President Poetin heeft de volksstemming over zijn nieuwe constitutionele orde ruimschoots gewonnen. Hij kan zijn presidentschap tot 2036 voortzetten, nu zijn eerste vier termijnen sinds 2000 zijn geannuleerd. Volgens de centrale Kiescomissie heeft 77,92 procent van de opgekomen kiezers ingestemd met deze en andere grondwetswijzigingen. Omdat circa 65 procent van de burgers z'n stem zou hebben uitgebracht bij het plebisciet over de nieuwe Russische grondwet, is de stemming geldig. Op grond van deze uitslag kan het Kremlin claimen dat de meerderheid van 50,65 procent van alle Russen, inclusief de thuisblijvers, zich voor Poetins grondwet heeft uitgesproken.
In bijna het hele land heeft een meerderheid van de kiezers 'ja' gestemd, zo blijkt uit een grafiek van de Russischtalige BBC. Alleen in het noord-Siberische district Nenets keerden de burgers zich tegen de nieuwe grondwet: slechts 44% stemde voor.
Volgens de centrale Kiesraad zijn de stemmingen vlekkeloos verlopen. De commissie heeft geen enkele onregelmatigheid geconstateerd tijdens het plebisciet, dat overigens niet aan strikte wettelijke regels was gebonden omdat het formeel geen besluitvormend referendum was.
Interessant zijn niettemin de discrepanties in de uitslagen in Moskou en Sint-Petersburg. In de hoofdstad stemde 65 procent voor, in de provincie-Moskou stemde 79% 'ja' en in de provincie Sint-Petersburg deed ook 79% dat. Maar in beide steden hadden mensen uit het tegenkamp eerder exitpolls bij stembureaus gehouden. De 'nee-campagne' registreerde in Sint-Petersburg 63% tegen en 37% voor de wijzigingen. Een andere groep activisten, die zich 'de burgermaatschappij' noemt, kwam uit op dezelfde cijfers. In Moskou kwamen de exitpolls van de 'nee-campagne' uit op 55% tegen en 45% voor, terwijl de 'burgermaatschappij' 53% tegen en 47% voor de nieuwe grondwet mat. Hierbij moet worden opgemerkt dat in Moskou de digitaal uitgebrachte stemmen niet konden worden meegewogen. In Moskou en Nizjni Novogorod konden de Russen ook met hun DigiD via internet stemmen. In Moskou zou bijna 38% van de online-kiezers 'nee' hebben gestemd, in Nizjni Novgorod ruim 40%, zo meldt nieuwssite RBK.
Stembureau op straat in Brjansk. Foto van Twitter
Digitaal stemmen
In Moskou hadden zich volgens de cijfers van de centrale kiesraad ongeveer 1,1 miljoen burgers aangemeld om een elektronische stem uit te brengen. Dat is bijna 15 procent van het totale electoraat in het hoofdstedelijke district en bijna de helft van het opkomstpercentage tot nu toe in heel Rusland.
Nadere analyse van deze gegevens van de kiesraad roept vragen op, zo heeft de verkiezings-statisticus Sergej Sjpilnik via zijn Facebookpagina laten weten.
Sjpilnik onderzocht de cijfers in het kiesdistrict Troitsky, dat enkele voorsteden ten zuidwesten van Moskou omvat. In Troitsky heeft maar liefst 39 procent van de kiezers zich aangemeld voor digitaal stemmen, kortom, tweeëneenhalf keer meer dan het gemiddelde. In enkele stembureaus overtreft het aantal elektronische kiezers zelfs het totaal aantal stemgerechtigden, soms met meer dan 200 procent. Sjpilnik verbaast zich eveneens over het grote aantal kiezers dat zich in een lokaal stembureau heeft geregistreerd of is geschrapt van de stemlijsten. In totaal is ruim een half miljoen burgers voor de stemming ingeschreven en krap een kwart miljoen is juist uitgeschreven. ‘Als je deze lijsten gelooft, voltrekt zich in Moskou de grootste volksverhuizing uit de geschiedenis’, aldus Sjpilnik.
Het monitoren van de uitslagen werd moeilijk gemaakt. Bij de onafhankelijke verkiezingswaarnemersorganisatie Golos kwamen honderden klachten over sabotage en schending van de regels binnen. Waarnemers werden niet toegelaten, werknemers werden gedwongen te stemmen, de kiezerscontrole was hier en daar nonchalant, waardoor mensen twee keer hun stem konden uitbrengen, in en rond stembureaus werd propagandamateriaal verspreid voor het regeringsstandpunt.
De burgemeester van Jakoetsk stemde tegen de grondwetswijzingen, maar op een foto van haar bij de stembus was haar keuze op het stembiljet veranderd in vóór. Haar secretaris liet daarop een foto verspreiden waarop te zien was dat zij feitelijk nee had gestemd, wat zij vervolgens ook bevestigde.
Exitpoll voortijdig
Maandag had het peilingbureau VTsIOM al een exitpoll bekendgemaakt, waaruit zou blijken dat driekwart van de kiezers voor de grondwetswijzigingen stemde. De publicatie lijkt in strijd met de zogeheten ‘dag der stilte’. In Rusland geldt de wettelijke bepaling dat er het etmaal voor de verkiezingsdag geen campagne meer mag worden gevoerd. Bij presidents- en parlementsverkiezingen wordt daar de hand aan gehouden. Tijdens dit plebisciet negeerde het VTsIOM deze regel. Op grond van een peiling onder meer dan 163.000 kiezers in 800 stembureaus in 25 provincies maakte VTsIOM maandag bekend dat circa 76 procent voor de nieuwe grondwet had gestemd.
Voorzitter Ella Pamfilova van de federale Kiesraad betreurde het dat er tussentijdse uitslagen bekend worden gemaakt, maar zei dat ze er niets tegen kon doen omdat er voor deze volksstemming geen bepalingen voor een campagnevrije dag bestaan. Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov zag geen problemen, omdat het referendum volgens hem geen ‘competitieve verkiezing’ is. Voorzitter Grigori Melkonjants van Golos ziet de publicatie van de tussentijdse exitpoll wel als een poging om het stemgedrag van de kiezers te beïnvloeden.
Er worden intussen ook andere vormen van beïnvloeding tijdens de stembusgang gemeld. Volgens de nieuwssite Znak zouden alle ouders met kinderen op woensdag 1 juli vroeg in de morgen hun eenmalige kinderbijslaguitkering van 10.000 roebel (125 euro) ontvangen. President Poetin had die bijzondere uitkering voor gezinnen met kinderen tussen 3 en 16 jaar eerder in een toespraak toegezegd. In een videovergadering met de directeur van het Pensioenfonds van Rusland zou president Poetin hebben afgesproken dat deze kinderbijslag precies op de verkiezingsdag moest worden uitgekeerd, aldus Znak.
Geen woord over termijn
Aan de vooravond van de laatste verkiezingsdag richtte Poetin zich nog een keer tot het volk om het belang van een ja-stem te onderstrepen. Hij deed dit tegen de achtergrond van een nieuw oorlogsmonument. Uw stem, aldus de president, is een stem voor sociale bescherming en effectief bestuur, voor waarden zoals waarheid en gerechtigheid, respect voor de ouderen en het gezin als hoeksteen van de samenleving. Ook is het een stem voor stabiliteit, veiligheid en de souvereiniteit van Rusland. Hij beloofde plechtig dat de wijzigingen alleen in werking zullen treden als het volk het wil. Met geen woord repte hij over zijn eigen rol, het recht dat de wijzigingen hem geven om tot 2036 president te blijven.
Bronnen: BBC .com/russian, meduza.io, The Bell, RBK, Golos