10 procent omhoog.
Ook over de deelname van de Oekraïense energiebedrijven aan het certificatieproces maakten experts in Moskou zich nog niet druk. Volgens Sergej Kaufman, analyticus bij de effecten en investeringsmaatschappij Finam, zal Oekraïne alleen zijn bezwaren tegen het hele project Nord Stream kenbaar kunnen maken. Maar er zal niet serieus naar de Oekraïners worden geluisterd, aldus Kaufman.