Aleksej Navalny is uiteindelijk toch aangekomen in 'heropvoedingskolonie 2' in de stad Pokrov in de provincie Vladimir, ongeveer 100 km ten oosten van Moskou. Dit maakte hij zelf bekend op 15 maart. Na eerdere geruchten dat hij daar gedetineerd zat bleek de oppositieleider ondergebracht in de onderzoeksgevangenis Koltsjoegino in dezelfde provincie. De strafkolonie in Pokrov heeft een beroerde reputatie. Gevangenen zouden er mentaal worden gebroken. 'Ik had me niet kunnen voorstellen dat je op 100 km van Moskou een echt concentratiekamp kunt bouwen,' schreef Navalny op Facebook.
Aleksej Navalny in strafkamp Pokrov 2
'Drie dingen blijven me verbazen', schreef Navalny. 'De sterrenhemel boven ons, de categorische imperatief in ons en het verbazingwekkende gevoel als je met je hand over je versgeschoren hoofd strijkt. Hartelijke groeten uit sector A van verscherpte controle'.
Volgens zijn Facebook post is vloeken verboden en kwam het hem voor dat zijn kampgenoten bang waren om om te kijken. Navalny zegt geen geweld te hebben gezien. 'Er zijn overal videocamera's, ze houden iedereen in de gaten en rapporteren de kleinste overtredingen. Ik denk dat iemand aan de top 1984 van Orwell heeft gelezen', aldus Navalny.
'Ik heb nog geen geweld gezien of maar iets wat er op leek, hoewel de gespannen houding van de gevangenen, die in de houding staan en bang zijn hun hoofd om te draaien mij geloof doet hechten aan de talloze verhalen dat hier, in Pokrov-2, tot voor kort mensen half dood werden geslagen met houten hamers.'
Navalny zegt het redelijk goed te maken, al zijn de nachten gebroken. '‘s Nachts word ik elk uur wakker gemaakt door een man met een camera. Hij filmt me en zegt: 'Het is 02:30, dit is gevangene Navalny, hij is vluchtgevaarlijk.'
Volgens zijn advocaten moet Navalny de eerste twee weken in quarantaine zitten, waarna hij wordt ondergebracht bij de andere gevangenen. Hij is 'opgewekt en vrolijk'.
Rode Zone
Pokrov 2, dat plaats biedt aan 800 gevangenen in barakken, geldt als 'rode zone' waar de kampleiding stricte controle houdt op het hele bestaan, aldus persbureau Bloomberg. 'Het is een streng strafkamp met zeer stricte regels, om het zwak uit te drukken', aldus Eva Merkatsjeva, lid van een ngo die het kampensysteem op de voet volgt, tegen het persbureau.
In Pokrov zal hij, met aftrek van huisarrest, nog 2,5 jaar moeten doorbrengen, nadat een voorwaardelijk vonnis in een oude fraudezaak uit 2014 in de rechtbank werd omgezet in kampstraf omdat de oppositieleider zich niet tijdig bij de politie had gemeld. Navalny meldde zich niet omdat hij in Duitsland herstelde van de zenuwgasaanslag op zijn leven in Tomsk, die wordt toegeschreven aan de FSB. Op 17 januari keerde Navalny terug naar Moskou, waar hij nog op het vliegveld werd gearresteerd.
Aleksandr Kalasjnikov, hoofd van het Russische gevangeniswezen, zei tegen het Russische persbureau TASS dat Navalny's 'gezondheid of leven' in de gevangenis geen gevaar lopen. Kalasjnikov is een van de vier functionarissen die de Europese Commissie op een sanctielijst naar aanleiding van de moordaanslag op Navalny heeft gezet.
Er heerste enige weken onduidelijkheid over Navalny's verblijfplaats. Dat past in Poetins plan, zei Navalny's actieorganisatie Fonds voor de Bestrijding van de Corruptie (FBK): na alle tumult rondom de 'Berlijnse patiënt' moet nu volgens Poetins plan de stilte intreden. 'Tweeëneenhalf jaar langverbeide stilte. Eindelijk gaat Poetins grootste droom in vervulling - Navalny zal verdwijnen. Niemand weet waar hij is, niemand volgt meer wat Navalny doet en zegt.' Maar dat plezier gaan wij Poetin niet doen, aldus zijn medestrijders, die alvast een boekje opendeden over Pokrov-2.
Hier de beelden van het strafkamp waar Navalny is beland (bron: FBK)
FBK: 'Wat gebeurt hier bij binnenkomst? 'Je wordt uit de auto geladen, ze nemen je spullen in beslag en dwingen je je gezicht naar de muur te draaien en op je hurken te gaan zitten. Dan slaan ze je. Meteen. Volgens vele verslagen is het eerste dat met je gebeurt als je het terrein betreedt dat ze je slaan. Dat is profilactisch, opdat je je plaats kent. Navalny is niet geslagen. En dat was zo bijzonder dat dat zelfs nieuws was voor de media. Een goed begin, nietwaar?'
Politieke gevangenen, zegt FBK, is het verboden met andere gedetineerden te spreken. 'Weet u nog dat Navalny onlangs de status "vluchtgevaarlijk" kreeg? Grappig natuurlijk, maar weet u wat dat betekent? Dat betekent dat er elke twee uur iemand met een videocamera langskomt en hem dwingt zich kenbaar te maken met naam en toenaam, geboortedatum etcetera. En dat 's nachts elk uur een medewerker met een zaklamp hem komt filmen of wekken, waarbij hij zich opnieuw moet voorstellen. Dat is regelrechte marteling. Doelbewuste vernietiging van de mens, vernedering van zijn persoon, dat heeft niets met de wet en rechtvaardigheid te maken.'
Totaal isolement
Activist Konstantin Kotov, opgepakt na de demonstraties tegen fraude bij de gemeenteraadsverkiezingen in de zomer van 2019, zat twee jaar in Pokrov. 'Navalny is daarheen gebracht omdat daar alles onder controle staat van de leiding, elke stap van een veroordeelde wordt direct gerapporteerd, zei Kotov tegen de Russische site Mediazona, die zich specialiseert in informatie over het gevangeniswezen. 'Bovendien zit je er totaal geïsoleerd: er is geen enkel contact met de buitenwereld behalve gewone brieven en telefoontjes, die worden afgeluisterd. Andere mogelijkheden om contact te onderhouden met de buitenwereld zal Aleksej [Navalny] niet hebben. Ik denk dat hij juist daarom daarheen is gebracht,' aldus Kotov.
Kotov werd aanvankelijk tot vier jaar veroordeeld omdat hij vier keer een éénmanspiket uit protest tegen de verkiezingsfraude had georganiseerd. Na felle protesten werd de straf omgezet in anderhalf jaar.
De meeste gevangenen zitten in Pokrov voor diefstal of drugshandel, maar volgens Kotov gebruikt de overheid de kolonie ook voor politieke gevangenen die ze in de buurt van Moskou willen houden. Het kamp werkt met zogenaamde 'activisten', delinquenten die betaald worden door de leiding om de andere gevangenen te terroriseren en klein te houden. Dat is in het Russische kampensysteem een overblijfsel uit de Stalin-tijd. De 'activisten' provoceren de gevangenen en stellen pijnlijke vragen over je privéleven. Groet je een medewerker niet op tijd, dan beland je in de isoleercel.
Navalny's strafkamp in Pokrov (foto FBK)
Tegen de Moscow Times zei Kotov: 'Dit is een zeer strenge gevangenis. Ze proberen elke stap en elke gedachte van je te controleren.' Bajesklanten met vergelijkingsmateriaal vertelden hem dat Pokrov een van de strictste was waar ze gezeten hadden. 'Het voelde als een hoogbeveiligde gevangenis voor zware criminelen.'
Volgens Kotovs advocaat Maria Eismont gaat de kampleiding er prat op dat er met het aantreden van een nieuwe directeur niet meer wordt geslagen of gemarteld, zoals in Russische gevangenissen veelvuldig voorkomt. Toch is het gevangenisregime volgens haar gericht op de 'totale vernietiging van de mens'.
'Toen ik Kotov voor de eerste keer zag, keek hij alleen maar naar de grond en zei dat het verboden was om je heen te kijken,' aldus Eismont. 'Dat maakte diepe indruk op me. Sterker nog: ik kreeg een briefje waarop Kotov zijn advocaat in zijn handschrift vroeg geen mobiele telefoon mee te nemen naar de afspraak en dat de ontmoeting niet in een apart vertrek maar in een publiek vertrek moest plaatsvinden.'
Eismont maakte stampij en hield zich niet aan die afgedwongen restricties. Ze nam het gesprek op en maakte foto's van Kotov. 'Die foto's waren verschrikkelijk en maakten op iedereen enorme indruk, maar zelfs die foto's geven niet totaal weer wat ik op die dag heb gezien.'
Vernedering en bullying
De nationalistische politicus Dmitri Djomoesjkin verloor 40 kilo aan lichaamsgewicht in zijn jaren in Pokrov, vertelde hij aan Mediazona. Hij kreeg in 2017 2,5 jaar kamp omdat hij foto's had gepost van de jaarlijkse nationalistische 'Russische mars'. Geslagen werd hij niet, maar wel voortdurend vernederd. Op de vraag wat hij van Poetin vond, gaf hij een negatieve kwalificatie. 'Je zult het slecht hebben', was de reactie. Er zaten dertien man in de barak, slechts gekleed in onderbroek en t-shirt. 's Nachts werden ze gewekt. 'De medewerkers zijn bijna allemaal klootzakken. Menselijk gesproken zijn ze al lang geleden totaal gedeformeerd,' aldus Djomoesjkin.
Mensen verloren er hun verstand, aldus Djomoesjkin. 'Er zijn voordturend commando's, je moet elke keer opstaan wanneer zo'n 'activist' opduikt. Stel je voor: zo'n 20 activisten gaan van kamer naar kamer en jij moet als een duikelaartje staan, zitten, benen bij elkaar, hoofd naar beneden, handen achter je rug. In de barak mag je sowieso je handen niet van je rug halen. Je staat altijd stil, je mag niet van je ene been op je andere, je mag niet opzij kijken en je moet onbeweeglijk naar de grond kijken. Als je aan je neus wil krabben moet je toestemming vragen. Je moet overal toestemming voor vragen en dat wordt bijgehouden in een schriftje.'
Een nieuw onderzoeksrapport van journalistencollectief Projekt constateert intussen dat Russische rechters mensenrechtenactivisten en demonstranten steeds strenger straffen. Alleen al in de eerste twee maanden van 2021 werden in Moskouse rechtbanken 5.716 rechtszaken gevoerd tegen demonstranten en dat is meer dan tweemaal zo veel als de 2.466 zaken in heel 2019 en meer dan zes keer zoveel als de 905 zaken die dienden in heel 2017.
Eenderde van de beklaagden in 2021 (3.751 mensen) werd bovendien tot celstraffen veroordeeld; in 2019 was dat slechts 5 procent (112 mensen) en in 2017 maar 9 procent (62 mensen). Dit jaar verdubbelde ook het aantal vrouwen dat voor de rechter kwam in verband met protesten. Bijna de helft van die begin dit jaar gearresteerde 455 gearresteerde vrouwen eindigde achter de tralies.
Toename van aantal rechtszaken tegen demonstranten (bron Projekt)
(Bronnen: Mediazona, Meduza, Projekt, Bloomberg, TASS, The Moscow Times, Radio Liberty, FBK, RBK)