De tweede golf van de coronapandemie in Rusland treft, met al dagenlang ruim 19.000 nieuwe besmettingen per dag, niet alleen de grote steden als Moskou en Petersburg hard, steeds luider klinken noodkreten uit de slecht geëquipeerde en verzorgde regionale ziekenhuizen, waar de medische voorzieningen aanzienlijk beroerder zijn. Door een chronisch tekort aan personeel, te weinig beschermingsmiddelen, ziekenhuisbedden en apparatuur luiden artsen steeds wanhopiger de noodklok.
In verschillende Russische steden moeten ambulances uren wachten bij ziekenhuizen voordat ze hun patienten kunnen afleveren. Foto NTV, Twitter.
Verontruste artsen schreven een brandbrief aan Poetin. Het ministerie van Volksgezondheid verbiedt medisch personeel intussen op eigen gezag naar buiten te treden met misstanden. Maar de autoriteiten erkennen dat de regio's in zwaar weer verkeren.
In ziekenhuizen in de Oeral en een aantal Siberische regio's wordt momenteel hard gestreden om het coronavirus onder controle te krijgen. Naast bedden is er ook een tekort aan medisch personeel waardoor de werkdruk op artsen in de provincie enorm is. Patiënten klagen over wachtrijen voor ambulances, coronatests en CT-scans (longfoto’s). Er is een groot tekort aan medicijnen (o.a. antibiotica tegen longontsteking en virusremmers) die het Russische ministerie van Gezondheidszorg adviseert te gebruiken. Het geneesmiddelentekort wordt mede veroorzaakt door nieuwe, strengere verkoopregels. In plaats van levensmiddelen zijn Russen geneesmiddelen gaan hamsteren voor de tweede golf.
Alarmerende berichten zijn er uit de Siberische stad Tomsk waar een tekort aan ziekenhuisbedden is. Een met covid-19 besmette vrouw kreeg aangeboden om ‘zittend’ opgenomen te worden, omdat er voor haar geen bed meer beschikbaar was, twitterde Dmitri Alesjkovskij, directeur van het liefdadigheidsfonds Noezjna Pomosjtsj (Hulp is nodig) en het daaraan verbonden journalistieke platform Takie Dela.
Schrijnende videobeelden uit dezelfde stad tonen ziekenhuisgangen vol patiënten op uitklapbedden, sommigen hoestend, anderen zittend op een stoel. ‘In de kamers is geen plek. (…) Er zijn nog maar twee stoelen vrij (…). Dit is onze realiteit,’ aldus de maker van de video die via chatdienst Telegram de wereld in ging.
Video gemaakt door Elizavata Titova, dochter van een coronapatient (Tomskpolit).
Inwoners vroegen zich af waarom er te weinig bedden zijn terwijl de lokale autoriteiten op 1 november nog verzekerden dat een kleine 40% van de bedden beschikbaar zou zijn. Op 2 november verklaarden de plaatselijke autoriteiten het tekort uit het feit dat het ziekenhuis werd overspoeld door een plotselinge toestroom van patiënten. Inmiddels zou het aantal bedden zijn opgeschaald van 80 naar 150.
Ook uit de regio Novosibirsk kwamen beelden naar buiten van patiënten die op de overloop van een trap moesten slapen omdat zelfs op de gang geen ruimte meer was. Ook hier werd het tekort aan bedden door de autoriteiten bevestigd.
Stakende ambulances
In de stad Omsk zijn alleen al in oktober bijna 5.000 besmettingen geregistreerd. Het ambulancepersoneel heeft moeite om ziekenhuizen te vinden die patiënten kunnen opnemen. Door het tekort aan ziekenhuisbedden moeten patiënten soms dagen wachten op een ambulance waardoor de zorg in sommige gevallen te laat komt. Ook in de Oeralregio’s Sverdlovsk en Tsjeljabinsk en in de zuid Siberische regio Koergan moeten inwoners te lang wachten op ambulances en staan ambulances in de rij voor het ziekenhuis alvorens ze hun patiënten kunnen afleveren. Vergelijkbare beelden deden bij de eerste coronagolf de ronde over de sociale media.
In de nacht van 27 oktober reden enkele ambulances uit protest naar het lokale ministerie van Gezondheidszorg in Omsk omdat er in de ziekenhuizen geen plaats meer voor hun patiënten was. Ze protesteerden door met loeiende sirenes voor het ministerie te gaan staan en eisten uitsluitsel welk ziekenhuis wel plek had voor coronapatiënten. Eén van de ambulances reed tien uur door de stad met een 71-jarige covid-19 patiënt. Na de protestactie werden er alsnog bedden geregeld voor de patiënten. Volgens een medewerker van een ambulance in Omsk weigeren ziekenhuizen elke dag patiënten op te nemen.
Wanhoopsbrief aan Poetin
Ook uit de zuid-Siberische stad Koergan klonken eind oktober stemmen van wanhopige artsen. In een open brief aan president Poetin vroegen artsen uit vier lokale ziekenhuizen de president om hulp, zo nodig militaire artsen. In de brief luiden ze de noodklok:
'Regionale autoriteiten verzuimen de nodige maatregelen te nemen, verzwijgen de problemen en verlagen de cijfers aanzienlijk. Ondertussen is de gezondheidszorg ingestort. Er is geen plek in de ziekenhuizen, er is een catastrofaal tekort aan medisch personeel (voor een afdeling met 60 mensen zijn twee verpleegsters en een arts beschikbaar zelfs in een gespecialiseerd ziekenhuis, in de voor covid-19 heringerichte ziekenhuizen is de situatie nog veel erger). Er is te weinig medische zuurstof. (…) 80% van het medisch personeel heeft corona of heeft het al gehad (…),’ aldus de artsen.
Het Russische ministerie van Volksgezondheid detacheerde vervolgens artsen naar Koergan om de zorg daar beter te organiseren. Ook is aanvullende financiering beloofd. Tegelijkertijd werden de om hulp smekende artsen echter ondervraagd door de politie. Volgens de onafhankelijke artsenvakbond Alliantie van Artsen wordt met ‘psychologische druk’ geprobeerd artsen te ontmoedigen met misstanden naar buiten te treden.
Het Russische ministerie van Volksgezondheid gaf op 28 oktober 167 medische instellingen opdracht om 'ieder commentaar en elke publieke verklaring omtrent het nieuwe coronavirus covid-19 in schriftelijke of mondelinge vorm af te stemmen met het persbureau van het ministerie van Gezondheidszorg van de Russische Federatie.' Volgens artsenvakbond Alliantie van Artsen probeert het ministerie artsen op deze manier de mond te snoeren en gaat dat in tegen het recht van vrijheid op informatie.
Het ministerie liet tegenover nieuwssite Meduza weten dat de maatregel nodig is om de bevolking effectiever te informeren over de maatregelen die nodig zijn om het coronavirus in te dammen.
Overigens vallen veel gewone regionale ziekenhuizen niet onder het federale gezag maar onder het lokale ministerie van Volksgezondheid en zijn zij formeel niet direct aan deze restrictie gebonden.
Arts uit regio Koergan (links) vertelt aan artsenvakbond Alliantie van Artsen dat artsen na hun brandbrief ondervraagd werden door de politie.
Geen zuurstof
Sommige regionale ziekenhuizen, bijvoorbeeld in de regio Tsjeljabinsk en Penza en de steden Volgograd, Novosibirsk en Koergan, kampen met een tekort aan zuurstof omdat er problemen zijn met de levering. Voor de behandeling van ernstig zieke coronapatiënten is zuurstof via een beademingsapparaat noodzakelijk.
In de zuid-Russische stad Rostov aan de Don zijn zeker vijf patiënten overleden doordat er een veertig minuten durende storing was in de zuurstofapparatuur. Volgens het personeel waren er al sinds september dagelijks problemen met de zuurstofapparatuur. Die storingen hebben mogelijk te maken met het feit dat het aantal bedden in het ziekenhuis is opgeschaald terwijl de levering van zuurstof gelijk is gebleven.
De gouverneur van de regio beweerde aanvankelijk dat het bericht over het zuurstoftekort nepnieuws was, een uitvlucht die de Russische autoriteiten wel vaker gebruiken als er misstanden over het verloop van de corona-epidemie naar buiten komen. Maar eind oktober is het hoofd van de lokale afdeling van het ministerie van Gezondheidszorg ontslagen, een erkenning dat er fouten zijn gemaakt.
Overvolle mortuaria
Terwijl de Russische autoriteiten intussen ook openlijk over een tweede golf spreken, vragen experts zich af of de eerste golf in Rusland überhaupt is weggeweest. Ze noemen de coronacijfers van de afgelopen weken behoorlijk zorgwekkend. Niet alleen is het aantal besmettingen fors gestegen, ook het aantal doden is dit keer hoger. Volgens officiële statistieken sterven er dagelijks tussen de 200 en 300 mensen aan corona.
Dat er veel coronaslachtoffers vallen in Rusland, blijkt uit de overvolle mortuaria in tenminste vijf Russische steden (o.a. in Novokoeznetsk, Barnaoel, Kostroma). Er zijn schokkende beelden uit de Siberische stad Novokoeznetsk waarop te zien is hoe de vloer en de planken van een mortuarium vol liggen met lijken in zwarte zakken.
De lokale autoriteiten hebben bevestigd dat dit inderdaad grotendeels coronaslachtoffers waren. Familieleden konden hen vanwege quarantainemaatregelen niet direct ophalen. Daarnaast is er, net als in andere steden, een tekort aan patholoog-anatomen. In Rusland moeten alle overleden patiënten volgens de wet door een patholoog-anatoom onderzocht worden om de doodsoorzaak vast te stellen. Enkele uren nadat de video naar buiten was gekomen, werd het hoofd van de lokale afdeling van het ministerie van Gezondheidszorg ontslagen ‘wegens fouten bij de zorgverlening aan de bevolking’.
Het aantal nieuwe coronabesmettingen per etmaal in Rusland vanaf 1 maart tot en met 5 november 2020. Bron: Meduza.
Overheid erkent noodtoestanden
De over het algemeen optimistische Russische autoriteiten erkennen dat de Russische regio's in zwaar weer verkeren. Volgens vicepremier Tatjana Golikova is er in zestien regio's sprake van een kritieke situatie, omdat meer dan 90% van de ziekenhuisbedden bezet is (volgens de minister van Gezondheidszorg beschikt Rusland op een bevolking van 144 miljoen in totaal over 182.000 bedden voor COVID-19 patiënten) en in vijf regio's is maar liefst 95% van de bedden bezet terwijl de besmettingspiek nog niet bereikt is. Experts verwachten dat de piek half november zal komen en mogelijk tot in december zal voortduren.
Wantrouwen over officiele statistieken
Volgens onafhankelijke Russische media geven de autoriteiten te weinig gedetailleerde informatie over de ontwikkeling van de epidemie (het aantal ziekenhuisopnames en het aantal nog beschikbare bedden is niet terug te vinden in de officiële cijfers) waardoor het moeilijk is een beeld te krijgen van de ernst van de situatie.
Omdat de overheid te weinig inzicht geeft in de ontwikkelingen van de epidemie heerst er veel wantrouwen onder de bevolking. Bijna 60% van 502 ondervraagde artsen vertrouwt de officiële statistieken van de overheid niet, blijkt uit een onderzoek van het onderzoeksbureau FOM (Fonds voor publieke opinie) en het onafhankelijke Levada centrum. Daarnaast denkt bijna de helft van de ondervraagden dat de besmettings- en sterftecijfers hoger liggen dan de officiële statistieken doen geloven.
In de regio’s worden nu ook geboortehuizen, winkelcentra en pedagogische instellingen ingericht voor coronapatiënten. President Poetin heeft inmiddels tien miljard roebel (110 miljoen euro) beschikbaar gesteld voor de zwaarst getroffen regio’s voor de aankoop van testen, beschermende middelen en apparatuur.
Voorzichtig optimisme in Moskou
Volgens burgermeester Sobjanin van Moskou hebben de strengere coronamaatregelen (30% werknemers bedrijven werkt thuis, ouderen zitten verplicht thuis, middelbaar en hoger onderwijs is online) in Moskou al geleid tot een ‘relatieve stabilisering’ van de tweede golf en is dit aanleiding tot ‘voorzichtig optimisme’. Volgens officiële cijfers komen er in de Russische hoofdstad dagelijks ruim 5000 nieuwe besmettingen bij en in Sint-Petersburg ligt dat aantal rond de 1000. Afgaande op de laatste cijfers is het einde van de tweede golf in Rusland voorlopig nog niet in zicht.
Bronnen: Vedomosti, Novaja Gazeta, Radio Svoboda, Meduza, The Guardian, Reuters, BBC Russian, stopcoronavirus.ru