De uitspraken die Donald Trump onlangs over Rusland en de NAVO deed, hebben in de Amerikaanse media voor ophef gezorgd. Trump werd in commentaren een ‘agent’ en ‘stroman’ van Poetin genoemd en door columnist Paul Krugman half voor de grap de ‘Siberische kandidaat’.
Serieuze kranten vragen zich af waar Trumps standpunten, die afwijken van wat de Republikeinse Partij traditioneel over Rusland denkt, vandaan komen. Ze graven daarvoor in de achtergrond van zijn campagne-manager Paul Manafort, zijn buitenland-adviseur Carter Page en verdiepen zich in Trumps eigen zakenbelangen.
Nog even de gewraakte uitlatingen op een rij:
- Trump zaaide twijfel over de veiligheidsgaranties van de VS in een interview met de New York Times. Als Rusland een NAVO-land zou aanvallen, zou Trump eerst beoordelen of dat land ‘zijn verplichtingen jegens ons is nagekomen’. Dat is in strijd met artikel 5 van de NAVO, waarin staat dat een aanval op één lid van het bondgenootschap een aanval op allen is.
- Voor de Russische annexatie van de Krim toonde hij begrip. In een vraaggesprek met ABC-televisie zei hij: ‘De bevolking van de Krim wil, van wat ik heb begrepen, liever bij Rusland zijn dan waar ze waren. Daar moet je ook naar kijken.’
- Naar aanleiding van de beschuldiging dat de Russische geheime dienst achter het hacken zit van het mailverkeer van de Democratische Partij, waarin besproken wordt hoe de kandidaat Bernie Sanders tegengewerkt kan worden, zei Trump: ‘Rusland, als je luistert, ik hoop dat je ook de 30.000 emails [van Hillary Clinton] die zoek zijn, kunt vinden.’ Toen daar rumoer over ontstond, zei hij dat het een sarcastische grap was.
- Tijdens de Republikeinse conventie werd het partijprogramma aangepast en een passage geschrapt waarin de VS belooft Oekraïne defensieve wapens te leveren. Volgens Trump en zijn campagneteam had hij niets met die wijziging te maken.
Paul Manafort
Paul Manafort, zo schrijft de New York Times, was jarenlang adviseur van de in 2014 gevluchte Oekraïense president Viktor Janoekovitsj en diens Partij van de Regio’s, voordat hij dit jaar campagneleider van Trump werd. Manafort (67) is jurist en zakenman, en vanaf de jaren 70 actief voor de Republikeinen. Hij werkte voor president Reagan en maakte zijn werk van politiek en PR-advies aan buitenlandse leiders. Hij was onder andere adviseur voor de Zairese dictator Mobutu en voor de Filippijnse dictator Marcos.
In Oekraïne werd Manafort eerst ingehuurd door Rinat Achmetov, een van de rijkste zakenmensen van Oekraïne met als basis de Donbas, voor wie hij het imago van zijn zakenimperium moest opvijzelen. Via Achmetov vroeg Janoekovitsj de Amerikaan om advies na de Oranje Revolutie van 2004-2005. Janoekovitsj, die als winnaar van de presidentsverkiezingen was aangewezen, moest na een eerste volksopstand uit protest tegen de frauduleuze uitslag plaats maken voor de pro-Europese kandidaat van de oppositie Viktor Joesjtsjenko.
In een door Wikileaks gelekt diplomatiek telegram van de Amerikaanse ambassadeur in Kiev werd gezegd dat Manafort hielp om het imago van de Partij van de Regio’s ‘van een toevluchtsoord voor gangsters te veranderen in dat van een wettige politieke partij’. Mede daardoor slaagde Janoekovitsj erin om succes te behalen bij de volgende parlementsverkiezingen en werd hij zo in 2007 premier. In 2010 werd hij, dit keer onomstreden, gekozen tot president.
Manafort zette zakendeals op met zowel een Oekraïense als een Russische oligarch, maar de deals mislukten beide keren. Volgens een voormalig vice-premier van Janoekovitsj, Konstantin Grisjtsjenko, raakte Manafort uiteindelijk teleurgesteld in Janoekovitsj. Manafort wilde, zegt Grisjtsjenko, dat Janoekovitsj in 2013 het Associatieverdrag met de EU zou tekenen. De weigering van Janoekovitsj om dat te doen leidde tot de volksopstand Euromajdan en in februari 2014 tot de vlucht van de Oekraïense president naar Rusland.
Ook na diens vlucht was Manafort nog als adviseur in touw voor de Partij van de Regio’s. Hij bereidde de partij voor op de parlementsverkiezingen van 2014. Hij stelde voor om niet de oude partij in de arena te brengen maar onder een nieuwe naam, het Oppositie Blok, iedereen te verzamelen die tegen de nieuwe op het Westen gerichte regering van Porosjenko was. De partij heeft nu 43 zetels van de 450 zetels in de Rada.
Carter Page
Carter Page, door Trump ingehuurd als adviseur voor het buitenlands beleid, is een 44-jarige investeringsbankier met nauwe zakelijke banden met Rusland, meldt het financiële persbureau Bloomberg, dat vorige week een interview met Page had. Volgens Page worden zijn Russische zakenbelangen geschaad door het Amerikaanse sanctiebeleid jegens Rusland, dat is ingesteld na de annexatie van de Krim. Zijn Russische zakenrelaties, zelf ook door sancties getroffen, reageerden enthousiast op zijn benoeming, zei Page.
Page vindt, zo blijkt in de stukken die hij heeft geschreven, dat de Amerikaanse beleidsmakers in een mist van Koude Oorlogsdenken leven. Hij verdedigt meestal de bedoelingen van Moskou. Page woonde van 2004 tot 2007 in Moskou als bankier van Merrill Lynch. In die periode adviseerde hij Gazprom in verband met grote deals o.a. op Sachalin. De afgelopen jaren helpt hij westerse investeerders om in Russische aandelen te beleggen.
Donald Trump
Sinds 1987 probeerde Donald Trump, schrijft The Guardian, een Trump Toren vlakbij het Rode Plein in Moskou te bouwen. Hij heeft daar echter geen toestemming voor gekregen, hoewel hij daar lang zijn best voor heeft gedaan. Trump laat zich voorstaan op zijn goede relatie met Poetin persoonlijk en met Russische oligarchen, zoals Aras Agalarov, met wie hij een Miss Universe verkiezing in Moskou organiseerde.
Zijn zakelijke belangen betreffen de verkoop van vastgoed in de VS aan schatrijke Russen. Bij een van de roemruchte deals ging het om de verkoop van een villa in Palm Beach voor 95 miljoen dollar aan de Russische miljardair Dmitri Rybolovlev, waarbij Trump meer dan 53 miljoen dollar winst maakte.
Nou en?
Een relativerend commentaar op deze feiten komt van de Amerikaans-Russische publiciste Masha Gessen, die een zeer kritisch boek over Poetin schreef en niet van sympathie voor hem of zijn beleid verdacht kan worden. In de New York Review of Books schrijft Gessen dat de Russische zakenrelaties en activiteiten van Manafort en Trump gewoon passen in hun portefeuille van bonte relaties en dito klantenkring. Dat Trumps uitspraken Poetin goed uitkomen, is geen bewijs dat er een verband is met zijn zakelijke belangen, meent Gessen. ‘Trumps uitspraken kloppen gewoon met zijn karakter en denken (...) Natuurlijk ziet hij geen enkele reden voor deVerenigde Staten om hun verplichtingen jegens andere landen en organisaties na te komen,’ want dat doet hij in zijn persoonlijk leven ook niet.
Poetin en Trump hebben beiden een reden om een hekel te hebben aan Obama en Hillary Clinton, zo constateren andere commentatoren. Dus ook daar hoeft niets anders achter te zitten dan dat ze daar hetzelfde over denken.