Repressie in Belarus en Rusland neemt dagelijks toe

De repressie in Rusland en Belarus neemt van dag tot dag grimmiger vormen aan. Op 9 juni werd Navalny's FBK (Anti-Corruptie Fonds) door de rechter tot 'éxtremistische organisatie' verklaard. De afgelopen weken vonden weer arrestaties plaats, werd nieuwe onderdrukkende wetgeving aangenomen, werden regimecritici uit het vliegtuig gehaald en sloot Belarus de landsgrenzen voor eigen burgers in reactie op westerse sancties. Poetin en Loekasjenko troffen elkaar intussen in Sotsji om te praten over verdere integratie van de landen.

fbk extremistisch collage grazjdanskoje obsjestvoFBK extremistisch verklaard (collage ngo Grazjdanskoje obsjtsjestvo)

In een zitting op 9 juni, die twaalf uur duurde, heeft de Moskouse rechtbank FBK (het Anti-Corruptiefonds van Aleksej Navalny) geheel naar verwachting tot extremistische organisatie verklaard. De openbaar aanklager had 47 seconden nodig om zijn aanklacht te onderbouwen, meldden advocaten uit de rechtszaal. De zaak werd achter gesloten deuren behandeld. Het vonnis kan onaangename gevolgen hebben voor de vele tienduizenden sympathisanten en medewerkers van FBK in het hele land. 

De database van FBK, dat op 21 april een landelijke massademonstratie organiseerde voor de vrijlating van Navalny, waarvoor mensen zich moesten registreren, is gehackt en ligt op straat. 460.000 mensen hadden zich bereid verklaard te gaan demonstreren, maar door de repressie ging daarvan uiteindelijk maar een fractie de straat op.

De eminente strafpleiter Ivan Pavlov, die de verdediging van FBK op zich had genomen, hangt inmiddels zelf een strafzaak boven het hoofd wegens het openbaarmaken van geclassificeerde informatie uit een spionagezaak tegen ex-journalist Ivan Safronov. Hij is beperkt in zijn bewegingsvrijheid en mag geen internet gebruiken. De top van FBK zit inmiddels in het buitenland. Directeur Ivan Zjdanov, die in Riga zit, wordt onder druk gezet met de arrestatie van zijn 68-jarige gepensioneerde vader, die in Archangelsk al weken in voorarrest zit op verdenking van een oude fraudezaak. 

Vooruitlopend op de rechtszaak tekende Poetin een wet die mensen die enigerlei banden hebben (gehad) met 'extremistische organisaties' de toegang tot de politiek ontzegt.

fbk advocatenteam komanda 29Het advocatenteam van FBK, derde van rechts Ivan Pavlov (foto Komanda 29)

Druk op politici neemt toe

Maar niet alleen Navalny's organisatie wordt, met het oog op de naderende parlementsverkiezingen van dit najaar, uiteen gejaagd. Ook de druk op onafhankelijke politici wordt opgevoerd. De Moskouse oppositiepoliticus en ex-parlementariër Dmitri Goedkov week op 6 juni uit naar Kiev. Hij werd op 1 juni aangehouden en verhoord omdat hij een oude schuld niet betaald zou hebben. Hij zegt niets met de zaak te maken te hebben.

Als reden voor zijn vlucht voerde hij aan dat hem uit kringen rond de presidentiële administratie ondubbelzinnig te kennen is gegeven dat er een nep-strafzaak tegen hem zou worden geopend als hij het land niet zou verlaten. Het verhoor van Goedkov is symptomatisch voor de repressie waaraan politiek actieve Russen nu worden onderworpen.

dmitri goedkov youtubeOppositiepoliticus Dmitri Goedkov (foto YouTube)

'Enkele mij bekende bronnen uit de omgeving van de administratie van de president meldden, dat er, als ik het land niet verlaat, een nep strafzaak tegen mij zal worden doorgezet, inclusief arrestatie', schreef Goedkov vanuit het vliegtuig naar Kiev op Facebook. 'Als ik blijf, is het consigne de kwestie-Goedkov "met alle middelen" op te lossen. Ik ben van mening dat de uit de duim gezogen "Zaak over de kelder" [verwezen wordt naar een ruimte waarvoor een familielid van Goedkov geen huur zou hebben betaald] uitsluitend is opgerakeld om mij de toegang tot de verkiezingen te ontzeggen en mij in ieder geval tot de verkiezingen het land  uit te jagen.' Goedkov is wel van plan na de verkiezingen terug te keren en de politiek weer op te pakken.

Volgens Goedkov hebben ook zijn familieleden bedreigingen ontvangen. Tegen zijn vader Gennadi Goedkov, fervent tegenstander van Poetin, is een zaak geopend wegens de vondst van een illegaal wapen in zijn Moskouse flat. Gennadi woont in Bulgarije.

Journalisten van onderzoekscollectief I-Stories hebben becijferd dat de afgelopen veertien jaar in het hele land bij verkiezingen op alle niveaus 120.000 kandidaten van kieslijsten zijn geweerd, 20.000 van regimegetrouwe partijen en 100.000 kandidaten uit de onafhankelijke oppositie. 

En om de politiek totaal dood te maken diende parlementariër Jevgeni Fjodorov van regeringspartij Verenigd Rusland een wetsvoorstel in om opinieonderzoeksbureaus en ngo's, die door het ministerie van Justitie tot 'buitenlands agent' zijn bestempeld omdat ze fondsen krijgen uit het buitenland, in verkiezingstijd het houden van opiniepeilingen te verbieden. Peilingen in verkiezingstijd geven hen immers de kans 'de verkregen gegevens te manipuleren met het doel in de samenleving een valse voorstelling van zaken te geven over de steun voor deze of gene kandidaat, deze of gene politieke partij'.

Propagandazender RT noemde in dit verband de onafhankelijke opiniepeiler Levada Centrum in Moskou, die al 25 jaar opinieonderzoek houdt in Rusland en is gegrondvest door de vader van de Russische sociologie Joeri Levada. Het Centrum voert al sinds 2016 - onder protest - het stigmatiserende etiket 'buitenlands agent', maar kon tot op heden onbelemmerd zijn werk doen.

Fjodorov preludeert op de parlementsverkiezingen van september dit jaar en hoewel het politieke speelveld inmiddels goeddeels is leeggeveegd maakt de overheid zich kennelijk toch nog zorgen over de slechte peilingen voor Verenigd Rusland

Fjodorov beargumenteerde zijn wetsvoorstel met verwijzing naar de opstand in Belarus. 'In de periode van de verkiezingscampagne hebben media en ngo's die financiën uit het buitenland krijgen geprobeerd de politieke situatie in het land [Belarus] te destabiliseren en de ratings van het zittende staatshoofd kunstmatig verlaagd, wat wordt bewezen door de feitelijke verkiezingsuitslag', aldus het parlementslid.

open russia andrej pivovarov foto open russiaAndrej Pivovarov, ex-directeur van Open Russia werd uit een vliegtuig gehaald (foto Open Russia) 

Ook in Rusland een vliegtuigarrestatie

Op 31 mei werd Andrej Pivovarov, de voormalige directeur van Open Russia, de politieke organisatie van balling en ex-olietycoon Michail Chodorkovski, in Sint Petersburg uit een vliegtuig gehaald en aangehouden omdat hij de wet op 'ongewenste organisaties' zou hebben overtreden. Bij zijn arrestatie twitterde hij: 'Ze hebben me net in Poelkovo uit het vliegtuig gehaald. Ik ging op vakantie en bij de douane waren er geen problemen. Het vliegtuig was al in beweging toen het plots stopte. Agenten haalden me van boord. Nu zit ik bij de FSB in Poelkovo'. 

Pivovarov werd overgebracht naar Krasnodar, 1250 km ten zuidoosten van Moskou, en hangende het onderzoek tot twee maanden voorarrest veroordeeld. Twee dagen voor zijn aanhouding had Pivovarov de Russische afdeling van Open Russia opgeheven, vanwege de aanstaande aanscherping van de wet op 'ongewenste organisaties'. Alle medewerkers werden ontslagen om vervolging te voorkomen. Volgens Chodorkovski, die tot zijn emigratie in 2013 tien jaar in een strafkamp doorbracht, is de nieuwe wet primair gericht tegen activisten van Open Russia. 'Ik zie de zin er niet van in ons nu voor een tank te werpen', aldus Chodorkovski.

De verdenking tegen Pivovarov is dermate vaag geformuleerd, zegt zijn advocaat, dat op grond daarvan vooralsnog geen enkele verdediging is te baseren. Pivovarov zou 'op zijn Facebookpagina een oproep hebben gedaan onafhankelijke kandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen [in Krasnodar] te steunen'.

Hoe gebruikelijk dit soort wilde beschuldigingen geworden zijn blijkt uit een tweet van Michail Kasjanov, voormalig premier van Rusland en nu partijleider van oppositiepartij PARNAS, die door het ministerie van Justititie op de vingers is getikt omdat in de congresstukken van zijn partij Open Russia werd genoemd, zonder de door de overheid opgelegde verplichte vermelding dat het hier een 'ongewenste organisatie' betreft. PARNAS werd gesommeerd de tekst aan te passen, een staaltje geschiedvervalsing, aangezien Open Russia ten tijde van het congres nog niet ongewenst was verklaard.

pivovarov twitter screenshot

Ook Oleg Chomoetinnikov, onafhankelijk gedeputeerde in de raad van de provincie Lipetsk, emigreerde deze week om veiligheidsredenen met zijn gezin naar het buitenland. Hij was in Rusland de enige volksvertegenwoordiging namens Open Russia en een van de bekendste politici van de provincie Lipets. Hij kruiste de degens met de gouverneur, stemde tegen Poetins grondwetswijzigingen en tegen de pensioenhervorming en deed onderzoek naar statistische onregelmatigheden bij de corona-epidemie.

Tegen de BBC zei hij dat hij te horen kreeg dat hij vervolgd zou worden als hij zou deelnemen aan de verkiezingen. Dat was kort na zijn deelname aan een conferentie van onafhankelijke volksafgevaardigden in Veliki Novgorod, die door de politie werd verstoord door de arrestatie van enkele afgevaardigden. Bij een eerdere bijeenkomst van deze wettig gekozen regionale volksafgevaardigden, in Moskou, werden alle deelnemers aangehouden.

'Ik denk dat het beleid om mensen het land uit te jagen een beslissing is van de administratie van de president, gebaseerd op informatie die verzameld wordt door de siloviki (de orde- en veiligheidsdiensten)', aldus Chomoetinnikov. 'Zij spelen hier een doorslaggevende rol. De lokale autoriteiten beperken zich in dezen tot de kreet: Koffer. Station. Andere provincie.'

Volgens Chomoetinnikov is tot de verkiezingen emigratie de enige optie. Hij is wel vast van plan om terug te keren. 'Ik zal aanwezig zijn op Poetins begrafenis!' Overigens is hij van mening dat de betekenis van Navalny's FBK wordt overschat. Navalny stond pas aan het begin van de organisatie van een echte oppositiepartij. 'De bestorming van de Bastille is uitgebleven'.

'De machthebbers controleren alle maatschappelijke en politieke organisaties in het land. En wie ze niet controleren, die bestempelen ze tot extremisten. De oppositie heeft nu geen enkele andere variant dan ondergronds te gaan. Emigreren of ondergronds gaan werken is de enige realiteit. Belarus heeft iets vergelijkbaars doorgemaakt.'

Belarus: bekentenis onder dwang

Waar Rusland de oppositie het land uitjaagt, sluit Belarus juist de grenzen om emigratie te bemoeilijken. Hoe ver het land daarin gaat bleek uit de vliegtuigkaping van het Ryanairtoestel, opgezet om journalist Roman Protasevitsj (26) terug te halen uit de emigratie. Een doodsbange Protasevitsj, een van de oprichters van de activistische nieuwssite Nexta, riep, nog aan boord: 'Ze gaan me doden!'

Binnen een dag vertoonde de televisie een bekentenisvideo waarin Protasevitsj zei dat hij een van de aanstichters was van de massaopstand in Belarus. Hij toonde berouw, noemde Loekasjenko een man met 'ijzeren ballen' en barstte in snikken uit. Zijn polsen vertoonden sporen van mishandeling en zijn uit Belarus gevluchte ouders zeggen dat het volstrekt duidelijk is dat hij zijn bekentenis onder zware druk geeft afgelegd. Zij herkenden hun zoon niet.

Later werd door de staatstelevisie ONT een anderhalf uur durende documentaire over de kaping vertoond, waarin Protasevitsj enkele malen aan de tand wordt gevoeld. De setting van dat interview was surreëel: een zwarte lege zaal met twee mannen op stoelen tegenover elkaar. Protasevitsj zegt onder meer: 'Protesten houden in Belarus is nu zinloos. Ik heb dat besproken met mijn collega's. Er is geen straatactiviteit zoals eerder en dat is ook niet nodig. We moeten wachten tot de economische situatie verergert, zodat mensen niet de straat opgaan tegen het geweld van de veiligheidstroepen, maar, om het grof te zeggen, voor een kom soep.' Ook suggereert hij verlinkt te zijn door kameraden, omdat niemand iets wist van zijn reisschema.

Loekasjenko voerde de druk op de journalist en fotograaf nog eens extra op door te dreigen hem te laten verhoren door rebellen uit de Volksrepubliek Donetsk, die hem ervan beschuldigen in de Donbas meegevochten te hebben met het extreem-rechtse Oekraïense vrijwilligersbataljon Azov. Er zijn foto's opgedoken van Protasevitsj (destijds begin twintig) in uniform in de Donbas. Zelf zegt hij niet aan de gevechten te hebben deelgenomen, maar slechts als fotograaf te hebben gewerkt. Dit verhaal is op de Witrussische en Russische staatstelevisie breed uitgemeten. Loekasjenko zou overwegen Protasevitsj te laten verhoren door de rebellen van de Volksrepubliek Donbas.

Terwijl de Europese Unie besloot Belarus te straffen door het luchtruim te sluiten voor de Witrussische luchtvaartmaatschappij Belavia en Europese lidstaten te verbieden over en naar Belarus te vliegen, had Loekasjenko zelf al eind vorig jaar het initiatief genomen de landsgrenzen van Belarus gesloten. Sinds december 2020 mochten slechts bepaalde categorieën reizigers (diplomaten, vrachtwagenbestuurders, douaniers, studenten en zakenreizigers) de grenzen met Litouwen, Polen, Letland, Litouwen en Oekraïne nog passeren.

De regels werden eind mei nog aangescherpt: alleen mensen met een permanente verblijfsvergunning elders mogen Belarus nu nog via de landsgrenzen verlaten. De overheid gebruikt de pandemie als excuus, maar vreest in werkelijkheid een exodus van, bijvoorbeeld, mensen uit de bloeiende en belangrijke Witrussische IT-sector. Nu ook het luchtverkeer met Europa is stilgelegd, kunnen burgers Belarus slechts via Rusland of andere niet-Europese landen per vliegtuig verlaten.

belarus poetin en loeka in sotsji 28 mei foto kremlinPoetin en Loekasjenko ontmoetten elkaar in Sotsji op 28 mei (foto Kremlin) 

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.