De Hoge Raad van Rusland heeft het strikte huisarrest van de Amerikaanse investeringsbankier Michael Calvey en vijf andere collega’s opgeheven, maar een vrij man is hij nog steeds niet. Het besluit van de hoogste rechter wordt in Amerikaanse diplomatieke kringen opgevat als een lichtpuntje voor het investeringsklimaat in Rusland. Sceptici menen daarentegen dat de zaak-Calvey juist illustreert dat buitenlandse ondernemers nog steeds geen aanspraak kunnen maken op rechtsgelijkheid en het bedrijfsleven onderworpen blijft aan chantage door de staatsveiligheidsdienst FSB.
Michael Calvin is ceo van de investeringsbank Baring Vostok, die hij al in 1994 in Rusland had opgericht. Baring Vostok werd in een kwart eeuw de grootste investeerder in Rusland en andere voormalige Sovjetrepublieken.
Michael Calvey. Foto Sputnik.
De bank manifesteerde zich vooral in de hightech-sector. Zo maakte Baring Vostok het mogelijk dat de startups Yandex en Ozon zich konden ontwikkelen. Yandex is inmiddels de grootste zoekmachine met aanverwante diensten in Rusland geworden en heeft weten te voorkomen dat Google een grote speler op de Russische markt kon worden. Ozon spiegelt zich aan Amazon is momenteel de belangrijkste internetwinkel van Rusland. Recent heeft de spaarbank Sberbank aangekondigd de aanval op deze marktpositie van Ozon te gaan openen.
Opzetje via geheime dienst
Calvey werd in februari 2019 door de geheime dienst gearresteerd op verdenking van oplichting van onder anderen zijn zakenpartner Artjom Avetisjan. Volgens de Russische Justitie zouden Calvey en zijn vijf medewerkers bij de bank Vostotsjni, waar Avetisjan minderheidsaandeelhouder is, een bedrag van 39 miljoen dollar hebben verduisterd. De aanhouding van Calvey werd direct geïnterpreteerd als een harde slag voor het investeringsklimaat in Rusland en met name voor de ontwikkeling van de innovatieve hightech-sector.
Omdat Avetisjan een ondernemer is met goede relaties met vicepremier Andrej Beloöesov en andere hooggeplaatste functionarissen in regeringskringen en bovendien bevriend is met de zoon van voormalig FSB-chef Nikolaj Patroesjev, rees het vermoeden dat de arrestatie van Calvey geen zuiver strafrechtelijke reden had, maar dat de geheime dienst wellicht werd gebruikt als instrument voor een afrekening. Dat idee werd versterkt toen president Vladimir Poetin ook nog eens openlijk liet weten dat hij de strafzaak ‘persoonlijk onder controle’ had genomen. Meestal wekt de president de indruk dat hij de scheiding der machten respecteert en niets te maken heeft met welke juridische procedure dan ook.
Onderhandse deal
Hoewel Baring Vostok de aantijgingen van Avetisjan van de hand wees, was de investeringsbank wel bereid om het conflict te schikken. Die onderhandelaars moesten op eieren lopen om te voorkomen dat ze de toorn van het Kremlin zouden oproepen. Volgens de Britse krant Financial Times werden de onderhandelingen in de kaart gespeeld door een verkoeling in de banden tussen Avetisjan en Beloöesov. Uiteindelijk kon een deal te waarde van 32 miljoen dollar worden gesloten.
Niet lang daarna besloot de Hoge Raad het strikte huisarrest van Calvey en de vijf anderen op te heffen. De bewegings- en communicatievrijheid van de zes blijft wel beperkt. Zo mogen Calvey en de anderen niet aanwezig zijn op de burelen van Baring Vostok of hun eigen kantoren, niet per post corresponderen en geen gebruik maken van internet. Volgens Baring Vostok kan na de uitspraak van de Hoge Raad nu niettemin ook de strafzaak tegen de zes verdachten worden gestaakt. Justitie kan die oproep naast zich neerleggen en de zaak gewoon doorzetten. Maar juristen verwachten dat dit niet gebeurt. Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov wilde daar nog niet op vooruitlopen. ‘Alleen de rechter kan bepalen of een mens schuldig is of niet’, zei de rechterhand van president Poetin.
Maar als de zaak inderdaad wordt geseponeerd, zal dat volgens de Amerikaanse ambassadeur in Moskou een goede uitwerking hebben op het ondernemingsklimaat. De uitspraak van de rechtbank ‘is een positieve stap in de richting van een oplossing in een zakelijk conflict dat de betrekkingen tussen Rusland en Amerika belast’, aldus VS-ambassadeur John Sullivan. Niet iedereen is daarvan overtuigd. Volgens financiële experts in Moskou bewijst de zaak-Calvey dat zakenlieden, die er niet voor terugdeinzen om de regering en de geheime dienst in te zetten voor hun belangen, kunnen profiteren van de zwakke rechtsstaat, schrijft The Moscow Times. De in Parijs werkzame econoom Sergei Goerijev deelt die scepsis. 'De deal werd pas bereikt toen Calvey zich bereid had getoond het volledige bedrag te betalen dat zijn "zakenpartner" had gevraagd. Dit toont aan dat zakenlui met FSB-connecties er nog gewoon honderd procent kunnen uittrekken', zegt Goerijev desgevraagd.
Geen adequate oncologie
De zaak-Calvey kent niet alleen een zakelijke aspect, maar heeft ook een persoonlijke kant. Calvey zat twee maanden gevangen in de Moskouse gevangenis Matrozenrust, waar de accountant Sergej Magnitsky ernstig ziek werd en vervolgens in 2009 wegens verwaarlozing stierf. Ook Calvey werd na zijn arrestatie ernstig ziek. Nadat hij in april 2019 was hij vrijgelaten en met een enkelband onder huisarrest geplaatst, werd bij hem in het voorjaar van 2020 een kankergezwel (liposarcoom) gediagnosticeerd. De voorwaarden van het huisarrest werden echter niet versoepeld. Door dat besluit kon Carvey geen volwaardige moderne therapie ondergaan, maar moesten de artsen volstaan met een ouderwetsere bestraling.